Jain Dharm Prakash 1959 Pustak 075 Ank 03 04

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 8

સી જૈન ધર્મ પ્રકાશે
(34)
વાવી
આપણી
માં, આધ્યાત્મિક બને) આપ તેર પેડી શકાય છીએ કે પછી તે તત્ત્વ ઝાંખુ પડતુ હતુ અપ થઈ જવાનું છે સામે જે ખરેખર જરા જેવી સાલ હોય તે તે છે. આવા અાધ્યાત્મિક તત્ત્વ વિના તે! ભૌતિક પ્રગતિ થતી રહે તેમ છતાં, કદાચ સમાજ નાં વિઘટનની પ્રક્રિયા આગળ જ ધપશે.
માનના વિકાસક્રમની સાથે સાથે ધરના વિકાસ
ર આ પ્રશ્નને પર પરાગત ધાર્મિક એટલે કે સાંપ્રદાયિક દૃષ્ટિથી નથી જોતે; જો કે ધ અને તેને આધારે ખડ થયેલાં મૂલ્યો વચ્ચે હૃદ કર્યા દારવી તે કહેવું મુશ્કેલ છે. આપણે એક અનેક ઈશ્વરમાં માનીએ છીએ કે નહીં તે પણ સવાલ ની: સવાલ તે એ છે 'કે આપણે કાષ્ટક પણ અંતિમ મૂલ્યેામાં માનીએ છીએ કે નહીં, પંચર વિશેની કલ્પના, માનવીન! વિકાસની જુદી જુદી અવસ્થાએ જુદી જુદી થતી રહી છે. પણ તે કલ્પના ગમે તે કાળે ગમે તેવી હાય પણ એક વસ્તુ તેને અંગે નક્કી રહી છે: ‘ઈશ્વર' હંમેશાં જે તે સ્થળ-કાળમાં, માનવીઓને અંતિમ મૂલ્યેય અથવા સત્ય વિશે જે કાં આપાતળા ખ્યાલ હોય છે, તેના પ્રતીક તરીકે પૂજાતા આવ્યા એટલે જ તા જેમ જેમ માનવીના વિકાસ થતે ગયે! છે, તેમ તેમ ઈશ્વર અંગેની એની કલ્પના પણ બદલાતી ગઈ છે અને અર્થ'નાં નવાં નવ ઊંડાણુ સાધતી ગઇ છે. પણ તે કલ્પના ગમે ત્યારે ગમે તે રહી હૈાય, છતાં તે કાયમ જે તે અવસ્થાએ પહોંચેલા સમાજના અંતિમ અને નિરપેક્ષ મૂલ્યના પ્રતીક સ્વરૂપ જ રહી છે.
ક્રમે ક્રમે વ્યક્તિ કે પુરુષોત્તમ સ્વરૂપ શ્વરની કલ્પનામાંથી વૈયક્તિક કે અપૌરુષેય ઇશ્વરતા વિચાર મહારતા દેખાય છે અને પછી એમાંથી કંઇક એવું અગમ્ય ને તાગ ફલિત થાય છે કે જેને આપણું સાધારણુ મન તે ગ્રહણુ જ નથી કરી શકતું. યુદ્ધ
[હેશે. મા
ભગવાનને અંતે વિશે પૂછવામાં આવ્યુ. ત્યારે અમ એની વ્યાખ્યા કરવાનો ઇન્કાર કર્યો, તે ફર્યું કે વ્યાકૃત વિષય' છે, કારણુ કે વાણી ને પામ્યા વિના જ પાછી ફરે છે અને મન પણ એને જાણ વામાં નિષ્ફળ નીવડે છે. એના સાલ કાર તો છીન્ન જ સાધનાવડ થઇ શકે છે, કામ એને સત્યમ્, શિવમ્ (પ્રેમ), અને સંદર્ભે કર્યું છે, કારણ ! ત્રણ એમને મન અંતિમ મૂલ્યેાના પ્રતીકાર્ય છે પશુ આપણી પેલે પાર રહેલા એ પરંતુ સાસત્કિાર કરવા માટે આપણે આ ત્રિપરિમાણ ભૌતિક જગતી અળગા થવુ પડે છે.
ભૌતિક અને આધ્યાત્મિક વિકાસનુ પરસ્પરાવલ ખન આજે આપણી પાસે અંતિમ ‘પારમાર્થિક’ મૂલ્યેય છે. કયાં ? તેવાં મૂછ્યા વિના આપણે ઉપરછલ્લાં, નિ:સત્ત્વ તે ક્ષુદ્ર થઇ જએ છીએ અને શુ' મનુષ્યો કે શું રાષ્ટ્રો, એ કાંઇ નિઃસત્ત્વતા કે ક્ષુદ્રતા દ્વારા મહાન વિકાસ નથી કરી શકતાં.
એમ તે કે આ પ્રચંડ સંધિકાળમાંથી એક નવીન સમતુલા ને એક નવીન સમન્વય સુસ્થિર બને અને આપણ! યંત્રીકરણની ટાંચે પહુંચલા સમાજના ઉદયમાંથી નવાં ધારણા, નવાં દૃશ્યો, સંસ્કૃતિની કાઇ નવલી શિક્ષાએ, અને અંતિમ સત્યનું ક્રાઇ નવીનતમ દર્શીન પ્રગટ થાય.
નવા નિવ:- રશિયા-અમેરિકા નવા ગરીબવ – પછાત રાષ્ટ્રો
મૂડીવાદ, સમાજવાદ અને સામ્યવાદ વચ્ચે આજે તેા તીવ્ર સંઘષ ચાલતે નજરે ચડે છે, તેમ છતાં સંયુક્ત રાજ્ય અમેરિકાના અત્યંત વિકસિત મૂડીવાદી સમાજ તથા સાવિયેત સંધમાં જે નવા પ્રકારની સ ંસ્કૃતિ ચાઇ રહી છે, તે બંનેની માંડણી
તત્ત્વત: તેા એક જ મૂલતત્ત્વ પર થઇ રહી છે, અને તે છે. ઉદ્યોગીકરણ અને યંત્રીકરણની એક ચમકક્ષો. એમની પદ્ધતિઓ વચ્ચે થાડાથાડા તફાવત હાઇ શકે, પશુ તે તફાવત પણ જેટલા ધારવામાં આવે