________________
मन्दी सूत्रे
७९४
तत एकेन नापितेनोक्तम् - अमुकवणिग्भार्यादास्यादेशेन मयाऽस्य नखकृन्तनादिकं कृतम् । ततः सा, पृष्टा साऽपि च पूर्वं न कथितवती । ततो राजपुरुषैस्ताड्यमाना यथावस्थितं कथयामास । इति राजपुरुषाणां वैनयिकबुद्धिः ।
॥ इति चतुर्दशी नीत्रोदकदृष्टान्तः (पृष्ठ ३०९ ) ॥ १४ ॥ वृषभस्य हरणम्, अश्वस्य मरणम्, वृक्षात् पतनं चेति पञ्चदशो दृष्टान्तःआसीदेकस्मिन् ग्रामे कश्चिद्दरिद्र पुरुषः । स स्वमित्राद् वृषभं याचित्वा हलं चालयति स्म । सायं समये तं वृषभं मित्रालये नीत्वा त्यक्तवान् । तदा तस्य किया है ? | उनकी इस बात को सुनते ही एक नाई ने उत्तर में कहा कि मैंने इसके नवकृन्तन आदि किये हैं। मुझे अमुक सेठ की पत्नी की दासी वुलाकर ले गई थी और उसने मुझ से ऐसा कर ने को कहा था। राजपुरुषों ने उसी समय उस दासी को बुलवाया। उससे पूछने पर जब उस ने कुछ नहीं बतलाया तो उन्हों ने दासी को ताड़ना दी । मार खाते ही उसने उसी समय जो कुछ घटना घटी थी वहु सब याथार्थ कह दी । यह राजपुरुषों की वैनयिकी बुद्धि का उदाहरण है ॥ १४ ॥
यह चौदहवां नीव्रोदकदृष्टान्त हुआ || १४ ||
वृषभ का हरना, अश्व का मरना तथा वृक्ष से गिरना यह पन्द्रहवां दृष्टान्त है - जो इस प्रकार है
किसी ग्राम में एक दरिद्र रहता था । उस के पास खेती करने के लिये बैल नहीं थे । अतः उसने अपने मित्र से बैल मांगे और खेत में हल चलाकर अनाज बो दिया। पश्चात् सायंकाल में यह उन बैलों को अपने मित्र के घर पहुंचाने आया । जब यह उन बैलों को वहां पहुँचाने
કર્યું' હતું? ” તેમની આ વાત સાંભળીને એક હજામા કહ્યું કે મે' તેના નખ કાપવા આદિ કાર્ય કર્યો છે. મને અમુક શેઠની દાસી ખેાલાવીને લઈ ગઈ હતી અને તેણે મને તે પ્રમાણે કરવાનુ કહ્યુ હતુ. રાજપુરુષાએ એજ સમયે તે દાસીને ખાલાવી. તેને પૂછવામાં આવતા કઈ જવાબ ન મળતાં તેમણે તેને મારવા માંડી. માર પડતાં જ તેણે જે કઈ અન્ય હેતુ. તે ખધું સાચે સાચુ उही हीधुं. या रान्पुरुषोनी वैनयिष्ठीमुद्धिनु २ए छे. ॥१४ ॥
૫ આ ચૌદમું નીત્રોકષ્ટાંત સમાપ્ત ૫ ૧૪ ૫
બળદની ચારી, અશ્વનું મરણ તથા વૃક્ષથી પડવાનું આ પદરમું દૃષ્ટાંતકાઈ એક ગામમાં એક ગરીખ માણસ રહેતા હતા. તેની પાસે ખેતી કરવા માટે ખળદ ન હતાં. તેથી તેણે પોતાના મિત્રના મળદ લાવીને અને ખેતર ખેડીને અનાજ વાવી દીધુ. પછી સાંજે તે એ ખળદોને પાછા આપવા પેાતાના
