Kutarkgrahnivrutti Batrishi Ek Parishilan

Author(s): Chandraguptasuri
Publisher: Anekant Prakashan Jain Religious

Page 6

अथ प्रारभ्यते कुतर्कग्रहनिवृत्तिद्वात्रिंशिका । - આ પૂર્વે બાવીશમી તારાદિત્રય બત્રીશીમાં અવેવસંવેદ્યપદ જીતવું જોઈએ; તે જણાવ્યું છે. તેના જયથી જ કુતર્કની નિવૃત્તિ થાય છે. તે કુતર્કની નિવૃત્તિ જ અત્યંત આદર કરવા યોગ્ય છે-એ અહીં જણાવાય છે
जीयमानेऽत्र राजीव, चमूचरपरिच्छदः । निवर्त्तते स्वतः शीघ्रं, कुतर्कविषमग्रहः ॥२३-१॥
“રાજા જિતાયે છતે તેની સેના અને ગુપ્તચર પુરુષોનો પરિવાર જેમ નિવૃત્ત થાય છે અર્થા જિતાય છે તેમ આ અવેદ્યસંવેદ્યપદ જિતાયે છતે કુતર્કસ્વરૂપ વિષમગ્રહ તરત જ પોતાની મેળે નિવૃત્ત થાય છે. આ પ્રમાણે પહેલા શ્લોકનો અર્થ છે. એનો આશય એ છે કે મહામિથ્યાત્વનું કારણ આ અવેધસંવેદ્ય પદ છે. જેને અન્યત્ર પશુત્વ (પશુપણું)... વગેરે શબ્દોથી વર્ણવ્યું છે. વિવેકશૂન્ય એવી અજ્ઞાનદશા આ પદમાં ચિક્કાર છે.
આવા અદ્યસંવેદ્યપદને જીતવામાં આવે તો કુતર્ક સ્વરૂપ વિષમગ્રહની નિવૃત્તિ તરત જ આપમેળે થાય છે; અર્થાત્ એને દૂર કરવા માટે ગુર્નાદિકના ઉપદેશની આવશ્યકતા રહેતી નથી. ગ્રહ જેવો ગ્રહ હોવાથી અહીં કુતર્કને વિષમગ્રહ સ્વરૂપે વર્ણવ્યો છે. કારણ કે રાહુ વગેરે દષ્ટ અપાયના કારણ(સૂચક) હોવાથી તે જેમ દૂરગ્રહ છે તેમ આ કુતર્ક પણ પ્રત્યક્ષ અપાયનો કારણ હોવાથી વિષમ ગ્રહ છે. અથવા કુતર્કનો વિષમગ્રહ અર્થાત્ કુટિલ આવેશ; આ અવેદ્યસંવેદ્યપદને જીતવાથી તરત જ સ્વયં