________________
૧૮૬
૨૦મ નિર્વાણ ભ૮૮ ૭..
મહામંત્રનું શ્રવણ કરતાં કરતાં મૃત્યુ પામ્યો હતો. પોતાના પૂર્વજન્મના સ્થાનના દર્શનથી તે રાજપુત્ર વૃષભધ્વજ જાતિસ્મરણ જ્ઞાનને પામ્યો. તેને પોતાના પૂર્વજન્મનો ખ્યાલ આવ્યો.
વૃષભધ્વજની યોગ્યતા જાતિસ્મરણ જ્ઞાનના બળે એણે પોતાની અંતિમ અવસ્થાનો સઘળો જ ચિતાર નજરોનજર જોતો હોય તેમ જોયો. એને યાદ આવ્યું કે, હું ઘરડો બળદ હતો, રસ્તે મરવા પડયો હતો, ત્યાં એક પરમ ઉપકારી પુરૂષ ઘોડેસવાર થઈને આવ્યો, મને મરણ સમ્મુખ બનેલો જોઈ તે ઘોડા ઉપરથી નીચે ઉતર્યો, મારી નિફ્ટમાં આવ્યો, મને તે ઉપકારીએ શ્રી નવકાર મંત્ર સંભળાવ્યો અને એના પ્રતાપે જ અત્યારે હું રાજપુત્ર તરીકે જન્મીને રાફુખ ભોગવી રહ્યો છું. મારા ઉપર એનો કેટલા બધો ઉપકાર ? પોતાના મનમાં શ્રી નવકાર મંત્ર સંભળાવનાર પરમ ઉપકારીને શોધી એની ભક્તિ કરવાનો ઉમળકો તે રાજપુત્ર વૃષભધ્વજના અંતરમાં પ્રગટયો. ઉપકારીના દર્શનની તેને તીવ ઉત્કંઠા થઈ. કેટલી યોગ્યતા ? આવી યોગ્યતા વિના કામ થાય ? તમે જોશો કે, રાજપાટ આપવા માટે પણ એ તૈયાર થશે. અંતિમ અવસ્થામાં, બળદ તરીકે હોવા છતાંપણ, રસ્તે મરવા પડેલો તે વખતે શ્રી નવકાર મંત્ર સંભળાવ્યો, એ ઓછો ઉપકાર છે ? એ ઉપકાર પાસે રાજ્યાદિની શી કિમત છે? એને એમ ન થયું કે, મારું ભાગ્ય હતું માટે આમ બન્યું ! એની ભવિતવ્યતા સારી ન હોય તો આવો ઉપકારી મળત નહિ – એ વાત સાચી, પણ સારી ભવિતવ્યતાને ફળવામાં જે નિમિત્ત થયો, તેને કેમ ભૂલાય ? પેલાની ભાવના કેટલી ઉત્તમ? હું બળદ છતાં મારી શુભ ગતિની ચિન્તા એને થઈ અને મારી મલિનતાદિનો ખ્યાલ કર્યા વિના મને શ્રી નવકાર મંત્ર સંભળાવી દુર્ગતિથી બચાવ્યો, એ કેટલો બધો ઉત્તમ?
ઉપકારીને શોધવા પ્રયત્ન વૃષભધ્વજ વિચાર કરે છે કે, એ ઉપકારી મળે શી રીતે ? એને
