________________
ન્યાય સંપન્ન વૈભવ
શ્રી રાજેન્દ્રકુમાર કેશવલાલ શાહ, મુંબઈ ધમને પામવા તથા આચરવા માટે જે ગુણે શાસ્ત્રોમાં દર્શાવ્યા છે, તેમાં ન્યાયપાજિત વિભવ મુખ્ય છે. ન્યાય, નીતિ તથા ધન ઉપાર્જન કરવામાં પ્રામાણિકતા એ જીવનશુદ્ધિનું પ્રથમ પગથિયું છે, આ ગુણની મહત્તાને
આ લેખમાં ઢંકામાં છતાં સારગર્ભિત ભાષામાં સમજાવામાં આવેલ છે. -
સાચા માનવ એટલે શું ? આદર્શ માનવ - દાનને અધિકારી પણ સાયમાગે ધન કમાનાર બનવાની લાયકાત શું? માનવ અને પશુમાં ફરક જ છે. શાસ્ત્રોમાં કહ્યું છે જે ધન સ્વયં વિરુદ્ધ નથી, શે? આ પ્રશ્ન આજે વિશ્વને મુંઝવી રહ્યાં છે. હિંસા, એટલે અન્યાયાદિ દોષોવાળ નથી, એવા ધનને જી. ચોરી, અનિતી, અન્યાય, કરાચાર આ દુર્ગણે કલ્યાણ કામનાથી વિધિ, બહુમાન અને ચિત્તની આ કાળમાં વધતા જ જાય છે. અને તેથી જ્યાં જુઓ પ્રસન્નતાપૂર્વક તુચ્છસ્વાર્થ બુદ્ધિ-આદિ દોષ રહિત ત્યાં ઝગડાઓ, હુલડે, ખુનામરકીઓ અને મહાયુદ્ધોની બની સંતપુરુષોને સુપાત્રને કે કરૂણાપૂર્વક દીન જ વાતે સંભળાય છે. આ વૈજ્ઞાનિયુગના મુખ્ય દુઃખીયાઓને આપવું તેજ સાચુ દાન છે. કારણ કે સાધનો છાપા અને રેડિયોમાં વાંચવા યા સાંભળવાથી “શુદ્ધ, ચિત્ત, વિત્ત અને પાત્રને વેગ હોય તે જ તે ખાતરી થશે કે દુઃખના વિષમ વાતાવરણે સારી દુનિ- સાચુ ફળ આપી શકે.” યાને વિષમય કરી દીધી છે. તટસ્થ દૃષ્ટિથી વિચાર ન્યાયપૂર્વક મેળવેલા ધન પર ગુજારો કરનાર કરતાં આનું કારણ શું? કારણ છે માનવતાનો માનવીનું જીવન પ્રાયઃ ખૂબ નિર્મળ અને પવિત્ર અભાવ અને પશુતાની વૃદ્ધિ,
હોય છે. કારણ કે કહેવત છે કે “ આહાર તેવા માનવીને કુદરતની ખાસ ભેટ મન છે. જે દ્વારા તે ઓડકાર ” આવા મનુષ્યને પ્રાય: સાબુદ્ધિ જ ઉત્પન્ન કર્તવ્ય, અકર્તવ્ય, હેય, ઉપાદેયને વિવેક કરી શકે છે. થાય છે અને ઉતરોત્તર તેનું જીવન ઉન્નત્તિના માગે જેનાથી પિતાના ભરણ પોષણ માટે જો તે ન્યાયનો પ્રયાણ કરે. રાહ લે તો આ જગતના મેટા ભાગના અને અન્યાયથી મેળવેલું ધન ભેગવનાર માનવીનું અદશ્ય થાય.
જીવન પ્રાયઃ અત્યંતર દષ્ટિથી દુઃખમાં અને બાહ્ય મનુષ્યને ધનની જરૂર છે શા માટે ? પિતાના દૃષ્ટિથી દુરાચારોમાં જ વ્યતિત થતું હોય છે. ભરણપોષણ અને જીવનની જરૂરીયાતો માટે. જીવન થોડા અંશે પણ અન્યાય, અનિતી હોય તો તે જરૂરીયાતો વધારે તેમ નીતિ યા અનિતીથી બીજાનું બુદ્ધિમાં વિકાર કર્યા વગર રહેતું નથી. શોષણ કરીને વધારે ધન કમાવવું તે ફરજ થઈ પડે ભારત દેશમાં ભૂતકાળમાં પ્રભુ મહાવીરના સમયમાં છે. પણ અન્યાયથી મેળવેલા ધનનું પરીણામ ? જાતે શ્રેણિકરાજાનાં રાજ્યમાં પુણીયો શ્રાવક રહેતા હતા. પણ દુ:ખી અને બીજા પણ દુ:ખી. આવા ધનમાંથી તે સંતોષી, સદાચારી અને અ૫, પ્રરિગ્રહી હતા. તેને
લાં ધમકા-દાન પણ નિષ્ફળ જાય છે. જોઈએ નિયમ હતો કે દિવસના બાર દોકડા જ ન્યાયમાગે તેવું ફલ તે આપતા નથી,
કમાવવા અને તેમાંથી પોતાનું, પોતાની પત્નીનું મહાપુરુષોએ કહ્યું છે “શાણું અને ધીર પુરુષ અને એક અતીથિનું ભરણપોષણ કરવું, આથી તે ન્યાય કર્તવ્યના બળે સર્વ ઠેકાણે પવિત્ર પણે પંકાય અને તેની પત્ની વારાફરતી ભુખ્યા રહેતા અને છે. અને પાપી પુરુષો પોતાના કુકર્મોથી જ્યાં જાય નિયમનું પાલન કરતા. એક દિવસ તેની પત્ની વગર ત્યાં રખે કોઈ પોતે કરેલા પાપને જાણી ન જાય પૂળે પડોશીને ઘેરથી છાણાને અગ્નિ લઇ આવી. વગેરે અનેક ભયથી ભયભીત જ રહે છે.”
પુણીયાને આથી સામાજીક દરમ્યાન અસ્થિરતા,
