________________
પ૬
શ્રી રમણ મહર્ષિ સ્થપાયેલો હોય છે. પહેલાં વિષયી ઉદ્ભવે છે અને પછી વિષય જન્મે છે. જો આ બે જ હોય, તો કોઈ એકબીજાને જોઈ કે સ્પર્શી કેમ શકે? મૌન સર્વ સંપૂર્ણ દીક્ષા છે. દર્શન, સ્પર્શ અને ઉપદેશ એમાં સમાઈ જાય છે. એ વ્યક્તિને દરેક રીતે વિશુદ્ધ કહી દેશે. અને પરમ “સતુ'માં સ્થાપિત કરી દેશે.
૮૪. મૌન સાચો ઉપદેશ છે. સંપૂર્ણ ઉપદેશ છે. ખૂબ આગળ વધેલા સાધક-દ્રષ્ટા માટે જ એ બંધબેસતો છે. બીજા એમાંથી પૂરી પ્રેરણા પામવા અસમર્થ છે. એટલા માટે એમને સત્ય સમજાવવા શબ્દોની જરૂર પડે છે; પણ સત્ય શબ્દોથી પર છે. એને સ્પષ્ટ કરવાની જરૂર નથી. એને માટે વધારેમાં વધારે શક્ય એ છે કે એને દર્શાવી દેવું.
૮૫. મનનું સાકારપણું કે નિરાકારપણું શું છે? તમે ઊંઘમાંથી ઊઠો છો ત્યારે પ્રકાશ દેખાય છે. એ પ્રકાશ મહતુ તત્ત્વમાંથી પસાર થતા આત્માનો છે. એ વૈશ્વિક ચૈતન્ય કહેવાય. એ અરૂપ છે. એ પ્રકાશ “અહં' પર પડીને પ્રતિબિંબિત થાય છે. ત્યારે શરીર અને શબ્દો જોવાય છે. આવું મન ‘સરૂપ' કહેવાય. આ પ્રતિબિંબિત ચૈતન્યના પ્રકાશમાં વિષયો દેખાય છે. આ પ્રકાશ
જ્યોતિ' કહેવાય છે. ૮૬. આત્મસાક્ષાત્કાર શું છે ? તમે “આત્મા' છો અને આત્મા “સાક્ષાત' પણ છે જ પછી એમાં એના કાર' સિદ્ધિનો સવાલ જ ક્યાં છે ? આ પ્રશ્ન સૂચવે છે કે તમે પોતાને અનાત્મા માનો છો. અથવા તો તમે બે આત્મા માનો છો જેમાં એક સાક્ષાત્કાર બીજો કરે છે ! આ સ્પષ્ટ ધૂંધળી વાત છે. ૮૭. માણસ ગમે તે અવસ્થામાં હોય, એમાં એને અનુભવો
