Jain Dharm Prakash 1944 Pustak 060 Ank 03

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 9

અંક ૩ જો] શ્રી પ્રશ્નસિંધુ
91 કમરદલિને ખેંચીને જે ઉદયાવલિકામાં દાખલ કરે તે ક્રિયા-ઉદ્ધરણા કહેવાય, ને એ રીતે બીજી સ્થિતિમાં રહેલા કર્મદલિકને તે જ ઉદીરણું પ્રયોગથી ખેંચી ઉદયાવલિકામાં દાખલ કરે તે ક્રિયા-આગાલ કહેવાય વિગેરે બીના શ્રી કમપ્રકૃતિ–પંચસંગ્રહાદિ ગ્રંથમાં વિસ્તારથી જણાવી છે. ૪૩.
૪૪. પ્રશ્ન-અનાદિ મિથ્યાદષ્ટિ જીવ સમ્યગ્દર્શન પામતાં અંતરકરણ કરે, એમ શ્રી આવશ્યકટીકા, વિશેષાવશ્યકટીકા, કમ પ્રકૃતિ, પંચસંગ્રહાદિમાં જણાવ્યું છે. અહીં જણાવેલા “ અંતરકરણ”નું સ્વરૂપ શું ?
ઉત્તર—અંતર્મુહૂર્ત કાળ સુધી જોગવવા લાયક મિથ્યાત્વલિકે જે મધ્યભાગમાં રહ્યા છે, તે કર્મલિકને જે અધ્યવસાયેથી અથવા જે ક્રિયા દ્વારા પ્રથમ સ્થિતિમાં ને દ્વિતીય સ્થિતિમાં દાખલ કરી શકાય તે અધ્યવસાયે અથવા કિયા અંતરકરણ કહેવાય. આ જણાવેલી બીનાનું રહસ્ય એ છે કે જે અધ્યવસાયના પ્રતાપે અથવા જે ક્રિયાના પ્રતાપે પહેલી અને બીજી સ્થિતિની વચમાં આંતરું (મિથ્યાત્વનાં દલિયા વગર ખાલી ભાગ) પાડી શકાય તેવી જે કિયા, અથવા તેવા જે અવ્યવસાયે તે અંતરકરણ કહેવાય. આ અંતરકરણની નીચેની જે સ્થિતિ તે પ્રથમ સ્થિતિ કહેવાય ને ઉપરની જે સ્થિતિ તે દ્વિતીય સ્થિતિ કહેવાય. વિશેષ બીના સ્પષ્ટાર્થ સહિત શ્રી સિદ્ધચક્ર પૂજાદિમાં શ્રી કર્મપ્રકૃતિ ટીકા, કર્મગ્રંથ ટીકાદિના આધારે જણાવી છે. ૪૪.
૪પ. પ્રશ્ન-ચુમ્માલીસમાં પ્રશ્નમાં જણાવેલ વરૂપવાળું અંતરકરણ કરવાનું કારણ શું ?
ઉત્તર–આગળ પામવા લાયક અંતર્મહત્ત પ્રમાણુ સ્થિતિવાળા ઓપશમિક સમ્યગ્દર્શનને મિથ્યાત્વમેહનીયના પગલે વિન્ન ન કરે (બગડે નહિ-મલિન ન કરે ) તે હેતુથી અંતરકરણ કરાય છે. પૂર્વધર ભગવંતોએ આ અંતરકરણને અન્તમુહૂ પ્રમાણુ રિથતિવાળું કહ્યું છે. વિશેષ બીના શ્રી પંચસંગ્રહાદિથી જાગુવી. ૪૫
૪૬. પ્રશ્ન-વેદક સમ્યકત્વનું સ્વરૂપ શું ?
ઉત્તરશાસ્ત્રકાર ભગવંતે આ વેદક સભ્યને ક્ષાયોપથમિક સભ્યત્વના ભેદ તરીકે જણાવ્યું છે અને તે વ્યાજબી જ છે; કારણ કે વધતા શુભ પરિમિવાળા ક્ષાપશમિક સમ્યગ્દષ્ટિ જીવને અનુક્રમે અનંતાનુબંધી કોધ, માન, માયા, લાભ, મિથ્યાત્વમેહનીય-મિશ્રમેહનીય ખપાવીને છેવટે સમ્યકત્વમેહનીયને ખપાવતાં છેલ્લા સમયે એટલે ક્ષાપશમિકના છેલ્લા સમયે જે શ્રદ્ધા હોય તે વેદકસભ્યત્વ કહેવાય. આ વેદકસમ્યક્ત્વને કાળ (ટાઈમ-વખત ) જઘન્યથી અને ઉત્કૃષ્ટથી એમ બંને રીતે એક સમય જ જાણ. આવા સ્વરૂપવાળું વેદક સમ્યફ એક વાર જ પામી શકાય, તેની સત્તા ( હયાતી ) અવિરતિ સમ્યગ્દષ્ટિ ગુગુસ્થાનકથી માંડીને રાતમાં અપ્રમત્ત ગુણસ્થાનક સુધીના ચાર ગુગુસ્થાનમાં જાણવી, જ્યારે નિર્મલ અથવસાયે ચઢતા હોય ત્યારે જ વેદક સભ્યત્વ