________________
૧૮
પ્રબુદ્ધ જીવન
નવેમ્બર, ૨૦૧૫
મીરાબહેને બાપુને બિથોવન વિશે લખ્યું, પોતે રોમાં રોલાંના સાયમન કમિશન આવ્યું હતું. પરિસ્થિતિ તંગ હતી. આશ્રમમાંથી પુસ્તકનું ભાષાંતર કરવા ઈચ્છે છે તે પણ જણાવ્યું. બાપુએ લખ્યું, બહાર નીકળી ગામડામાં કામ કરવાનો વખત આવી ગયો હતો ‘બિથોવનનું સંગીત તારા માટે સારું આધ્યાત્મિક પોષણ છે. તું તેવું મીરાબહેનને લાગતું હતું. બાપુની સંમતિથી તેઓ બિહારમાં તેને ભૂલી ન જતી. તને મારા તરફ લઈ આવનાર, અને તું જેની રાજેન્દ્રબાબુના હાથ નીચે ખાદી કાર્યકરોને તૈયાર કરવા લાગ્યાં. આટલી આદરભક્તિ કરે છે તે બિથોવનના સંગીતને તું ભૂલી લોકોને કાંતતાં-પીંજતાં શીખવતાં. ભારતનાં ગામડાઓની દારુણ જાય તો તે પોતાની સાથે અન્યાય કરવા જેવું થશે.’ ‘રોમાં રોલાંના ગરીબી જોઈ મીરાબહેનને બાપુનું દુ:ખ સમજાયું. ખાદી-પશુપાલનપુસ્તકનું ભાષાંતર જરૂર કર, પણ શાંતિમાં સ્થિર થવું સૌથી વધુ ગ્રામોદ્યોગની અહીં કેટલી જરૂર હતી તે પણ ખ્યાલ આવ્યો. અગત્યનું છે. રેવારી છોડે તે પહેલાં તું તારી પૂર્ણ ઊંચાઈને પ્રાપ્ત એ ઊનાળામાં બાપુએ ખાદીકામની યાત્રા આરંભી. મીરાબહેન કર તેમ હું ઈચ્છું છું.”
તેમની સાથે હતાં. બાપુની અંગત જરૂરિયાતો તેઓ સાચવતાં. એક વાર ગાંધીજીની તબિયત બગડી ત્યારે મીરાબહેને તાર તેમનું રહેવાનું, સફાઈ, ખોરાકનો જે પ્રયોગ ચાલતો હોય તે મુજબ કર્યો, “બાપુ, વહાલા બાપુ, તમે મારા માતાપિતા, મારું સર્વસ્વ ચીજો મેળવવાની અને રાંધવાનું, બકરીના દૂધની વ્યવસ્થા, કપડાં છો. મારી નિર્બળતાઓ માટે મને ગમે તેટલી શરમ આવે, મારે ધોવાનાં – મીરાબહેન એટલા વ્યસ્ત રહેતાં કે બાપુની સભાઓમાં મારું હૃદય તમારી સામે ખોલવાનું જ છે. હું તમારામાં જ જીવું છું. હાજરી આપી ન શકતાં. ભાષણ પૂરું થાય પછી ફાળો ભેગો કરવા તમારામાંથી જ પ્રેરણા મેળવું છું, તમને જ નિઃસીમપણે ચાહું ક્યારેક જતાં. લોકો ખૂબ આવતા. પહેરેલો દાગીનો ઉતારીને
ઝોળીમાં મૂકી દેતા. ગરીબો વધારે આપતા. તેમનો ભાવ જોઈ બાપુ, ‘ચિ. મીરા' એવું
સાન ફ્રાન્સિસ્કોમાં બોટલનું પાણી બંધ મીરાબહેનનું મન ભરાઈ સંબોધન કરતા, નીચે લખતા, |
આવતું. બાપુ એક એક પૈસાનો ‘ય ર્સ, બાપુ”. મીરાબહેન અમેરિકાનું સાન ફ્રાન્સિસ્કો એક માત્ર એવું શહેર બની ગયું
ચીવટપૂર્વક હિસાબ રાખતા. બિલવેડ બાપ” સંબોધન કરતાં છે જ્યાં જાહેરસ્થળો પર બંધ બોટલનું પાણી ખરીદવું અને વેચવું] સાચવીને વાપરતા. સેવા અને ‘યોર એવર ડિવોટેડ ડૉટર. હવે ગુનો છે. અહીંના સ્થાનિક પ્રશાસને વધુમાં વધુ લોકોને
કરનારે સ્વૈચ્છિક ગરીબી મીરા' એવી સહી કરતાં.
