Jain Dharm Prakash 1943 Pustak 058 Ank 12

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha
Catalog link: https://jainqq.org/explore/533690/1

Page #1

मोक्षार्थिना प्रत्यहं ज्ञानवृद्धिः कार्या ।
જૈન ધર્મ પ્રકાશ ફ
થURTI
55U5USLELE
'InT
UGUEUFC0
TELE in!
પHT OF
પુસ્તક પ૮ મું.
અ'ક ૧૨ મા
E
ડાયાબીટિki , વિક્રમ સંવત ૧૯૯૯
વીર સંવત ર૪ર૮
:TચElહBSIRારણ 7T..
ફાગુન
પ્રગટકર્તા શ્રી જૈન ધર્મ પ્રસારક સભા
ભાવનગ૨

Page #2

શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
બહારગામ માટે બાર અક ને ભેટના પાજ સાથે વાર્ષિક લવાજમ રૂા. ૧-૧૨-૦
પુસ્તક પ૮ મું છે
અ કે ૧૨ એ .
ફાગુન
વીર સ’. ૨૪૬૯ | વિક્રમ . ૧૯૯૯
अनुक्रमणिका
૧. સુલતાના પાર્શ્વનાથ જિન સ્તવન ... (મુનિ શ્રી વિનયવિજયજી ) ૩૮૧ ૨. શ્રી વિહરમાનજિનસ્તોત્ર . ( સં. આ. શ્રી વિજયલલિતસૂરિજી ) ૩૮૨ ૩. શ્રી ગણધરક૯૫લતા : અચલભ્રાતા, મેતાર્ય ને પ્રભાસ ગણધર
... (આ. શ્રી વિજયપઘસૂરિ ) ૩૮૩ ૪. વીરવિલાસ (૮) ...
... ( મૌક્તિક ) ૩૯૦ ૫. એક શ્રેષ્ઠીપુત્રનાં વિચારો
... ( કુંવરજી ) ૩૯૨ ૬. સ્થાવરોને સંવાદ ... ... ( મહેતા ચંપકલાલ ભોગીલાલ) ૩૯૫ ૭. ધર્મસે ધૈર્યકી પ્રાપ્તિ ... ... ... ( રાજમલ ભંડારી ) ૩૯૬ ૮. પ્રીનાત્તર ... ... ( પ્રશ્નકારઃ—શા. મંગળદાસ કંકુચંદ-સાલડી) ૩૯૭
( ,, શા. ઝવેરચંદ છગનલાલ-મીંયાગામ ) ૩૯૮ ૯. શ્રી પરમેષિસ્તોત્રમંતર્ગત અરિહંત સ્તોત્ર (૧૧) ...
( ડો. ભગવાનદાસ મનઃસુખભાઈ મહેતા ) ૪૦૦ ૧૦. પુસ્તકની પહોંચ
. ( કુંવરજી) ૪૦૩ ૧૧. સમયની અગત્યતા
(મુનિ વિદ્યાનંદવિજય ) ૪૦૬ ૧૨. વાર્ષિક વિષયાનુક્રમણિકા
૪૦૮
નવા સભાસદોના નામ શેઠ ગુલાબચંદ દેવચંદ
ભાવનગર શાહ તિલકરાય મણિલાલ હઠીસંગ
ભાવનગર શાહ ધરમશી જીવરાજ
લાઈફ મેમ્બર વાર્ષિક મેમ્બર
શ્રી અઢાર પાપસ્થાનકની સઝાય અથ સહિત ઉપાધ્યાય શ્રી યશોવિજયજીની રચેલી આ સજઝાય એટલા બધા રહસ્યથી ભરપૂર છે કે તેને એક ગ્રંથની ઉપમા આપી શકાય તેમ છે. અર્થ પણ અસરકારક ભાષામાં લખાયા છે. વાંચવાથી ખાસ અસર ઉત્પન્ન કરે તેમ છે. નવ ફાર્મની બુક છે. પ્રભાવના કરવા માટે ખાસ ઉપયોગી છે. કીંમત માત્ર ત્રણ આના. નકલ સોના રૂા. ૧૭)

