________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અંક ૧૦ મે ]
પણુંગા. થયેલી અન્યથા પ્રવૃત્તિઓ અશુદ્ધિથી શુદ્ધ થવાને માટે જે દિવસે વિશિષ્ટ જપ-તપ તથા પ્રાયશ્ચિત્ત કરે છે તે દ્રવ્ય પર્યુષણા કહેવાય છે. આ પ્રમાણે ત્યાગી પુરુષ દ્રવ્ય તથા ભાવથી પર્યુષણાનું આરાધન કરી શકે છે, ત્યારે ગૃહસ્થો ચોવીસે કલાક કષાય-વિષયના ઉદ્દીપક પ્રસંગોમાં રહેવાવાળા હોવાથી દ્રવ્ય પર્યુષ આરાધી શકે છે અર્થાત જપ-તપ-પૂજા--પ્રતિક્રમણ વિગેરે ધાર્મિક ક્રિયાઓ કરે છે અને સામાયિક-વિષધ આદરે છે તેથી તેઓને ધર્મસ્થળમાં સ્થિર રહેવાનું જ થાય છે. બાકી આત્મસ્વરૂપમાં રહેવું ગૃહસ્થાને માટે ઘણું જ કઠણ કામ છે, કારણ કે પુદગલાનંદી નિરંતર આરંભ-સમારંવાની પ્રવૃત્તિઓમાં રક્ત રહેનાર, આત્માને ઓળખી શકતા નથી અને તેથી આત્મસન્મુખ ન થવાથી આત્મસ્વરૂપમાં રહી શકતો નથી, દેડાયાસ અને વિષયાસક્તિ આત્મસ્વરૂપને ઓળખવા દેતાં નથી. સ્પર્શ બાધવાળા કેઈક જ ગૃહસ્થ એ હશે કે જે બદ્દાની પ્રવૃત્તિઓમાંથી માનસિક નિવૃત્તિ મેળવીને પ્રભુના કથન કરેલા સામાયિક-ષિધ આદરીને આત્મસ્વરૂપમાં સ્થિર રહી શકે છે. તેથી એવાને માટે તે ભાવપડ્યું - ષણાની આરાધના કહી શકાય, ઉપશમભાવે ધાર્મિક પ્રવૃત્તિઓ આદરવાની પ્રભુ આજ્ઞા છે છતાં જે ધાર્મિક પ્રવૃત્તિઓમાં કપાય-વિષયનો આદર કરે છે તે પ્રભુની આજ્ઞાને વિરાધક હોવાથી પર્વને આરાધક કહી શકાય નહિં. પર્વ અને કપાયવિષય બંને પરસ્પર અત્યંત વિરોધી છે. એકબીજાના બાધક છે પણ સાધક નથી. ધર્મના નામે ઓળખાતી ગમે તેવી અને ગમે તેટલી પ્રવૃત્તિઓ કેમ ન કરવામાં આવે પણ જ્યાં સુધી પ્રભુની આજ્ઞાનું પાલન ન થાય ત્યાં સુધી આરાધકપણાને દાવો કરી શકાય નહિં છતાં જે પિતાને આરાધક માનવાને-મનોવવાનો પ્રયાસ કરે છે તે અનંતા તીર્થકરોની આશાતના કરે છે. આત્મષ્ટિ બન્યા સિવાય વાવણી આવી શકે નહિં અને તે સિવાય ને પ્રાણી આકરા પાળી શકાયું જ નહિં. આ સાચી રીતે સમજવા માટે દર્શનના ઉપશમ ભાવની જરૂરત છે. જે છ દર્શન મોડના દયિક ભાવથી વાશિત થયેલા છે તેમને પ્રભુ વચન સારી રીતે સમજાતાં નથી એટલે તેઓ પિતાની સમજણને પ્રભુવચન તરીકે ઓળખાવીને કદાગ્રહને આશ્રય લે છે. પિતાના જ્ઞાનાવરણીય ક્ષાપશમને લઈને મંદ બુદ્ધિવાળા કદાગ્રહી અથવા તો સરલ બુદ્ધિવાળા શ્રદ્ધાળુઓને પિતાની સમજણ સાચી જ છે એવી શ્રદ્ધા બેસાડવા પ્રયાસ કરે છે માટે તેઓ બહારથી ગમે તેવી દશા દેખાડતો હોય તે પણ તે આરોધક કહી શકાય નહિં.
જ્યાં દર્શન મેહનો ઉપશમ ભાવ નથી ત્યાં ચારિત્ર મોહને ઉપમ કે પશમ ભાવ હાય જ કયાંથી અને ચારિત્ર મોહના ઉપશમ કે ક્ષપશમ ભાવ સિવાય તો કષાય તથા વિષયનો અનાદર કરે અત્યંત કઠણ છે. ઇંદ્રિયોના બધા ય વિષયમાં દાનનો વિષય બળવાન હોય છે કારણ કે તે અહંતાને પિષવાને માટે અત્યંત ઉપયોગી હોય છે. ત્યાગી હોય કે ભેગી કોઈ પણ આ વિષયથી મુક્ત નથી. ઉપશમભાવ સિવાયના દરેક જીવને આ વિષય બહુ જ કનડે છે. પોતાના વિચારો તથા વચને--
For Private And Personal Use Only
