________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અંક ]
વાર્ષિક તપશ્ચર્યા–અક્ષય તૃતીયા આરાધન.
૧૪૫
દિવસ આહાર પાણી લેવા. એમ આખા વર્ષ સુધીનું પરમ તપ છે, જેને વાર્ષિક તપ પણ કહે છે. આ તપની શરૂઆત અક્ષય તૃતીયાથી થાય છે, જેથી તેને અક્ષય તૃતીયા આરાધન પણ કહે છે. '
જેનોના અનુકાનોમાં ત્યાગ અને તપની પરાકાષ્ઠા છે, જેન ધર્મનું મહત્વ આ ત્યાગ અને તપ ઉપર નિર્ભર છે. એક સુખી માણસ ઉમણ રતુમાં બે ચાર કલાક પાણી વિના રહી શકતો નથી ત્યારે જૈન મુમુક્ષુ જીવાત્માઓ, છઠ્ઠ, અઠ્ઠમના પિષધના ઉગ્ર તપ તપનાર પુણ્યવંત છવામાઓ ભગવંત વીરના શાસનમાં છે. તેમજ છઠ્ઠને પારણે છઠ્ઠ કરનારા વાર્ષિક તપના તપસ્વીઓનું તપનું માહાય આપણે શું વર્ણવી શકીએ?
વાર્ષિક તપની ઉત્પત્તિ, વિધિ અને કાળ. આ વાર્ષિક તપનું માહાય ભગવાન રૂપભદેવજીના નામની સાથે જોડાએલું છે. પ્રભુએ છઠ્ઠ તપશ્ચર્યાના પ્રત્યાખ્યાન કરી ફાગણ વદ ૮ ને રોજ દીક્ષા અંગીકાર કરી ત્યારથી ૧ વરસ ૧ માસ ને ૧૦ દિવસ સુધી પ્રભુને આહાર પાણી મળ્યાં નહીં. આટલે સમય વરસી તપનો ગણુય છે. પુણ્યવંત છવા ફોગણું વદ ૮ થી વરસી તપની શરૂઆત કરે છે.
અક્ષય તૃતીયા આરાધનમાં ઉનું પાણી પીવું, સાદે અને રુચિકર ખોરાક ખાવે, કામકાજ, હરવું ફરવું નિયમિત રાખવું, આચારમાં શુદ્ધિ રાખવી, સઝાય, ધ્યાન, એકાગ્રતા, આત્મશુદ્ધિકુલનું પઠન પાઠન, મરણ, મનન, સામાયિક, પ્રતિક્રમણ વગેરે સ્વાધ્યાયમાં આખું વર્ષ પસાર કરવાનું હોય છે. કર્મબંધ ન થાય એ હમેશાં વિચારવાનું હોય છે. મન સરલ અને દયાર્દ રાખી દાન, શીલ આદિ ધર્મના ધેરી રસ્તાને પકડી વાર્ષિક તપને પૂર્ણ કરવાનું હોય છે. વરસીતપ કરતાં કઈ વખતે છઠ્ઠ ક અટ્ટમની તપશ્ચર્યા પણ કરવી પડે છે. તે કઠણ તપશ્ચર્યા છે પરંતુ સૌથી વધારે કઠણ તપશ્ચર્યા તે તપ પૂર્ણ થતાં ચાર કે ત્રણ દિવસના ઉપવાસના પ્રત્યાખ્યાન કરવા પડે છે તે વધારામાં વધારે ઉગ્ર તપ છે. ત૫રવીના તપની આ ખરેખર કસોટી છે, કેમકે ચિત્ર અને વૈશાખના ઉમ તાપમાં જ આ તપતી - હતિ છે. આવા તાપમાં ત્રણ કે ચાર દિવસના ઉપવાસ એ કર્મનું જવલન કરનારા માર્ગો છે. આ તાપના દિવસે કેટલા અસહ્ય છે તેનો ઈતિહાસ એમ કહે છે કે, જંગલમાં જ્ઞાનધ્યાનનું આરાધન કરનારા ઋષિ-મુનિ જેઓ પોતાના આશ્રમની બહાર કઇ વખતે રહી ગયા હોય તો તાપના કારણે શેકાઇને ભડથ થઈ ગયા હોય એવા દાખલાઓ મળે છે. કહેવાનું તાત્પર્ય કે-ઉનાળાના તાપનું તપન આવું ઉમ છે.
હવે મૂળ વિષય પર આવીએ ભગવંત રૂષભદેવજીત દીક્ષા પછી આહાર-પાણી મળ્યાં નથી, આહાર માટે પ્રભુ સ્થળે સ્થળે ફરે છે પરંતુ કોઈને આહાર–પાણી વહરાવવાની પ્રવૃત્તિ થતી નથી કેમકે દાન દેવાની રીત લેકે સમજતા નથી. કલ્પવૃક્ષ સમ સુખ ભોગવી રહેલા લોકોને દાનને બંધ કોઈએ કરેલું નથી. એટલે પ્રભુને શું જોઈએ છીએ તેની તેમને સમજ પડતી નથી. ભગવંત ઉપર લકાની ભક્તિ ઘણી છે. સોનામહોરો ને હીરા માણેકના હાર લાવીને હાજર કરે છે, કોઈ રંગબેરંગી વસ્તુઓ લાવીને ઊભા છે, કોઈ
For Private And Personal Use Only