Page #3

),
S Ras.
9:INE.
IST
છે
Hi GS.
माणि मोक्षमार्ग:
सम्यग्दर्शनज्ञान
છે , જૈન ધાણા
-
-
-
-
-
8
.
પુસ્તક ૫૮ મું |
ન 5 વીર સં. ર૪૬૯ છે અંક ૧૨ મો |
| | વિ. સં. ૧૯૯૯ મોક્ષાર્થિના પ્રાદું જ્ઞાનવૃદ્ધિ શા (મુદ્રાલેખ ) સુલતાના પાર્શ્વનાથ જિનસ્તવન
સવૈયા સંવત તેરસે સાઠ કી સાલે, અલાઉદ્દીન દિલહી સે આયા; પાટણ સર કર સિદ્ધપુર આયા, રૂદ્રમાલ કો તોડ દિયા. ૧ વહાં સે ચલ કર પાર્શ્વનાથ કે, મંદિર પર હુમલા કીયા; દેવ નાગેન્દ્રને પ્રગટ હાય કર, બાદશાહ કો હઠા દીયા. ૨ સેવક લેકે નવાણુ પ્રકારી, પૂજા ભાવથી શરૂ કીઈ; દીપક રાગ પઢતા કી સાથો, નવાણુ રૂશનાઈ હુઇ. ૩ બાદશાહ બોલા અને સેવક, દીપક કેસે પ્રગટ હે? સુલતાના પાર્શ્વનાથ એ હે, ચમત્કાર સે અજબ હુએ. ૪ હાથ જોડ કર બાદશાહ બેલા, મંદિર મૈને બહુ તોડા પાર્શ્વનાથજી દેવ બડા હૈ, અરજ કરત હું ખડા ખડા. ૫ અંધાક ચક્ષુ દેતા હૈ, પાંગલજનક પાઉં દીએ; રિગી કે નિરોગી કરત હૈ, શરણાગત કે શરણ દીએ. ૬
ધ્યાન ધરું મેં સાચા મન એ, સેવકકે આશા ભારી; સંકટ દુઃખ સબ દૂર કરત હૈ, પાર્શ્વ યક્ષ હે ચમત્કારી. ૭ સંવત ગણીશ નવાણુ સાલે, પિોષ સુદિ ચૌદશ ભારી; ગુરુ વિકાસવિજયજી સાથે, દર્શન થયાં મહાભારી. ૮ દાસ વિનયતો સેવક તુમ્હારા, સુણ લો પ્રભુજી અમેરી; દર્શન કરતાં થઈ ઉત્કંઠા, લાવણું યહ સારી જેરી. ૯
–મુનિ વિનયવિજયજી

