________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અંક ૧૦ ] પર્વાધિરાજ શામાટે કહેવાય છે?
૨૨૩ ધાર્મિક માં એવા કેટલાએક પે ચાલે છે કે, તેને મૂળ હેતુ, સિદ્ધાંત કે આચાર પણ લેકે ભૂલી ગએલા છે. ફક્ત પરંપરાને વશ થઈ પ પળાયે જાય છે. અને એને લીધે જ નવવિચારક બુદ્ધિવાદી લેકો તેને નિરુપયોગી કહી વડી કાઢે છે. વાસ્તવિક રીતે તેની શોધ કરવામાં આવે છે તેમાં કોઈ ને કોઈ રહસ્ય જોવામાં આવે છે જ. કેટલાક રિવાજે આરોગ્યને પોષક હોય છે તેમ કેટલાએક વિજ્ઞાન સમજાવનારા હોય છે. એ બધા ગમે તે કારણે પર્વો અને તહેવારે ગણતા હોય તે પણ તેમાં આત્માના ગુણને વિકાસ કરનારા કેટલા છે અને ઐહિક ઉત્કર્ષ કે સંસારને પિષક કેટલા છે તેને વિચાર કરવાની જરૂર છે.
જગતના બધા સમારે છે અને ઉત્સવો, ખાનપાન અને મોજશોખના રિવાજો પાછળ શાંતિ, તુષ્ટિ અને પુષ્ટિ એ ત્રિપુટીની સાધનાનો હેતુ રહેલો છે એ સ્પષ્ટ જણાય છે. ત્યારે એ વસ્તુ સાધ્ય થાય છે કે કેમ એને આપણે વિચાર કરીએ. આત્માને શાંતિ મળતી હોય તે જ સાચી શાંતિ મળી ગણાય. ત્યારે મનને સંતુષ્ટતા થતી હોય અને મનને આનંદ આવતો હોય તે જ તે તુષ્ટિ કહેવાય. તેમજ શરીરને પુષ્ટિ આવતી હોય તે તે સાચી પુષ્ટિ ગણાય. આવા પર્વોથી આ બધું થાય છે શું સાચી શાંતિ, સુષ્ટિ અને પુષ્ટિ મળે છે શું?
મિષ્ટાન્ન જમવા જ્યારે મનુષ્ય બેસે છે અને વધુ ખવાય તેવું વાતાવરણ સર્જવામાં આવેલું હોય છે ત્યારે સ્વાભાવિક રીતે અતિરિક્ત આહાર ખવાઈ જ જાય છે. પિતાની પ્રકૃતિને તે કેટલું માફક આવે છે એને કોઈ ભાગ્યે જ વિચાર કરે છે. પરિણામે સુસ્તી વધે છે અને કેટલાએક આવશ્યક કાર્યો પણ મૂકી દેવાનું મન થાય છે. પ્રસંગોપાત અછબુદિ વ્યાધિઓના પણ ભેગા થવું પડે છે. મનોરંજન તે ઘણે ભાગે વિકારક જ કરવામાં આવે છે. ત્યારે તે તુષ્ટિકારક હોવાને સંભવ ઘણો જ ઓછે હેય છે. આત્માની શાંતિની વાત જ કયાં રહી? જે પર્વમાં ધર્માચાર, ધર્મારાધના, તપ, સંયમ અને ત્યાગની માત્રા જ ગણરૂપે હોય ત્યાં આત્માની શાંતિ ક્યાંથી મળે ? ત્યારે બધી રીતે જોતાં શાંતિ, તુષ્ટિ અને પુષ્ટિ એના સાચા સ્વરૂપમાં પ્રાપ્ત કરવામાં આ પર્વની ઉજવણીમાં કેવળ ગણુરૂપે જ રહી જવાથી નિરુપયોગી નિવડે છે. બીજા અનેક હેતુઓ એમાં સાધ્ય થતા હોય, એહિક દષ્ટિથી તેમાં લાભ થતા હોય તે પણ આમિક શાંતિનું તે સાધન થઈ શકતું નથી એ દીવા જેવી સ્પષ્ટ વાત છે. ત્યારે સાચી શાંતિ, સુષ્ટિ અને પુષ્ટિ કયાંથી મેળવી શકાય અને એકી સાથે ત્રણે પ્રકારના સમાધાન શી રીતે અને કયા પર્વની આરાધનથી મળી શકે તેને આપણે વિચાર કરીએ.
જૈનશાસ્ત્રકારોએ જેટલા ધાર્મિક તહેવાર નિર્માણ કર્યા છે તેટલા બધાઓમાં નિવૃત્તિને જ મુખ્યતા આપેલી છે. દરેક માસમાં આવતી ચિદસ, આઠમ આદિ પર્વતિથિઓના દિવસમાં મનઃસંયમ પાળી આહારને સંકેચ અને સાદાઇને મહત્વ આપવામાં આવે છે. તેમાંથી કેટલી વસ્તુઓ અનાયાસે સધાય છે એ જોઈએ ત્યારે જૈનશાસ્ત્રકારોની દીર્ધદષ્ટિ અને આત્માને સવેર સન્મુખ કરવાની તાલાવેલી તરી આવે છે. મનુષ્યને મિષ્ટ અને અતિરિક્ત અન્ન સેવન કરી પ્રવૃત્તિમાં રચ્યાપચ્યા રહેવાની સ્વાભાવિક રીતે ટેવ જ હોય છે.
For Private And Personal Use Only
