________________
- -
-
-
-
અંક ૧૨ મો ]
વીરવિલાસ
૩૯૧
ટીકા ન કરતાં, સારા કાર્યની પ્રશંસા જરૂર કરવી. કરનારનો અંદરનો આશય તે તે જાણે કે જ્ઞાની જાણે–એની તારે શી પંચાત છે ? અને એ તારું કામ પણ નથી. તારે તો જે થાય તે બાહ્યદષ્ટિએ જોવાનું છે અને જેટલે અંશે કોઈ પણ કાર્ય આત્મિક ઉન્નતિને કરનારું હોય, જનતાના દુઃખ દર્દ ઓછાં કરનાર કે સુખસગવડમાં વધારે કરનાર હેય તેટલે અંશે તારું કામ છે તેનું ગૌરવ વધારવાનું જ છે. વાત ન સમજાય તો બેસી રહેવું, ' વિચાર કે અભિપ્રાય ન આપવો અને મૌન રહી પિતાનું કાર્ય કર્યા કરવું, પણ એને મોટાઈ, શેઠાઈ કે કિતાબ જોતાં હશે એવી તેવી વાત કરી સામાની વાતને ઢીલી ન કરી નાખવી, એવી રીતે વાત ઢીલી કરવામાં સ્વને કે પરને લાભ નથી.
કોઈ સંયોગોમાં કરનાર, કરાવનાર અને અનુમોદન કરનાર એક સરખો લાભ મેળવી શકે છે એટલે ગરીબ કે મધ્યમ સ્થિતિના માણસોને પણ ગભરાવું પડતું નથી. કોઈ સ્વામીવાત્સલ્યની પ્રેરણા કરે, તો કોઈ પીરસવામાં ભાગ લે કોઈ તેટલું પણ ન બને તે કરનારને ધન્ય માને; મોટી સાહિત્ય સંસ્થાનું સ્થાપન કરીશ એમ ધારે. કાર્ય થાય તેટલી શક્તિ કે તેટલાં સાધન ન હોય તે બે ઈંટ પિતાની નાખે અને કાંઈ નહિ તો દૂર રહી કરનારને ધન્ય માને. આમાં આત્મવંચના કે સ્વશક્તિગોપન ન હોય તો કોઈ કોઈ વાર કરનાર જેટલો લાભ લઈ શકાય છે. આના પર એક સુંદર હકીકત ૫. વીરવિજયજીએ જોડી દીધી છે. વાત એમ છે કે–બળદેવ ખૂબ રૂપવંત હેઈ દીક્ષા લીધા પછી વિશેષતઃ જંગલમાં રહેતા હતા, કારણ કે એમના સુંદર રૂપથી એમને વસતિમાં સ્ત્રીપરીષહ થતો હતો. જંગલમાં એક હરણ પૂર્વસંસ્કારથી મુનિદાનનો રાગી થયા. એ દાન આપનારને શોધી મુનિનો ચોળપટ્ટો પકડી તેને દાન આપનાર પાસે દોરી જાય. એક વખત એક કઠિયારો રથકાર હાઈ રથનાં લાકડાં માટે ઝાડની ડાળ કાપવાનું કામ કરતાં ડાળી કાપવાનું કામ ઘેડું કરી અધૂરું મૂકી તે જ ઝાડ નીચે ભાત ખાવા બેઠે. પેલો મૃગ બળદેવ મુનિને ત્યાં વહારવા લઈ આવ્યો. આવા રૂપવંત મુનિને મહાન ત્યાગી જઈ રથકારે પિતા પાસેથી ભોજન ગ્રહણ કરવા વિજ્ઞપ્તિ કરી. મુનિએ દાન લીધું, રથકારે આપીને પિતાના આત્માને ધન્ય માન્યો. વાચા વગરનો હરણ પિતાની દાન આપવાની અશક્તિ માટે ખેદ કરતાં રથકાર કઠિયારાને ધન્ય માનતા અનુમોદના કરતે રહ્યો. આ વખતે અકસ્માત બન્યો. અર્ધ કાપેલી ડાળ તૂટી પડી. તેની નીચે બળદેવ મુનિ, રથકાર કઠિયારો અને અનુમોદના કરતો હરણુ આવી ગયા અને ડાળના વજનથી દબાઈ કચરાઈ મૃત્યુ પામ્યા. ત્રણે પાંચમા દેવલોકમાં દેવપણે ઉત્પન્ન થયા.
આમાં મુનિનું શુભ ધ્યાન અને સ્વચ્છ ત્યાગ, કઠિયારાને દાનપ્રભાવ અને વાચા વગરના મૃગની અનુમોદના એક સરખાં ફળ નીપજાવી શકી. હરણ પાસે દાન દેવાની વસ્તુ હેત અને છતાં તે શક્તિ દબાવી ખાલી ભાવના ભાવતે હેત તે કદાચ એવી સ્થિતિ જીદ્યથાત.- અનુમોદનામાં આંતરપ્રેમ, સાચી બૂઝ અને નિર્ભેળ પ્રશંસા હેય તે તેમાંથી પણ સારું પરિણામ નીપજાવી શકાય છે એ વાત ખૂબ વિચારવા ગ્ય છે. અને તે સારું કામ કરવું, ન બને તે અન્ય પાસે કરાવવા પ્રેરણા કરવી અને કરે તેની બલિહારી માનવી, તેનું બહુમાન કરવું, તેની પ્રશંસા કરવી. દૂધમાંથી પિરા કાઢવાની ટેવ ન
