________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૨૪
શ્રી જન ધમ' પ્રકાશ
[ શ્રાવણ
કાંઈ ને કાંઇ નિમિત્ત શોધી મિષ્ટાન્ન જમવાને એને ટેવ જ પડેલી હોય છે. ઈદ્રિયોને ? મૂકી એની આકાંક્ષાઓને પૂર્ણ કરવા તે પ્રયત્નશીલ રહે છે. કમાણી કરી તે ભેગવવાના અનેક સૂતા સૂત માગે તે શોધતો જ રહે છે. ભોગેચ્છા વધતા સાચે આત્મિક લાભ મળવા સંભવ જ નથી. એ બધે વિચાર કરતા ભોગેચ્છા ઉપર કાપ મૂકવાની કેટલી અગત્ય છે તે સ્પષ્ટ જણાય છે. શરીરમાં અનેક રીતે આરોગ્ય-વિધાતક તો દાખલ થયા જ કરે છે અને તેથી સ્વાથ્ય બગાડતી અનેક વ્યાધિઓના ભોગ થવાય છે તેટલા માટે જ શરીરમાં કચરો દૂર કરી, શરીર નિરોગી રાખી, તેની પાસેથી અનેક શુભ કાર્યો કરાવી લઇ, શરીર પામવાને મૂળ હેતુ સફળ કરવાની જરૂર હોવાને લીધે જ જેને શાસ્ત્ર કારોએ તપ સંયમને આગળ કરી આચાર અને વિધાનોની ગોઠવણ કરેલી જણાય છે. તેને અનુસરી શુદ્ધ આચાર પાળવામાં આવે તે આ શરીરરૂપી વાહનને સ૬ોગ કરેલો ગણાય. હવે પયુંષણ પર્વમાં એ બધા હેતુઓ શી રીતે સધાય છે અને એ પર્વ પર્વાધિરાજનું બિરુદ શી રીતે ધારણ કરી શકે છે અને આપણે વિચાર કરીએ.
પર્વાધિરાજ પજુસણ પર્વ શ્રાવણના અંતભાગમાં અને ભાદ્રપદના પ્રારંભમાં આવે છે. એ સમય એવો હોય છે કે-પૃથ્વી શસ્યશ્યામલા અને ધાન્ય સમૃદ્ધ બની ગએલી હોય છે. વર્ષાઋતુ શીતલતા પસારી પિતાની વૃષ્ટિનું કાર્ય કાંઈક મંદ કરી નાખે છે. કાંઈક નિવૃત્તિનું જીવન બધે જણાય છે. જઠરાગ્નિ કાંઈક મંદતા ધારણ કરે છે. મતલબ કે, તપ કરવા માટે એ સમય અત્યંત અનુકૂલ હોય છે. અતિરિક્ત કે અનાનુકૂલ આહારથી શરીરમાં યુએલ બગાડ મટાડવા માટે તપ જે બીજો ઉત્તમ એવો કોઈ ઉપાય નથી. આરોગ્ય અને શારીરિક દૃષ્ટિથી આ શુદ્ધિ અનાયાસે સંધાય છે પણ આત્મિક સમાધાન, ઉપવાસ એટલે આમાના કાંઈક નજીક વસવાને લાભ એ મુખ્ય વસ્તુ એમાં રહેલી છે. સામાન્ય રીતે આપણી બધી પ્રવૃત્તિ બહિર્મુખ એટલે જડને પોષવાની હોય છે, પણ આ પ્રસંગે આપણને અંતર્મુખ દૃષ્ટિની કાંઈક ઝાંખી થાય છે. આપણું શરીર તો આપણે કાંઈક કર્મ કરી મેળવેલું વાહન છે. તે વાહનને વધુમાં વધુ સારો ઉપયોગ કરી લેવાની જાણે આ તક જ આપણા માટે એ પર્વના નિમિત્ત ઉત્પન્ન થએલી હોય છે.
જિનમંદિરમાં પૂજા, ભક્તિ, ઉસવ વિગેરે સાધનથી આનંદમંગલ ચાલી રહેલો હોય, ઉપાશ્રયમાં સાધુ મુનિરાજ પાસે સામાયિક, પિસહ, પ્રતિક્રમણ, દેવવંદ્ધ જેવી ગમાર્ગની આત્મસન્મુખ ક્રિયાઓ થતી હોય, સાધુના વિશુદ્ધ આચારોનું કથન કરતું કલ્પસૂત્ર જેવું સાત્વિક ભાવનોદ્દીપક સૂત્ર વંચાતું હોય, બાલકથી તે વૃદ્ધ બધા જ સ્ત્રી પુરુષોની ભાવનાને વેગ મળતો હોય એવે વખતે ખાણીપીણી અગર મેજમજાહને કયાં સ્થાન હોય ? આત્મિક સાત્વિક આનંદ આગળ બધા આનંદ ગણુ જ થઇ જાય. એકાદ ભેજન છોડવા પણ જેને ભારે થઈ પડે તેવા આત્માઓ સહેજે ઉપવાસ કે છ અઠ્ઠમ જેવા તપ જોતજોતામાં કરવામાં આનંદ અનુભવે છે. આ બધા કાર્યોની અને અનુષ્ઠાનની યોજના ઘડનારા મહાન
જક સંતને જેટલા ધન્યવાદ આપીએ, તેટલા ઓછા જ કહેવાય. પ્રતિક્રમણમાં ગોઠવેલ સૂત્રરચના અને પડાવશ્યકની જરૂર વિચારવામાં આવે છે ત્યારે તે જૈનાચાર્યોની જન
For Private And Personal Use Only
