________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
X
X XXXXX XX Y . ' ,' : 4 X XXXXXX
પશુતા, માનવતા અને દેવતા છે XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
(લેખક–સાહિત્યચંદ્ર બાલચંડ હીરાચંડ-માલેગામ ) દરેક પ્રાણીમાં પશુતા, માનવતા અને દેવપણાના ગુણો હેય છે. અને જે પ્રમાણુમાં તેને વિકાસ કે સંકોચ થાય છે તે પ્રમાણમાં તેની મહત્તા વધે અગર ધટે છે. મનુષ્ય પ્રાણીમાં પશુતાને સર્વથા નાશ તો થએલે હે જ નથી. એટલું જ નહીં પણ ઘણાં મનુષ્ય દેહ ધારણ કરનારા પ્રાણીઓ પોતામાં રહેલ પશુતા વિશેષ રૂપમાં પ્રગટ કરતાં જણાય છે, પશુતા એ છી કરવાના પ્રસંગે મનુષ્ય આગળ હાજર હોય છે. એટલું જ નહીં પણ જાણે તેને પશુતા એછી કરવા માટે ખાસ પ્રસંગે જવામાં આવેલા હોય છે તે પ્રસંગને તે લાલા છે તે તેમાં રહેલ પશુના અંશ ઓછા થઈ જાય અને રાતઃ જાણે કે અજાણે તેના ઉપર માનવતાની સવિશેષ અસર પડતી જાય છે. પણ પ્રસંગવિશાત્ કેટલાએક જ્ઞાની કહેવાતા મનુષ્યમાં તે પશુ એટલા ઉમ રૂપમાં પ્રગટી નીકળે છે કે એ પ્રાણી મનુષ્યના રૂપમાં પશુપણે જ નેવામાં આવે છે. એવા મનુષ્યથી જ્ઞાન પણ વગોવાય છે. સાક્ષરા ઉલટા થઈ જાય છે ત્યારે તે રાક્ષસા થઈ જાય છે. પિતાને મળેલ જ્ઞાનને ઉપગ ઉલટી રીતે કરવાને લીધે તે રાક્ષસ થઈ જાય છે. માનવ પામેથી બીજા કોઈ પણ પ્રાણીને આશ્વાસન મેળવવાને હક છે, કારણ માનવ એ જ્ઞાનપ્રધાન પ્રાણી છે. તેને બદલે તે મનુષ્ય બીજાઓની શાંતિ ભંગ કરી તેને પી આપવામાં તપુર બને છે, ત્યારે જ તેમાં પશુતા છલકાઈ આવેલી જોવામાં આવે છે. જ્યારે જ્ઞાની છતાં લોકો જાગે એવી પ્રરૂપણું કરે છે, એના પરિણામોને એને ભાન હોય છે છતાં તેવા પ્રસંગે તે કેટલું અકાર્ય કરી સામાન્ય જનતાને બુદ્ધિભેદ કરે છે તેને તે વિચાર સરખો પણ કરો નથી. એવાં પ્રસંગે તેનામાં પશુના સવિશેષપણે જાગૃત થયેલી હોય છે અને એ સુપર છતાં કુપાત્ર જેવો વેષ ભજવે છે. - દરેક મનુષ્ય પિતામાં રહેલ કામ, ક્રોધ, મોહ, અભાવ વિગેરે વિનાશક ગુણેને જાણ દેવા નેઈએ. એ વિકારોને નહીં મળવાથી તે વિકારે પ્રબલ થતા જાય છે. અને મનુષ્યમાં રહેલા માનવતાને ગુણે 'છા થતી જાય છે. એટલે જ તે મનુ' માનવ મટી પશુ થતો જાય છે. પોતાના માનસુલભ સદગુણો તે ભૂલતો જાય છે અને એક દછી તે આંધળે થતું જાય છે. જ્યારે તે આંધળો જ થઈ જાય ત્યારે તેને પિતા પાસે રહેલી સદગુણ સમૃદ્ધિ દેખાતી જ નથી. તે માટે જ એક કવિ કહે છે કે
दिवा पश्यति नोलूकः, काको नक्तं न पश्यति ।
अपूर्वः कोऽपि कामांधो दिवा नक्तं न पश्यति ॥ પૂવડને દિસે દેખાતું નથી અને કાગડાને રાત- દેખાતું નથી પણ કામાંધ માણસ એ થઈ જાય છે કે, તેને દિવસો કે રાતના કયારે પણ દેખાતું જ નથી. મતલબ કે
( ર૭૫)
For Private And Personal Use Only