પીવાનું પાણી ઉપલબ્ધ કરાવવા માટે અને પાણીનો થતો બગાડ અપનાવવી જોઈએ તેવો રેવારી આશ્રમમાં મીરાબહેન રોકવા માટે આ કાયદો બનાવ્યો છે. આનો એક મહત્ત્વનો ઉદ્દેશ
બાપુનો આગ્રહ પણ અને તેમની એક સાથીને પર્યાવરણની સુરક્ષા કરવાનો છે. આ કાયદાને ત્યાં ૧૧.૦ના મીરાબહેનને સમજાયો. જો બળજબરીથી ભાંગ પાવાનો મતથી પસાર કરવામાં આવ્યો. દુનિયામાં મેં
એવો આગ્રહ ન હોય તો પ્રયત્ન થયો હતો. મીરાબહેને પ્લાસ્ટિકની બોટલો રસ્તાઓ કે ખાલી મેદાનોમાં ફેંકવામાં આવે જનતાના પૈસાનો દુરપયોગ તેનો સામનો કર્યો. બાપુ ખુશ છે, જેનાથી છે, જેનાથી ગંદકી થાય છે, બીમારીઓ ફેલાય છે. ફક્ત સાન
થાય. પૂર્ણ સ્વરાજનો ઠરાવ થયા. સાથે દુ:ખી પણ થયા કે ફ્રાન્સિસ્કોમાં જ વર્ષમાં એકથી દોઢ કરોડ પ્લાસ્ટિકની બોટલો
પસાર થયો એ લાહોર આશ્રમ જેવી જગ્યાએ આવું બન્યું. એકઠી કરવામાં આવે છે.
કોંગ્રેસમાં પણ બાપુ સાથે હિન્દી ભાષા પર ભાર હતો જ. | પર્યાવરણને તંદુરસ્ત બનાવવા માટે આ પગલું ભરનાર સાન
મીરાબહેન હતાં. ભારત મીરાબહેન હિન્દીમાં પત્ર લખે તે ફ્રાન્સિસ્કો દુનિયાનું પ્રથમ શહેર છે. વર્ષ ૨૦૨૦ સુધી અહીં ‘ઝીરો |
આવ્યાને પાંચ વર્ષ થવા આવ્યા બાપુને ઘણું ગમતું. તેઓ આનંદ વેસ્ટ'નું લક્ષ્ય નક્કી કરવામાં આવ્યું છે. પ્રશાસનના બોર્ડ ઓફ
હતાં. બાપુ સાથેના, બાપુના વ્યક્ત કરે, સુધારી પણ આપે. સુપરવાઈઝરે એક પ્રસ્તાવમાં કહ્યું છે કે તેઓ આને આખા દેશમાં |
વિયોગના, બાપુની કસોટીના માસિક અટકાવ દરમ્યાન અલગ લાગુ કરવાની કોશિષ કરશે. અહીં વર્ષ ૨૦૦૭માં એક એવો
આ પહેલા તબક્કાએ રહેવાનું આશ્રમનું ધોરણ કાયદો પસાર કર્યો હતો, જેને હવે સ્થાયી રૂપ આપવામાં આવ્યું
મીરાબહેનનું વિશ્વ પલટી નાખ્યું મીરાબહેનને બિલકુલ પસંદ ન છે. જો કે મેરેથોન, અન્ય રમત પ્રવૃત્તિઓમાં તથા હવાઈમથક
હતું. પણ સંઘર્ષનો, પીડાનો હતું. તેની ચર્ચા પણ બાપુ સાથે પર આ કાયદો લાગુ નહીં પડે. કોકા-કોલા અને પેપ્સીકો જેવી
તબક્કો હવે શરૂ થવાનો હતો. થતી – મીરાબહેનનું ઔપચારિક કંપનીઓએ આ કાયદાનો વિરોધ કર્યો, પરંતુ તેમની દલીલો
(વધુ આવતા અંકે) શિક્ષણ ઓછું હતું તેની પણ અને | રદબાતલ કરવામાં આવી.
મો. : 09221400688
(‘ગોરક્ષાપાત્ર’માંથી) દેશની રાજકીય પરિસ્થિતિની પણ.
* * *
