________________
શ્રી રમણ મહર્ષિ
નિશ્ચેતન હતી' એવું તમને અત્યારે કહેનાર તમારામાં રહેલ તમારું મન છે. પણ એ તો તમારી ઊંઘ દરમિયાન હાજર ન હતું. અને તેથી ઊંઘમાં રહેલ ચૈતન્યની તેને ખબર ન હોય, એ સ્વાભાવિક છે. ઊંઘનો અનુભવ કર્યા વગર, એ સ્થિતિ કોના જેવી છે, એવી સ્મૃતિ એને થવી શકય નથી. તેથી એ વિશે તે ભૂલ જ કરે છે. ગાઢ નિદ્રાની સ્થિતિ મનથી પર છે.
૪૦
૩૧. ચેતન આત્મા જ કેવળ ‘સત્' છે, બીજું કશું જ નહીં. વિભિન્નતાવાળું કહેવાતું જ્ઞાન તો કેવળ અજ્ઞાન જ છે. આ અજ્ઞાન મિથ્યા છે કારણ કે આત્મસ્વરૂપ ચૈતન્ય કરતાં જુદું એને પોતાનું કશું અસ્તિત્ત્વ નથી. સોનાનાં બનાવેલાં ઘરેણાંનું સોના કરતાં અલગ અસ્તિત્ત્વ નથી.
૩૨. પારમાર્થિક આત્મતત્ત્વવાળી પોતાની સહજ સ્થિતિ જ સાચી સિદ્ધિ છે. અને આત્માની ઓળખ થાય તો જ એ સિદ્ધ થાય છે. આપણે આત્મસ્વરૂપ જ છીએ. બીજી સિદ્ધિઓ તો સ્વપ્નમાં મળેલી સિદ્ધિઓ જેવી છે. જાગ્યા પછી સ્વપ્નમાં થયેલી પ્રાપ્તિ ટકે ખરી ? પરમાર્થતત્ત્વમાં દૃઢીભૂત થઈ જેણે મિથ્યાત્વ ખંખેરી નાખ્યું હોય એવા ૠષિને આવી વસ્તુઓ ભ્રાંત કરી શકે કે ?
૩૩. આનંદમય અને શાશ્વત સહજ સ્થિતિમાં સુસ્થિત હોવાથી જે કશા ભેદ જાણતો નથી, ‘હું એક છું અને આ બીજો છે' એવું જે વિચારતો નથી એને વળી ‘આત્મા’ સિવાય બીજું શું હોય ? કોઈ એને વિશે ગમે તે કહે એનું શું મૂલ્ય હોય ? એને માટે તો એ પોતે પોતાને કહ્યું હોય એવું જ છે.
૩૪. આત્માની વિસ્મૃતિને કારણે ભૌતિક શરીરને જ આત્મા
