________________
ભાંતિખંડન દૃષ્ટાંત
૬૭ અગ્નિ લાગી ગયો તો તે અગ્નિ એ સૂકા છાણના છાણાને અનુક્રમથી બાળી ભસ્મ કરી દે છે; તે જ પ્રમાણે કોઈ જીવને ગુરુઉપદેશથી એક સમયકાળમાત્ર પણ સમ્યજ્ઞાનાગ્નિ તન્મયરૂપ લાગી જાય તો અષ્ટ કર્યાદિ–નામકર્મ સુધ્ધાં–ને બાળી નાખે છે. ત્યારબાદ જે બચવા જોગ છે, તેની તે જ સ્વસ્વરૂપ સ્વાનુભવગમ્ય સમ્યજ્ઞાનમયી સ્વભાવવતુ અખંડ અવિનાશી રહેશે.
જેમ કાષ્ઠ, પાષાણની કે ચિત્રની સ્ત્રીના આકારની પૂતળીને તીવ્ર કામ, રાગભાવથી દેખતાં દેખતાં કોઈ કામીના વીર્યનો બંધ છૂટી જાય છે; તે જ પ્રમાણે કોઈ ધાતુ, પાષાણની પદ્માસન, ખગાસન ધ્યાનમુદ્રા સહિત વૈરાગ્યસૂચક મૂર્તિને કોઈ મુમુક્ષુ પોતાના તીવ્ર વીતરાગભાવસહિત દેખે તો તેના અષ્ટકર્મના બંધ તત્કાળ છૂટી જાય છે.
જેમ વ્યભિચારણી સ્ત્રી પોતાનાં ઘરનું કાર્ય કરે છે પરંતુ તેના અંતઃકરણમાં વાસના તો વ્યભિચારી પુરુષ તરફ લાગી રહી છે, તે જ પ્રમાણે સમ્યગ્દષ્ટિ જીવ પૂર્વકર્મના યોગથી સાંસારિક કામકાજ કરે છે પરંતુ તેના અંતઃકરણમાં સ્વસ્વરૂપ સ્વાનુભવગમ્ય સમ્યજ્ઞાનની દૃઢ, અચળ વાસના નિરંતર રહે છે અર્થાત્ તે સ્વસમ્યજ્ઞાનને અને પોતાને અગ્નિ, ઉષ્ણતાવતું એક, તન્મયી સમજે છે, માને છે.
જેમ કોઈ મુનીમ દુકાન વા ઘરનું કામકાજ રાગ-દ્વેષ મમતા, મોહ સહિત કરે છે પરંતુ તેના અંતઃકરણમાં આવી અચળતા રહે છે કે ધન-પરિગ્રહ તથા ધન-પરિગ્રહનું શુભાશુભ ફળ મારું નથી પણ શેઠનું છે. તે જ પ્રમાણે સમ્યગ્દષ્ટિ જીવ પૂર્વકર્મપ્રયોગથી સંસારનાં શુભાશુભ વ્યવહારક્રિયા-કર્મ, રાગ-દ્વેષ-મમતા-મોહ સહિત કરે છે પરંતુ તેના
