________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
.
*
કેમ
કે
માર્ગાનુસારીનું પ્રથમ લક્ષણ: ન્યાયસંપન્નવિભવ
નીતિ અનીતિના દ્રવ્યને પ્રભાવ આપણા જૈનશાસ્ત્રમાં માર્ગોનુસારીના પાંત્રીશ ગુણો પછી પ્રથમ ગુણ “સ્થા સંપન્ન વિમા આવે છે. ન્યાય એટલે શુદ્ધ વ્યવહાર, તેથી આ લેક અને પરલોકનું હિતકલ્યાણ થાય છે. કવ્યપ્રાપ્તિને ઉત્કૃષ્ટ અને રહસ્યભૂત ઉપાય ન્યાય જ છે, એમ સિદ્ધાંતવાદીઓ કહે છે. ન્યાયથી ઉપાર્જન કરેલા દ્રવ્યની પ્રાપ્તિમાં તેના અંતરાય કરનારા કર્મને અવશ્ય નાશ થાય છે. તે લાલાંતરાય કર્મને નાશ થવાથી ઉત્તરકાળે એટલે આગામી કાળે અર્થસિદ્ધિ-ઇચ્છિત વૈભવની પ્રાપ્તિને આવિર્ભાવ થાય છે. અન્યાયથી વ્યવહારની પ્રવૃત્તિ કરવામાં દ્રવ્યલાભ થાય અને ન પણ થાય, પરંતુ પરિણામે હાનિ તો નિઃસંદેહ અવશ્ય થાય છે, અન્યાયથી વયવહાર પ્રવૃત્તિ કરનાર કોઈ પાપાનુબંધી પુણ્યના ઉદયવાળા જીવને દ્રવ્યલાભ થાય છે, પણ તેવી અન્યાયી પ્રવૃત્તિથી બાંધેલા પાપ નિયતપણે પિતાનું ફળ આપ્યા સિવાય ઉપશમ પામતાં જ નથી. અન્યાયપાર્જિત કય તે આ લેક ને પરલેકમાં અહિતનું જ કારણ છે એમાં શંકાને સ્થાન નથી.
સો કોઈ પિતાના અંતરાત્માને પૂછી જુઓ કેઃમે જે ધન પેદા કર્યું છે અથવા કરી રહ્યા છે, તે ન્યાયથી કે અન્યાયથી ? યાદ રાખશે કે અન્યાયથી ઉત્પન્ન કરેલ પૈસે જીવનને ભ્રષ્ટ કરે છે. આજે સાધુઓ, ગૃહસ્થ અને રાજાઓ સૌની બુદ્ધિમાં પરિવર્તન દેખાય છે. પિતપતાના ધર્મને ચૂક્તા દેખાય છે તેનું ખાસ કારણ હોય તે અનીતિના દ્રવ્યનું અન્ન પેટમાં જાય છે તે છે. એક દષ્ટાંત આપી સમજાવીશ કે-નીતિ અને અનીતિનું દ્રવ્ય શો પ્રભાવ પાડી શકે છે.
" એક રાજાને મહેલ બંધાવ હતે. ખાતમુદ્રના દિવસે રાજાએ સભા ભરી. આ સભામાં રાજા ઉપરાંત જોતિષી અને પ્રતિષ્ઠિત શહેરીઓ તથા અમલદારો બેઠા હતા. રાજાએ તિથીને પૂછયું કે-મહારાજ ! ખાતમુહૂર્તને કેટલી વાર છે? જ્યોતિષીએ કહ્યું કેપાંચ સોનામહોર જોઈએ છે. રાજાએ કહ્યું કે-આપણી પાસે ઘણે ખજાનો છે. ખજાનચી પાસેથી જોઈ એ તેટલી સોનામહોર લઈ લે. જોતિષીએ કહ્યું કે–પાયામાં મૂકવા માટે તે ન્યાયનું દ્રવ્ય જોઈએ, અન્યાયનું-અનીતિનુ-દ્રવ્ય મૂકીએ તે એની અસર એવી થશે કે-આ મહેલ લાંબો સમય ટકી નહિ શકે. રાજાએ વિચાર્યું કે-આવડી મોટી સભા બેઠી છે તેમાંથી કોઈને કોઈની પાસેથી પાંચ ગીનીઓ તે મળી આવશે. એમ ધારી હુકમ કર્યો કે જેના ઘરમાં નીતિનું દ્રવ્ય હોય તે લઈ આવે.
આપણામાં કહેવત છે કે-“પાપ જાણે આ૫ અને માં જાણે બાપ” અર્થાત છોકરાને સાચે બાપ કોણ છે તે તેની મા જાણે છે અને મેં શાં પાપ કર્યા છે તે પોતે જ જાણે. સો નીચું મસ્તક કરીને બેસી રહ્યા. આ જોઈને રાજા બોલે-“શું મારી આખી પ્રજા અન્યાયી છે? જે હું તેવી મારી પ્રજા.” કેઈએ રાજાને કહ્યું કે-અમુક ગૃહરથ પાસે નીતિનું દ્રવ્ય છે. પણ તે આવ્યા નથી. રાજાએ ગાડી મોકલીને તેને બોલાવી મંગાવ્યો. તે ગૃહરથ ગાડીમાં ન બેઠે, પણ પગે ચાલતો રાજા પાસે હાજર થયો. હાથ જોડીને તેણે
– (૩૮૦)
For Private And Personal Use Only