Page #4

फै
परमगुरु श्रीआणंदविमलसूरि संदर्भितम्
॥ श्रीविहरमानजिनस्तोत्रम् ॥
Co
ति
11 9 11
श्रेयांस वप्ता जननी तु सत्यकी, वृषस्तु चिन्हं दयिता तु रुक्मिणी ॥ जंबूविदेहाभरणस्य यस्य, सीमंधरं तं सततं स्मरामि ॥ १ ॥ माता सुतारा सुदृढः पितास्य, प्रियंगुमाला ललनाधिनाथः || गजध्वजो धर्मधुराधुरंधरः, सार्वः श्रिये मे भवताद् युगंधरः || २ || सुग्रीवसूनुर्विजयाजयप्रदः, सुमोहिनी मोहितमानसांबुजः ॥ मृगांकतुल्याननभृन्मृगांकभृत्, श्रीबाहुसाईः शिवसंपदे वः ॥ ३ ॥ भूनंदया श्रीनिसदस्य सार्द्ध, मुदः प्रदः किंपुरुषाधिनाथः ॥ सन्मर्कटांको विहरन् विदेहे, जीयात्सुबाहुः कदलीसुबाहुः ॥ ४ ॥ श्रीदेवसेनातनयो नयेन, युक्तः सदानंदितदेवसेनः ॥ दिनेश्वरांको जयसेनयाऽच्र्यो, जिनोऽभिजातो जयतात् सुजातः ॥ ५ ॥ सुमंगला मंगलमालिकाप्रदः, स्वयंप्रभोश्चित्रविभोर्विभूतिदः ॥ प्रिय सेनापतिः शशिलांछितक्रमो, महाविदेहे जयताजिनेश्वरः ॥ ६ ॥ ऋषभानननामकतीर्थनायकः, स्फुटं च कीर्त्याश्रितराजनंदनः ॥ जनितो वरवीरसेनया, हरिचिह्नस्तु जयावतीश्वरः यस्य माता मंगलावती सती, मेघराजतनयस्य वर्त्तते ॥ अंगना विजयवत्यभीप्सिता - ऽनंतवीर्यजिनराट् द्विपध्वजः ॥ ८ ॥ सूरप्रभः सूर्य्यसमप्रतापः, श्रीनागसूनुर्विमलाधिनाथः ॥ भद्रो महाभद्रकरोऽर्यमांकः, श्रीधातकीखंडविदेह सार्थः चंद्रलांछनधरो वरनंद - सेनयानत इनोऽस्ति विशालः ॥ यस्य सा विजयवत्यभिधाना, यस्य सो विजयभूमिपतिश्च ॥ १० ॥ सरस्वतीपद्मरथस्य नंदनः शङ्खाङ्कितो वज्रधरो जिनेश्वरः ॥ विनायुतश्रीविजयवत्युदर्भ्यः, श्रीधातकीपश्चिमसद्विदेहे चंद्राननश्चंद्रसमानतोयं, वल्मीकवंशे वरदीप्रदीपः ॥ लीलावतीशो वृषभध्वजोऽस्ति, पद्मावतीसूनुवरो वरश्रीः ॥ १२ ॥ पद्मकभाकरेणुकया प्रसूतः, सुगंधयाय जिनचंद्रबाहुः || देवाश्रितानंदनृपप्रमोदकृत्, श्रीपुष्करार्द्ध विजयासुदारः श्रीभुजंगभगवंतमाश्रये, श्रीमहाबलनृपस्य नंदनम् ॥ पद्मलांछनधरं वरगंध - सेनया नतपदं महिमाभाजं ईश्वरं मदनमर्दनेश्वरं, पालिलं च सुयशोज्वलांबया ॥ चंद्रलांछनधरं गलसेन - नंदनं मुदितचंद्रवतीशं
