________________
.૪૫૮ : કલ્યાણ; જાન્યુઆરી-૧૯૫૧ નાનામાં નાને પણ સુવિચાર કર્તવ્યમાં મુકવા માટે જાળવી શક્યું છે ને જાળવી શકશે. અભિગ્રહ પચ્ચકખાણ કરો. પણ પચફખાણથીજ ક્રિયા જૈનધર્મને વ્રત આરાધનામાં અતિચાર ને લાગે કરો નહિ તે સંપૂર્ણ લાભ નહિ, આટલી સુંદર તે પણ ધ્યાનમાં રાખવાનું હોય છે. વ્રતને ઇરાદા
વ્યવસ્થા કેળવજ્ઞાનને આભારી છે કે જેથી કરીને પૂર્વક ભાંગવાની વૃત્તિ ન હોય છતાં લાંબા કાળથી રાજા-પ્રજા, શેઠ-નોકર, પતિ-પત્નિ, યુવાન-વૃદ્ધ, પડેલી ટેવને કારણે, અથવા અકસ્માત-રીતે કંઈ બાલક-બાલીકા ઇત્યાદિ કોઈ પણ ધર્મક્રિયા કરવાની અને તે તેને વ્રતભંગ થઇને અનાચારને દેષ નથી સાચી ઇરછાવાળે મનુષ્ય શક્તિ અનુસાર આરાધનાથી લાગતો પણ અતિચારો લાગે જ છે. દાખલા તરીકે વંચિત રહી જાય નહિ. જે વ્રત પુરૂષ કરી શકે તે કોઈને સોપારી ખાવાની ટેવ હોય ને ઉપવાસના વત સ્ત્રીઓ પણ કરી શકે છે. કેટલી આત્મ સ્વતંત્રતા? દીવસે ભૂલથી મોઢામાં નાંખી દીધી ને તરત યાદ આવે અન્ય શાસનમાં તો પુરૂષ માટે ઉપવાસ સિવાય બીજા અને કાઢી પણ નાખે છતાં તેને અતિચાર લાગે છે. વ્રત જ નથી. જ્યારે સ્ત્રીઓ માટે બોળચોથ સામા- [વતભંગ થતો નથી ] એવી રીતે વ્રત–આરાધનામાં પાંચમ, ગૌરીવ્રત, ગાયત, પીપળાપૂજન, ઉભીચેથ લાગેલા અતિચારને જોઇને વ્રતને શુદ્ધ કરવા માટે વિગેરે ઘણું વ્રતો છે. પુરૂષના માટે બીજાં નહિ જેવાં પરમજ્ઞાનિ શ્રી તીર્થકરદેએ આલોચનાનો એકમાર્ગવ્રતો છે. તે પણ વર્ષમાં કઈક જ વખત આચરવાનાં વિધિ નકિક કર્યો છે. વ્રત-આરાધક, કતમાં લાગેલા હોય છે. જ્યારે જૈનદર્શનમાં વ્રત આરાધના, વિધિ- અતિચાર ગુરૂની સમક્ષ જાહેર કરે છે ને તેને માટે નાજ છેડા ફેરફાર સિવાય બીજી બધી રીતે સરખી શિક્ષા-પ્રાયશ્ચિત માગે છે એટલે ગુરૂ સંયોગ, વ્યક્તિને વર્ષના ગમે તે દિવસે ગમે તે માણસ આરાધી ની શકિત વિગેરે તપાસી તેને પ્રાયશ્ચિત આપે છે શકે એવી છે.
ને તે પણ એવું નહિ કે મને ભેટ-સોગંદ આપજે
કે મને તમારે ઘેર જમવા તેડજો કે અમુક સાધુ વળી એ વ્રત–આરાધનાની વિધિ પણ પ્રસંગે પાત મુનિરાજે ઉપદેશદ્વારા જણાવતા જ રહે છે
સ ને જમાડજો. તેઓશ્રી તો તેને સ્વાધ્યાય, નવકારજા૫
સામાયિક, પૌષધ, તપ આદિ ધર્મના અનુષ્ઠાનઠારાજ જેથી કરીને એક વખત એકાસણું કરનારો મનફાવે ત્યારે હા, પાન, કે બીજી કોઈ પણ વસ્તુઓ
શિક્ષા ફરમાવે છે, જેથી આરાધક આત્માનો ઉપયોગ ખાઈને પોતે એકાસણું કર્યું છે કે ઉપવાસ
પિતાના વ્રત ઉપર રહ્યા જ કરે એટલે ગાફેલ રહે કર્યો છે તેમ કોઈને પણ કહી શકે નહિ. જ્યારે બીર નહિ ને વધુ ધર્મ કરતો બને. તે લસીના પાન ઉપર રહે એટલું જ વાપરીને શ્રી જૈનદર્શને “ઉપયોગે ધર્મ” એવો સિદ્ધાંત અગીયારસ કરવી જોઈએ કે તેથી વધારે લેનાર સ્વીકારે છે. તે ઉપયોગ જ્યારે ન રહે ત્યારે તે જરૂર મનસ્વી રીતે વર્તનાર હોવાથી તેને અગીયારસનો લાભ ગુનેગાર બને છે. આપણે લીધેલી પ્રતિજ્ઞાનું ભાન મળે નહિ એવો ઉપદેશ જાહેર રીતિએ દેનાર સમા- આપણે રાખવું જ જોઈએ ને જે ન રાખીએ જમાં કોઈ દીઠા નથી, અપવાદ રૂપે કઈ હશે. એવીજ તે શિક્ષાને પાત્ર બનીએ જ છીએ. આપણે કોઇને રીતે વ્રત કરનાર પણ કોઈ નથી એમ તે નહિ. શ્રી અમુક ટાઇમે મળવાનો ઠરાવ કર્યો હોય ને જનદર્શનમાં પિથીમાના રીગણ” વાળી નીતિ તે ટાઈમે ન જઈએ એને કંઈ અર્થ નથી. ભલે ક્ષણવાર ટકી શકતી નથી કેમકે ખુદ ભાવનાને જ ત્યાં આપણને શિક્ષા કરનાર કેઈ ન હોય પણ એ અમલ કરીને બતાવ્યું છે ને સર્વવિરતિ ધારણ નહિ ખોટું તે છે જ. એ રીતે અજાણતાએ નહિ પણ કરનાર ગૃહસ્થ ગમે તેટલે ધમાં હોય તે પણ તેને સ્વાભાવિક રીતે કોઈ વસ્તુ ઉપવાસીના મુખમાં આવી પાટે બેસીને ઉપદેશ દેવાનો અધિકાર ભગવાને આ• પડે તે પણ તેણે પ્રાયશ્ચિત લેવું પડે છે, એ નીતિ
Dો નથી. આ પણ કેવળીને જ્ઞાનબળે દર્શાવેલી ઉપલક દૃષ્ટિએ ગેરવ્યાજબી દેખાય તે પણ એ ગેરસુવ્યવસ્થાને આભારી છે ને તેથી જ જેનદર્શન હેજી વ્યાજબી નથી કેમકે તેમાં દુરંદેશી રહેલી છે. કેમકે સુધી વ્યવસ્થિત રીતે પિતાનું અનોખું સ્થાન આરાધક આત્માને એ ખ્યાલ રહે છે કે, આવી
