________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈન સત્ય પ્રકાશ
સરસ્વતીના ભિન્નભિન્ન પ્રાચીન સ્વરૂપે હે ભગવતી શ્રુતદેવતા, જેની શ્રુત
- સાગરમાં ભક્તિ છે તેનાં જ્ઞાનવરણીય જ્ઞાનનું સાથી વિશેષ બહુમાન જેનેએ આ
સર્વે કર્મોને સદા નાશ કરો! કરેલું છે. જેનશારોમાં સરસ્વતીને બદલે મૃતદેવતા શબ્દ વધારે પ્રચલિત છે. ઉપરના “ વ” તેત્રમાં વેતાંબર સંપ્રદાયમાં દરરોજ સાંજે આપેલા વર્ણનાનુસાર મૃતદેવતા (સરકરવામાં આવતાં શ્રાવક પ્રતિક્રમણ સૂત્રમાં સ્વતી)ની પ્રાચીન મૂતિ વેતાંબર સંપ્રવાહચાઇનું પ્રાચીન સ્તોત્ર આવે છે દાયની ઈ. સ. ૧૮૮૯ માં મથુરાના કંકાતેમાં વાશ્રી સરસ્વતીની નીચે પ્રમાણે લી ટીલામાંથી નીકળેલી તે હાલમાં લખતુતિ કરી છે.
નઉના મ્યુઝીઅમમાં રાખવામાં આવી છે. कुंदिदुगोक्खीरतुसारबन्ना
જેને મસ્તકને ભાગ તથા જમણું
હાથનો ઉપરનો ભાગ (જેમાં કમલની सरोजहथ्था कमले निसन्ना ।
આકૃતિ હોવી જોઈએ તે) નાશ પામ્યા वाएसिरी पुत्थय वग्गहत्था
છે. આ મૂર્તાિના લેખમાં આ મૂર્તિને सुहाय सा अम्ह सया पसत्था ॥ મૃતદેવતાને બદલે સરસ્વતીના નામથી જ જે કુન્દપુષ્પ, ચંદ્રમા, ગાયનું દુધ
ઓળખાવી છે, જેથી સાબિત થાય છે અને હીમ જેવા ઉજ્જવળ વર્ણની છે, કે
? કે મૃતદેવતા અને સરસ્વતી બંને એકજ
જતા અને તે જે કમળ ઉપર બેઠેલી છે, જેના એક છે, નામ જુદા જુદા છે. હાથમાં સરોજ છે અને બીજા હાથમાં આ જહટાવર સ્તોત્રના ઉપરોક્ત પતકોનો સમુહ છે તે ઉત્તમ વાચ્છી ઉલેખના વર્ણનાનુસાર સરસ્વતીની સદા અમારા સુખને માટે છે !
પ્રાચીનમૂર્તિની પ્રાપ્તિ ઉપરથી એમ વળી હમેશાં દરરોજ સાયંકાળના પણ સાબીત થાય છે કે જૈન સંપ્રદાપ્રતિક્રમણમાં મૃતદેવતા નિમિત્તે કાર્યોત્સર્ગ યમાં સરસ્વતી દેવી તરીકેની પૂજા કરવામાં આવે છે ત્યારે નીચેની સ્તુતિ બહુજ પ્રાચીન સમયથી પ્રચલિત હતી બેલીને કાર્યોત્સર્ગ પારવામાં આવે છે. તેને પુરાવો આ પ્રાચીન મૂર્તિ આપે मुअदेवया भगवई
છે અને તે સંબંધમાં બીજા પ્રાચીન amirror f ઉલેખ પણ મળી આવે છે. જે હવે પછી. तेसिं खवेउ सययं जेसि सुअसायरे भत्ती ॥
(અપૂર્ણ)
૧ જુઓ. The Jaina Stuha and other antiqwties of mothere by V. A. Smith Peate XCIX Page 56 & 67
For Private And Personal Use Only
