________________
અંક ૧૨ મ ] સમયની અગત્યતા
૪૦૭ વધારે સારી સ્થિતિમાં મૂકી શકે છે. તે જ મનુષ્યનું જીવન સાર્થક છે અને તેણે જ પિતાના સમયનો સદુપયોગ કર્યો છે એમ કહી શકાય.
હે આત્મન ! ઊઠ, જાગ્રત થા, સૂતા સૂતા અનંત કાળચક્રો ચાલ્યા ગયા, છતાં ચોરાશીના ચક્રનું પરિભ્રમણ તેવું ને તેવું જ રહ્યું છે. જિન્દગી બહુ જોખમમાં છે, પડછાયાના મિષથી કાળ-મૃત્યુ દરેક પ્રાણીની પાછળ ફર્યા જ કરે છે. તે ક્યારે પકડશે? તેની કોઈને અગાઉથી સૂઝ પડતી નથી; વળી તેનાથી બચી જવાને ઉપાય પણ નથી તે પ્રમાદ શા માટે કરે છે ? ઘડી બે ઘડી રહેવાનું છે, તેમાં લક્ષ્મી કે લલનાદિની મસ્તાનીમાં મસ્ત શા માટે થાય છે? જે પોતે મુસાફર જ છે અને મુસાફરી કરવા નિકળેલ છે તે એક ઠેકાણે સ્થાયીભાવની શાંતિ કયાંથી પામી શકે? માટે આત્મન ! તૈયાર થા, ભવિષ્યનું ભાતું જેટલું બંધાય તેટલું બાંધી લેઆગળ જતાં તેને કોઈ પણ ભાત-પાણુ દેવા આવે તેમ નથી. જે તું ખાલી હાથે જઈશ તો તને મહાવિટંબણ ભોગવવી પડશે. છાણના કીડાની જેમ તારો કોઈ ભાવ પણ પૂછશે નહિ. પ્રિય વણિક ! લક્ષ્મી મેળવવા જતાં અન્યાયથી અલગ રહેજે. તારી બેટી ખુમારીમાં ને ખુમારીમાં ગરીબોનાં ગળાં ન દબાઈ જાય તેની સાવચેતી રાખજે. તારા પુણ્યની પ્રબળતાથી ભલે લક્ષ્મીની તીજોરી તર થાય પણ સાથે પાપનો ભંડાર પણ ભરાઈ જાય તેવું ન કરજે. ભલે લક્ષ્મી જડ કે ચપલ હોય પણ તેને સન્માર્ગે વ્યય કરી એકની અનંતગુણી કરવા ચૂકીશ નહિ. નહીં તો તેમાંની એક છેટી બદામ પણ પરભવમાં તારા ઉપયોગમાં આવે એમ ધારીશ નહીં. લક્ષ્મીના લેભીઆઓની માખીઓની જેમ ગતિ થાય છે-“માખીઓએ મધ કીધું, ન ખાધું ન દાન દીધું, લૂટારાએ લુંટી લીધું રે...પામર પ્રાણી !' લક્ષ્મીને લાભ–ોટાના સરવૈયા સાથે પુણ્ય–પાપનું પણ કોઈ વખત સરવૈયું કાઢી નફા-નુકશાનીને વિચાર કરજે. વેપાર કરવા આવ્યો છે માટે વિચારપૂર્વક વેપાર કરી ઉચ્ચ સ્થિતિએ જઈ સુખી થજે પણ ખોટને વેપાર કરી મૂળ મૂડી ગુમાવી ઊલટો દરિદ્ર થઇ દુઃખી થાય તેવો વ્યાપાર ન કરજે. કેઈને દુઃખી જઈ તેનો અનાદર કરીશ નહિ પણ તેના પર સ્નેહ નજર રાખજે. સુખી અને દુખી હૈ પિતપોતાના પુણ્ય અને પાપથી થાય છે. તારા પણ પુણ્ય ખૂટી જશે તો તેવી સ્થિતિ ભોગવવી પડશે માટે ગર્વની ગાંઠમાં ન બંધા. કહ્યું છે કેપીપળા પરથી પાન ખરી પડે છે ત્યારે કુંપળીઓ હસે છે તે વખતે પડતા પાન કહે છે કે અમારી જેવી તમારી પણ દશા થશે, એટલે મરણદશા દરેક જીવોને થવાની જ છે. હસતી એવી વડની નવી કુંપળીની પણ એવી જ દશા થવાની છે. મનુષ્ય જન્મ મળ્યો છે અને ઉત્તમ વીતરાગદેવનો ધર્મ મળ્યો છે, આવું ચિન્તામણિરત્ન મળ્યા છતાં ખેઇ દેવું તે તો ભિખારીના દ્રષ્ટાંત જેવું સમજવું. તે ચિન્તામણિરત્ન હાથ ચડ્યું છે માટે પ્રમાદ મૂકી શુભેચ્છા સફળ કરે. ગઈ લક્ષ્મી પાછી મળે છે પણ ગયો અવસર પાઠ મળવો મુશ્કેલ છે. જે તમારી પાસે લક્ષ્મીનું બળ હોય તે તે સુમાગે વાપરી સફળ કરો અથવા વિદ્યાબળ કે નબળ હોય તો તેને શુભ કાર્યમાં જોડી સતેજ અને સફળ કરો:
મુનિ વિદ્યાનંદવિજયજી
