Jain Dharm Prakash 1952 Pustak 068 Ank 07

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 9

િઆનંદી વૃત્તિ શિ
(લેખક-સાહિત્યચંદ્ર બાલચંદ હીરાચંદ-માલેગામ) જ્ઞાન એ જીવમાત્રનો વિશિષ્ટ ગુણ છે. અને જ્ઞાનને લીધે જ સુખની લાલસા તેનામાં જાગૃત થાય છે. એ સુખના પરિણામરૂપે જ આનંદનો આવિષ્કાર જોવામાં આવે છે અને એટલા માટે જ જીવમાત્ર સુખની ઝંખના કરે છે. રાતદિવસ સુખથી થતા આનંદ માટે આતુર હોય છે અને સુખની પ્રાપ્તિના સાધને પાછળ દોડયા કરે છે. એ સાધને ઘણું ભાગે ભૂલના હોય છે. સુખનાં સાધનોની ક૯૫ના દરેક પિતાની બુદ્ધિથી નક્કી કરે છે અને એ બુદ્ધિ મર્યાદિત હોવાને લીધે એ સુખને બદલે દુઃખ જ કહેરી લે છે. અને આનંદનો અનુભવ એને થતું જ નથી. કદાચિત સુખની સંવેદના થાય છે તે પણ તે ક્ષશુછવી જ નિવડે છે. રાજકીય હેતુના કારણે કેટલાએક ખૂન થાય છે. ખૂની એમ સમજે છે કેઅમુક મનુષ્યને હું જગતમાંથી ભૂંસી નાખું તો મને સાચા આનંદને અનુભવ મળશે અગર હું ઘણાએને સુખ આપનારો નિવડીશ. એમાં કેટલી મૂર્ખાઈ છે એની એને કરપના સરખી પણ હોતી નથી. પોતે અનંત ભાવના દુઃખોના નિર્માસુકર્તા થાય છે અને જેમના સુખની અપેક્ષા તે રાખે છે તેમને તે તે ઉલટી રીતે દુ:ખની ખાઈમાં જ ધકેલી દે છે, માટે સાચા સુખને અર્થાત આનંદને માગ કર્યો છે તે માટે આપણે વિચાર કરવો જોઈએ.
વ્યસન સેવન કરનારો દુર્વ્યસની પોતાના માની લીધેલા વ્યસનની ધૂનમ પિતાનું સ્વત્વ પણ ગેઈ બેસે છે. આગળ જતા એ વ્યસનને ભોગ થતા વ્યસનના દુષ્પરિણામે જેવા અને અનુભવવા પડતા તે વ્યસન છેડી શકતા નથી; એટલે સુખ અને આનંદ મેળવવાની ધુનમાં એ પોતાનું સર્વસ્વ ગુમાવી બેસે છે, અને જગતમાં નિરુપયોગી પ્રાણી તરીકે છવી પોતે નરકાદિક ગતિઓમાં રખડે છે; એટલે આનંદ મેળવવા જતાં અનંત દુઃખાને આમંત્રી બેસે છે. - આનંદનો વિરોધી એક બીજો ગુણ ઉદાસીનતા છે. કેટલાકએક લોકેનો સ્વભાવ જ આનંદમય થઈ જાય છે. અને ગમે તેવા પ્રસંગમાં તે આનંદને જ અનુભવ કરી ઉદાસીનતાને દૂર જ હડસેલી મૂકે છે. એવા માણસે જ્યાં જાય ત્યાં સવારમાં પિતાના વિવેદી હાવભાવ અને ચતુર વિનાદથી પોતાની આસપાસ હર્ષમય વાતાવરણ નિર્માણ કરી મૂકે છે. ઉદાસ અને નિઃસ્તબ્ધ બેઠેલા લેકમાં એવી એકાદ કપના મૂકી દે છે કે તરતજ બધાએના મુખે ઉલ્લાસિત થઈ જાય છે. ફીક્કા ચહેરા ઉપર ગુલાબી રંગ ખીલે છે. નિસ્તેજ અને અપૂર્વ તેજથી ચળકવા લાગે છે. કર્તા વન્ય થઈ બેઠેલાઓને સ્વમાન જાગૃત થાય છે અને તેઓ આનંદનો અનુભવ કરવા લાગે છે. દરેકના આયુષ્યમાં સંકટ તે આવે છે જ, પપાજિત કર્મો કયાં જવાના હતા? એવા સંકટ પ્રસંગે ઉદાસીન થવું, હતપ્રભ થવું અને હાથ પગ વાળી નિવાં થઈ બેસી રહેવાથી તે ઉદાસીનતા તે વધતી જ જવાની અને આનંદ તે દૂર ને દૂર દેડિત જવાનો. એવે વખતે આનંદી વૃત્તિ આવી
( ૧૩૭ )