________________
૫૪ '
શ્રી રમણ મહર્ષિ સાચાખોટાનો ભેદ પાપનું મૂળ છે. માણસનું પોતાનું પાપ બહાર પ્રતિબિંબિત થાય છે અને વ્યક્તિ અજ્ઞાનમાં એ બીજા ઉપર પરાણે લાદે છે. આવો ભેદ ઊભો ન થાય એવી સ્થિતિમાં પહોંચવું એ જ સર્વોત્તમ માર્ગ છે. તમારી ઊંઘમાં તમે સારુંનરસું પારખો છો ખરા? શું ઊંઘમાં તમારી હસ્તી ન હતી? જાગ્રત અવસ્થામાં પણ એ રીતે ઊંઘતા રહો. કેવળ આત્મસ્થિત રહીને ચારે બાજુ જે ચાલી રહ્યું છે તેનાથી અસ્પષ્ટ રહો. તમારા શબ્દો અને કાર્યો કરતાં મૌન વધુ અસરકારક નીવડશે. એ ઇચ્છાશક્તિનો વિકાસ છે. ત્યારે દુનિયા સ્વર્ગરાજ્ય બનશે. એ તમારી ભીતર જ છે.
૭૯. સાક્ષાત્કાર શું છે? શંખ-ચક્ર-ગદા-પદ્મધારી ચતુર્ભુજ ભગવાન નીરખવા એ સાક્ષાત્કાર છે? અને જો ઈશ્વર પણ એ રૂપે દેખાતા હોય, તો શિષ્યનું અજ્ઞાન દૂર કેવી રીતે થયું? એ દશ્ય તો દુન્યવી – ઘટનામય – અને ભ્રમાત્મક છે. એ બધા અનુભવો ઊતરતી કક્ષાના અને પ્રત્યક્ષેત્ર જ્ઞાનના છે. શાશ્વત સાક્ષાત્કાર જ પારમાર્થિક અનુભવ છે. એમાં દ્રષ્ટા જ હોય છે. આપણા અત્યારના શરીરમાં અભાસિત ‘હું એટલો બધો ઊંડો મૂળ ઘાલી બેઠો છે કે, આંખો સમક્ષ થતા દશ્યને આપણે પ્રત્યક્ષ માનીએ છીએ. પણ દ્રષ્ટાને પોતાને એવો માનતા નથી. દ્રષ્ટા જ પારમાર્થિક અને અવિનાશી છે. આત્મસ્થ રહીને આત્મભૂત થઈને પછી પોતાને ન જોવો એનું નામ જ સાક્ષાત્કાર.
૮૦. તમે મન દ્વારા મનને નહીં શોધી શકો એના અનસ્તિત્વને શોધવા માટે એની પર ચાલ્યા જાઓ. મન, અહંકાર, બુદ્ધિ - એ બધાં એકમાત્ર ભીતરના અંત:કરણના