11 8 11
॥ ११ ॥
॥ १३ ॥
३८२ )
॥ १४ ॥
॥ १५ ॥
@b

Page #5

नेमिप्रभुः पुष्करभूषणं च, श्रीवीरराजोत्तमसेनयोश्च ॥ । तनूरुहः सूर्यलांछितांत्रिः, सन्मोहनीशो जयताजिनेंद्रः ॥ १६ ॥
सद्भानुमत्या जनितो जिनेंद्रः, श्रीवीरसेनो हतमोहसेनः ॥ श्रीभूमिपालक्षितिपालबालो, महावृषांको वरराजसेनः ॥ १७ ॥ देव्या उमायाश्च सुदेवराज्ञ-स्तनूद्भवो मे वितनोतु भद्रम् ॥ श्रीमान् महाभद्रजिनाधिराज, श्रीसूर्यकांताधिपतिर्गजांकः ॥ १८ ॥ स्फुरद्यशादेवयशाजिनेशः, श्रीसर्वभूतेः क्षिपिताभिभूतिः ॥ गंगाप्रसूतः शशिभृत् सुपद्मा-वतीश्वरो राजति पुष्कराख्ये ॥ १९ ॥ श्रीराजपालतनयं पुष्करभूषणं, कनीनिकाबालकं त्वजितबीर्य ॥ श्रीरत्नमालाचिंतपादपद्म, स्वस्तिकचिह्न मुदा स्तवीमि ॥ २० ॥ जंबूद्वीपमहाविदेहतिलकाश्चत्वार आद्या जिना
श्चान्ये धातकिखंडमंडनतमा अष्टौ जिनाधीश्वराः॥ अन्येष्टौ वरपुष्करार्द्धवसुधापीठे विहारक्रम,
कुर्वतो रचयंतु ते मम महानंदोत्सवं शाश्वतम् ॥ २१ ॥ इत्येवं पितृमातृलक्ष्मललनानामप्रधाना जिनाः,
सर्वे पंच सुदीप्रहेमविमलांभोजैश्चरंतो भुवि ॥ विख्यातास्तु महाविदेहकेषु च मया भक्तिप्रकर्षान्नुता
स्ते सर्वे मम दर्शयंतु सततं सदर्शनं पावनं ॥ २२ ॥ ॥ इतिश्री विहरमानविंशतिजिनस्तवनम् ॥*
सया--24. श्री विन्यासितरिक
..
* બીજી નકલ ન મળવાથી અશુદ્ધ રહેલ છે.
UÇUCULUCULUCULLEUCULUCULULUR
חבובתכחכחכחכתכתכתבתכתבתכותבת
תכתב
श्री गणघ२८५४ 955 (७)
( अनुसंधान ५४ ३२६ था)
૯. શ્રી અચલજાતા ગણધર આ નવમા ગણધર મહારાજ કેશલા ( અયોધ્યા ) નગરીના રહીશ, હારિત બેત્રના પિતા શ્રીવસુ બ્રાહ્મણ અને માતા નંદાના પુત્ર હતા. મિથુન રાશિ અને મૃગશીર નક્ષત્રમાં તેઓ જમ્યા હતા. સાંખ્ય, બૌદ્ધદર્શનાદિ સર્વ શાસ્ત્રોના તેઓ પારગામી હતા, તેમજ તેઓ ૩૦૦ શિષ્યના અધ્યાપક હતા. તેમને “પુણ્ય પાપ છે કે નહિ એ સંદેહ હતે. પ્રભુ મહાવીરદેવના પસાયથી તે કઈ રીતે દૂર થાય છે ? તે બીના ટૂંકામાં આ પ્રમાણે જાણવી– ,

