________________
સંપાદકીય નિવેદન
ગ્રન્થનું કલેવર મેટું હોય કે નાનું હોય તે પણ પ્રસ્તાવના તે જરૂર ગ્રન્થની લખવી જોઈએ એ. વિદ્વજનેનો અભિપ્રાય છે તેમજ શિષ્ટાચાર છે એ વાતને ધ્યાનમાં લઈને હું પણ આ કવિરાજ ધનપાલે. રચેલી ઋષભપંચાશિકા આદિ મનહર કૃતિઓની પ્રસ્તાવના લખવાને પ્રારંભ કરું છું. તેમાં સૌથી પ્રથમ તે મારે એ નિવેદન કરવું જોઈએ કે લગભગ સાતેક વર્ષ ઉપર હું શ્રીહષભદેવની સ્તુતિરૂપ આ ડષભ-પંચાશિકા નામના કાવ્યનું કાવ્યમાલાના સપ્તમ ગુચ્છકમાં દર્શન કરવા ભાગ્યશાળી થશે. હતા. તે સમયે આ અનુપમ કાવ્યનું મહત્વ હું પૂરેપૂરું સમજી શક્યો હતે નહિ, પરંતુ સમય જતાં આ કાવ્યના કર્તાના સંબંધમાં વિશેષ માહિતી મળવાથી અને ખાસ કરીને આ સ્તુતિ તરફ કલિકાલસર્વ શ્રીહેમચન્દ્રસૂરિ પણ બહુમાનથી જોતા હતા એ વાતથી કુમારપાલ-પ્રબંધ વાંચતાં વાકેફગાર થવાથી મને આ કાવ્યનું સાંગે પાંગ અધ્યયન કરવાનું વિશેષ મન થયું.
સપ્તમ ગુચ્છકમાં આપેલ આ કાવ્ય તેમજ તેની સંસ્કૃત છાયા ઉપરથી કવિરાજને પૂર્ણ આશય સમજી શકે મુકેલ જણાયાથી આ કાવ્યની ટીકા કે અવચૂરિ જેવું કંઈ સાધન છે તે તે મેળવવા મેં પ્રયાસ કર્યો. આના પરિણામે મને ખબર પડી કે વિ. સં. ૧૯૬૮ માં “જૈનધર્મ પ્રસારક સભા” તરફથી આ કાવ્યની એક અવચૂરિ તેમજ તેનું ગુજરાતી ભાષાન્તર પ્રસિદ્ધ કરવામાં આવેલ છે. એ પુસ્તક મને મળતાં કવિરાજની આ કૃતિની ખૂબી મને વિશેષ સમજાવા લાગી. છતાં પણ આવા અપૂર્વ કાવ્યના ઉપર કઈ વિસ્તૃત ટીકા હોય તે તે જેવા મને સહજ જિજ્ઞાસા ઉદ્ભવી. સાથે સાથે એ પણ વિચાર ફુરી આવ્યું કે જે એવી કઈ ટીકા પ્રાપ્ત થાય તે તેના આધારે આ કાવ્યને અંગે શબ્દાર્થ અને પધાર્થ તૈયાર કરવા ઉપરાંત તેનું સ્પષ્ટીકરણ પણ તૈયાર કરવું કે જેથી તેના અભ્યાસીને વિશેષ સુગમતા થઇ પડે.
જૈન ગ્રન્થાવલીમાં આ કાવ્યને લગતી કઇ કઇ ટીકાઓ કે અવચૂરિએ સંબંધી ઉલ્લેખ છે તે જાણવા મેં એ ગ્રથ હાથમાં લીધે. એના ૨૮૧ મા પૃષ્ઠમાં નીચે મુજબને ઉલ્લેખ માસ જોવામાં આવ્યો
નામ કલેક કર્તા રસ્થાને સંવત ક્યાં છે? ધનપાલ પંચાશિકા
ધનપાલ ૧૧૦૦ દેવભદ્રશિષ્ય પ્રભાનન્દ
9. પા. ૨-૫ વૃત્તિ (સંક્ષિપ્ત) અવસૂરિ ધર્મશેખપાધ્યાય
પા. ૩ અવસૂરિ (બીજ) ૩૩૬ નેમિચન્દ્ર
પ. ૪ આ પ્રમાણેની માહિતી મળતાં મેં શ્રીયુત જીવણચંદ સાકરચંદ ઝવેરીને આ પુસ્તક શ્રીમતી આગમેદય સમિતિ તરફથી છપાવી બહાર પાડવા સૂચના કરી. તેમણે તે વાત આગાહારક જૈનાચાર્ય શ્રી આનન્દસાગરસૂરિને લખી જણાવી. તેમની સંમતિ મળતાં શ્રીયુત જીવણચંદની સૂચના મુજબ મેં આ ગ્રન્થ. ધીરે ધીરે તૈયાર કરવા માંડયો. આ ગ્રન્થના ભાષાન્તરાદિકને પ્રારમ્ભ મેં ઈ. સ.
૧-૨ સપ્તમ ગુચ્છકમાં છપાયેલા આ કાવ્યમાં અને આની છાયામાં ઘણે સ્થળે અશક્તિઓ જોવામાં આવે છે. પ્રભાવક-ચરિત્ર ( નિર્ણયસાગર મુદ્રણાલયમાં ઈ. સ. ૧૯૦૯ માં છપાયેલી આવૃત્તિ)માં પણ આવી અનેક ખલનાઓ નજરે પડે છે. આથી બીજી આવૃત્તિ પ્રસિદ્ધ થતી વેળા એ તરફ વિશેષ ધ્યાન આપવા તેના સંપાદકને મારી નમ્ર વિજ્ઞપ્તિ છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
