________________
नन्दी रथिकदृष्टान्तो-गणिकादृष्टान्तश्च वैनयिकबुद्धेरेकादशो द्वादशश्च दृष्टान्तः क्रमेण बोध्यः । स्थूलभद्रकथानके रथिकस्य यत् सहकारफलगुच्छत्रोटनम् , यच्च गणिकायाः सर्पपराशेरुपरि नर्तनं, ते द्वे अपि वैनयिकी बुद्धिफले ॥
अथ त्रयोदशः शाटिकादिदृष्टान्तः
एकः कलाचार्यों राजकुमारान् शिक्षयति । राजकुमारा अपि बहुमूल्यद्रव्यैः आरोग्य प्रदान कर सकती है। राजा ने हस्ती को स्वस्थ देखकर शान्त चित्त हो वैद्य से कहा-अच्छा आप इस औषधि का प्रयोग सैन्यजनों को स्वस्थ करने के लिये कीजिये। मेरी तरफ से आपको आज्ञा है। राजा को आज्ञा पाते ही वैद्यने उस औषधि का प्रयोग सैन्य को स्वस्थ करने के लिये किया तो वह समस्त मूच्छित हुआ सैन्य स्वस्थ हो गया। राजा वैद्य की इस चिकित्सा से बड़ा प्रसन्न हुआ ॥ १० ॥
॥ यह दसवां अगददृष्टान्त हुआ ॥१०॥ इसी तरह रथिक दृष्टान्त और गणिका का दृष्टान्त ये वैनयिक वुद्धि के ग्यारहवें एवं बारहवें दृष्टान्त हैं। स्थूलभद्र की कथा में ये दोनों दृष्टान्त लिखे हुए हैं। रथिक ने जो आम्र के फल के गुच्छों को तोडा है, तथा सरसों की राशि के ऊपर जो वेश्या ने नृत्य किया है ये दोनों वाते वैनयिक वुद्धि के फल हैं ॥११-१२॥ ॥ यह ग्यारवां रथिकदृष्टान्त, बारहवा वेश्यादृष्टान्त हुआ ॥११-१२॥ ___
तेरहवां शाटिकादिदृष्टान्तएक कलाचार्य राजकुमारों को पढ़ाता था। राजकुमार भी उसका થયેલ જોઈને શાત ચિત્ત થઈને તે વૈદ્યને કહ્યું, “સારું, આપ આ ઔષધિને ઉપયોગ સિનિકોને સ્વસ્થ કરવા માટે કરે આપને મારે તે આદેશ છે” રાજાનો આદેશ મળતાં જ વિધે તે ઔષધિને પ્રયોગ મૂછિત સિન્યને સ્વસ્થ કરવા માટે કર્યો ત્યારે તે આખું મૂછિત થયેલ સિન્ય સ્વસ્થ થયુ. રાજા વૈદ્યની આ ચિકિત્સાથી ઘણે ખુશી થયેલ છે ૧૦ |
છે આ દસમું અગદર્દષ્ટાંત સમાપ્ત છે ૧૦ છે એજ પ્રમાણે રથિકદષ્ટાંત અને ગણિકાદષ્ટાંત તે વૈયિક બુદ્ધિના અગીયારમાં અને બારમાં દૃષ્ટાંત છે. સ્થૂલભદ્રની કથામાં તે બન્ને દૃષ્ટાંત લખેલાં છે. રથિકે જે આમ્રફળના ગુચ્છાઓને તોડયાં છે, તથા સરસવના ઢગલા પર વેશ્યાએ જે નૃત્ય કર્યું છે તે બને તે નચિકબુદ્ધિનું ફળ છે ! ૧૧-૧૨ છે છે આ અગીયારમું રથિકદષ્ટાંત, અને બારમું વેશ્યાદષ્ટાંત સમાસ છે ૧૧-૧૨ છે
तभु टिष्टांतએક કલાચાર્ય રાજકુમારને ભણાવતા હતા. રાજકુમારે પણ વખતો
