________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કે પર્વાધિરાજ શા માટે કહેવાય છે? "cowo od soooook
(લેખક-સાહિત્યચંદ્ર બાલચંદ હીરાચંદ, માલેગામ) સંસારમાં માનવનો સ્વભાવ એવો હોય છે કે, સામાન્ય જીવન કરતા કાંઇક વિશેષ જીવનને પ્રસંગે ઉપસ્થિત થતાં તેને ઉલ્લાસ કાંઈક વધે છે. રોજ સાદું જમણ જમે છે પણ જ્યારે સ્વાદિષ્ટ અને મિષ્ટ ભોજન થાય છે ત્યારે તે કાંઈક આનંદ અનુભવે છે. જમણું વખતે પાટલા, મોટા થાળ, વિશિષ્ટ શોભા, સુગંધના સાધનો અને કદાચિત ગાયન-વાદન જેવું ઉત્તેજક વાતાવરણ નિર્માણ કરવામાં આવે છે. અને વિશિષ્ટ રીતે સુખ અને આનંદને અનુભવ લેવાને તે પ્રયત્ન કરે છે. તહેવારો અને અને હેતુ પણ એ જ જણાય છે. પર્વને દિવસે સામાન્ય વ્યવહારથી નિવૃત્તિ મેળવી સ્નાન, કરશભૂષા, વસ્ત્રભૂષા, અલંકાર વિગેરે ધારણ કરવામાં તેને આનંદ આવે છે. એટલા માટે જ યુગપુરુષના જન્મ કે મુક્તિ દિનેને પર્વનું રૂપ અપાઈ ગયું છે. ઋતુ બદલવાની કે નિસર્ગમાં વિશિષ્ટ ફેરફાર થવાના દિવસને પણ પર્વ ગવામાં આવે છે. રાજકીય ક્ષેત્રમાં પણ વિરદ ઘટનાના દિવસોને તેવું જ મહત્ત્વ આપવા માટે પ્રયત્ન થાય છે. વ્યક્તિના જીવનમાં પણ લગ્ન, પુત્રજન્મ વિગેરે પ્રસંગોપાત કૌટુંબિક કે વક્તવષયક આનંદ માણવાના પ્રસંગને પણ પર્વ જેવું રૂપ આપી દેવામાં આવે છે. કેટલાએક પર્વોને હેતુ શું છે? તે દિવસે કરવાની અમુક ક્રિયાને હેતુ શું છે? એનું ભાન પણ ભૂલાઈ ગએલું હોય છે. મૂળ હેતુને બોધ ભૂલાઈ જવાને લીધે ફક્ત બાહ્ય કલેવરને જ લે કે અભાવિત પણે વળગી બેઠેલા હોય છે. વૈદિક
વિવેકબુદ્ધિ–વવાનૃત્ય જેવી તેવી રીતે કે જેવા તેવાનું કરાય તે ઊંચત નથી, નહિ તે “વૈનયિ” વાદના સ્વીકારનો પ્રસંગ પ્રાપ્ત થાય. આ હકીકત ઉપર્યુક્ત ૯૯૫ મી ગાથામાં અપાઈ છે.
દસયાલિય(અ. ૩, ગા. ૬)માં નિર્ચને ગૃહસ્થોનું વાવૃષ્ય (પા. વેવાવડિય) કરવાનો નિષેધ કરાયો છે.
નિર્દેશ-ઉત્તરઝયણના અ૦ ૨૯ માં જેમ “યાવચ” શબ્દ છે તેમ એના અ. ૧૨ માં “વેયાવડિય' શબ્દ છે. વિશેષમાં અ. ૧૨ માં યક્ષે ઋષિનું વૈયાવૃત્ય કરે છે એ વાત છે. આ વૈયાવૃત્યને અંગે પચાસગ, પવયણસારૂઢાર વગેરેમાં નિરૂપણ છે. આધુનિક કૃતિઓ પૈકી અભિધાનરાજેન્દ્રમાં એનું વિસ્તારથી કથન કરાયું છે. એમાં “ભાષ્ય'ની અનેક ગાથાઓ અપાઈ છે.
પણું ઘણુ-પર્વ એ આત્માની ઉન્નતિ સાધવાને એક અનુપમ અવસર છે તે એ વેળા “વૈયાવૃત્ય”ને જીવનમાં સ્થાન આપવા જેવું છે એટલું સંક્ષેપમાં સૂચવવા મેં આ નમ્ર પ્રયાસ કર્યો છે, એટલે નિર્દેશ કરી હું વિરમું છું.
( ૨૨૨) .
For Private And Personal Use Only
