________________
[૧૬]
તથા સ્મશાન, શિકારી, સિપાઈઓ, ભીલ, માછીમાર આદિ હેય તથા લેકમાં દુર્ગછાને પાત્ર નિંદનીયસ્થાન હય, તે બધાં લૌકિક ભાવ અનાયતન સ્થાને કહેવાય છે.
આવાં સ્થાનમાં સાધુએ તથા સાધ્વીએ ક્ષણવાર પણ રહેવું ન જોઈએ. કેમકે “પવન, જેવી ગંધ હોય તેવી ગંધને લઈ જાય છે. તેથી અનાયતન સ્થાનમાં રહેવાથી સંસર્ગ દેષ લાગે છે.
લેકોત્તર ભાવ અનાયતન સ્થાન- જેઓએ દીક્ષા લીધેલી છે અને સમર્થ હોવા છતાં સંયમયોગેની હાની કરતાં હેય અર્થાત્ સંયમનું બરાબર પાલન કરતાં ન હોય, તેવા સાધુની સાથે વસવું નહિ. તેમજ તેમના સંસગ પણ કરે નહિ. કેમકે “આંબા અને લીમડાનાં મૂળીયા ભેગાં થયેલાં હોય તો જેમ આંબાનું મધુરપણું નાશ પામે છે અને તેનાં ફળે કડવાં થાય છે. તેમ સારાં સાધુ હેય તેના ગુણે નાશ પામે છે અને દુર્ગણે આવતાં વાર લાગતી નથી.
પ્રશ્ન- “સંસર્ગથી દોષ જ થાય” એવું એકાંત નથી. કેમકે શેરડીની વાડીમાં લાંબા કાળ સુધી રહેલે નતંબ (એક જાતના ઘાસને સાંથે) કેમ મધુર થતું નથી ? તથા વૈડુર્યરત્ન કાચના ટુકડાઓ સાથે લાંબે ટાઈમ રાખવા છતાં કેમ કાચરૂપ થતું નથી ?
જવાબ- જગતમાં દ્રવ્ય બે પ્રકારના છે. એક ભાવક એટલે જેવા સંસર્ગમાં આવે તેવાં બની જાય અને બીજા અભાવુક એટલે બીજાના સંસમાં ગમે