Page #6

૩૮૪ શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
[ ફાળુન પૂર્વોક્ત રીતે ઇન્દ્રભૂતિ વિગેરે આઠે જણને દીક્ષિત થયેલા સાંભળી નવમાં અચલજાતા નામના પંડિતે વિચાર્યું કે-જે પ્રભુ વીરના ઈન્દ્રભૂતિ વિગેરે આઠે જણ શિષ્ય થયા તે મારે પણ પૂજ્ય જ છે; માટે હું પણ તેમની પાસે જાઉં અને મારો સંશય દૂર કરું.” આ પ્રમાણે વિચારી પંડિત અચલબ્રાતા પિતાના ત્રણ સો શિષ્યો સાથે પ્રભુ પાસે આવ્યા. પ્રભુએ તેમને કહ્યું કે “હે અલભ્રાતા! તને એ સંશય છે કે–પુણ્ય અને પાપ છે કે નહિ ? આ સંશય તને પરસ્પર વિરુદ્ધ ભાસતા વેદપદેથી થયે છે –
ગુરુ પર્વ fi સર્વ ય મૂતં ચ માણ” આ વેદપદેથી તું જાણે છે કે–પુણ્ય-પાપ નથી. તે વેદપદેને અર્થ તું આ પ્રમાણે કરે છે–આ પ્રત્યક્ષ જણાતું ચેતન-અચેતનમય પદાર્થ સ્વરૂપ જે થયું અને જે થશે તે સર્વ પુરુષ જ છે એટલે આત્મા જ છે; અર્થાત્ આત્મા સિવાય પુણ્ય-પાપ નામના પદાર્થ નથી. પણ વળી “gઃ પુન્થન કર્મળા, પાર પાપન વર્મા -પુણ્યકર્મ એટલે શુભ કર્મ કરીને પ્રાણુ પુણ્યશાળી થાય છે અને પાપકર્મ એટલે અશુભ કર્મ કરીને પાપી બને છે.” એ વેદપદેથી પુણ્ય-પાપની સત્તા જણાય છે. આવી રીતે તેને પરસ્પર વિરુદ્ધ ભાસતા વેદપદેથી તું સંશયમાં પડયો છે કે પુણ્ય-પાપ છે કે નથી ? પરંતુ હું અચલભ્રાતા ! આ તારો સંશય અયુક્ત છે, કેમ કે “સર્વ વત્ મૂર્ત વચ માધ્યમ-એટલે આ પ્રત્યક્ષ જણાતું ચેતન–અચેતન પદાર્થ સ્વરૂપ જે ભૂતકાળમાં થયું અને ભવિષ્ય કાળમાં થશે તે સર્વ આત્મા જ છે.” એ વેદપદમાં આત્માની સ્તુતિ કરી છે, પણ તેથી પુણ્ય-પાપ નથી એમ સમજવાનું નથી. જેમ “વિષ્ણુમથું કા' ઈત્યાદિ વેદપદોમાં આખા જગતને વિમય કહ્યું છે, પણ એ વેદપદો વિષ્ણુનો મહિમા જણાવનારાં છે, તેથી વિષ્ણુ સિવાયની બીજી વસ્તુને અભાવ સમજવાને નથી; તેમ “જે થયું અને જે થશે તે સર્વ આત્મા જ છે” એ વેદપમાં આત્માને મહિમા જણાવ્યા છે, તેથી “આત્મા સિવાય પુણ્ય-પાપ નથી” એમ સમજવાનું નથી. વળી દરેક પ્રાણી જે સુખ-દુ:ખ અનુભવે છે તેનું કાંઈ પણ કારણ અવશ્ય હોવું જ જોઈએ, કેમ કે કારણ વિના કાર્ય સંભવે નહિ, અને તે કારણ તરીકે પુણ્ય-પાપને જરૂર માનવા જ જોઈએ.
આ પ્રમાણે પ્રભુનાં વચન સાંભળી અલભ્રાતાને જે સંશય હતો તે નષ્ટ થયે. તેમને નિર્ણય થયો કે પુશ્ય-પાપ છે. સંશય નષ્ટ થતાં તેમણે પિતાના ત્રણ સો શિખ્યા સાથે તે જ વખતે પરમાત્મા પાસે ૪૭ મા વર્ષની શરૂઆતમાં દીક્ષા લીધી અને ગણધર પદવી પામ્યા. ૧૨ વર્ષ છવસ્થપણામાં રહી ૫૯ માં વર્ષની શરૂઆતમાં કેવલજ્ઞાન પામ્યા. ૧૪ વર્ષ સુધી કેવલીપણે વિચરી સર્વાયુ ૭૨ વર્ષનું પૂર્ણ કરી સનાતન શાંતિમય સિદ્ધિપદને પામ્યા. બાકીની બીના પ્રથમ ગણધરની માફક જાણવી.

Page #7

અંક ૧૨ મા ]
શ્રી ગણધરકલ્પલતા
૩૮૫
૧૦. શ્રી
મેતા ગણધર
આ મેતા દશમા ગણધર વચ્છ દેશાન્તત તુંગિક નામના ગામમાં રહેનાર કાડિન્ય ગેાત્રના પિતા દત્ત બ્રાહ્મણ અને માતા વરુણદેવાના પુત્ર હતા. તેમની જન્મરાશિ મેષ હતી અને તેમનું જન્મનક્ષત્ર અશ્વિની હતું. તે મહાસમર્થ પંડિત અને ૩૦૦ શિષ્યાના અધ્યાપક હતા. તેમને પરલેાક છે કે નહિ ’ એવા સંશય હતા. પ્રભુ શ્રી મહાવીરદેવના પસાયથી તે સ ંશય કઇ રીતે દૂર થયા ? તે ખીના ટૂંકામાં આ પ્રમાણે જાણવી—
પૂર્વોક્ત રીતે ઇન્દ્રભૂતિ વિગેરે નવે જણને દીક્ષિત થયેલા સાંભળી દશમા મેતા નામના પ ંડિતે વિચાર્યું કે— જેના ઇન્દ્રભૂતિ વિગેરે નવે જણુ શિષ્ય થયા તે મારે પણ પૂજ્ય જ છે; માટે હું પણ તેમની પાસે જાઉં, અને મારા સંશય દૂર કરું ’ આ પ્રમાણે વિચારી મેતાય પ ંડિત પાતાના ત્રણ સા શિષ્યા સાથે પ્રભુ પાસે આવ્યા. પ્રભુએ તેમને કહ્યું કે હું મૈતા ! તને એવા સંશય છે કે—પર - લેાક છે કે નથી ? આ સશય તને પરસ્પર વિરુદ્ધ ભાસતા વેદ્યપદાથી થયેા છે— विज्ञानघन एवैतेभ्यो भूतेभ्यः समुत्थाय तान्येवाऽनुविनश्यति, न प्रेत्य संज्ञाऽस्ति । આ વેદપદાથી તુ જાણે છે કે પરલેાક નથી. એ વેદપદાના અ`તું આ પ્રમાણે કરે છે—
46
''
[વિજ્ઞાનધન થ] એટલે વિજ્ઞાનના સમુદાય જ [ તેો મૂતમ્યઃ સમુત્થા ] આ પૃથ્વી વિગેરે પાંચ ભૂતામાંથી ઉત્પન્ન થઇને [તાન્યેવાવિનતિ] પાછે તે ભૂતામાં જ લય પામે છે. [૧ મેત્યસંજ્ઞાઽસ્તિ ] તેથી પરલેાકની સંજ્ઞા નથી. અર્થાત્ પાંચ ભૂતામાંથી ચૈતન્ય ઉત્પન્ન થાય છે અને જ્યારે પાંચ ભૂતા વિનાશ જામે છે ત્યારે તે ચૈતન્ય પણ જલના પરપાટાની જેમ તે ભૂતામાં લય પામે છે. આવી રીતે ચૈતન્ય એ ભૂતાને ધર્મ છે, અને ભૂતા નષ્ટ થતાં તે ચૈતન્ય પણ વિનાશ પામે છે, તેથી બીજી ગતિમાં જવારૂપ પરલેાક નથી. પણ વળી ‘ સ્વર્ગામોઽનિદ્દોત્રં છુટ્ટુચાત્ ’–એટલે જે સ્વર્ગની ઇચ્છાવાળા હોય તે અગ્નિહેાત્ર હામ કરે તથા ‘ નાળ્યો. વૈષ જ્ઞાયતે યઃ રાદાસમજ્ઞાતિ ’–એટલે જે બ્રાહ્મણુ શૂદ્રનું અન્ન ખાય છે તે નારકી થાય છે. ઇત્યાદિ વૈદ્યપદાથી પરલેાકની સત્તા જણાય છે; કેમ કે જો પરલેાક ન હેાય ત્તા અગ્નિહેાત્ર કરનારા સ્વમાં કેમ જઇ શકે ? તથા શૂદ્રનું અન્ન ખાનારા બ્રાહ્મણ નારકી પણ કેવી રીતે થઇ શકે ? આવી રીતે તને પરસ્પર વિરુદ્ધ ભાસતા વેદ્યપદાથી તું સંશયમાં પડ્યો છે કે—પરલેાક છે કે નથી ? પર ંતુ હે મેતા ! તારા આ સંશય અયુક્ત છે, કેમકે− ‘ વિજ્ઞાનધન : એ વેદવાક્યના અર્થ તું સમયેા નથી. તેના અર્થ આ પ્રમાણે છે[વિજ્ઞાનયન પણ.] એટલે જ્ઞાન-દનના ઉપયાગ તે વિજ્ઞાન કહેવાય, તે વિજ્ઞાનના સમુદાયુરૂપ જ

Page #8

૩૮૬ શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
[ ફીશુને આત્મા [ પ મૂતે સદુથા] શેયપણે એટલે જાણવા ગ્યપણે પ્રાપ્ત થયેલા આ પૃથ્વી વગેરે ભૂતોથકી, અથવા ઘટ, પટ વિગેરે ભૂતોના વિકારોથકી
આ પૃથ્વી છે, આ ઘડો છે, આ વસ્ત્ર છે” ઈત્યાદિ પ્રકારે તે તે ભૂતના ઉપગરૂપે ઉત્પન્ન થઈને [ વાવાઝgવિનતિ ] તે ઘટ વિગેરે ભૂતનો રેયપણે અભાવ થયા પછી આત્મા પણ તે પદાર્થોના ઉપયોગરૂપે વિનાશ પામે છે, અને બીજા પદાર્થના ઉપગરૂપે ઉત્પન્ન થાય છે, અથવા સામાન્ય સ્વરૂપે રહે છે. [૨ ત્યાંસારિત] આવી રીતે પૂર્વના ઉપગરૂપે આત્મા ન રહે. હોવાથી તે પૂર્વને ઉપગરૂપ સંજ્ઞા રહેતી નથી. આ વેદપદેથી ઘટપટાદિ ભૂતની અપેક્ષાએ આત્માના ઉપયોગની ઉત્પત્તિ અને વિનાશ સૂચવેલ છે, પણ તેથી ભૂતેમાંથી ચેતન્ય ઉત્પન્ન થાય છે એમ સમજવાનું નથી. ચેતન્ય એ ભૂતને ધર્મ નથી, પણ આત્માને ધર્મ છે. આત્મા દ્રવ્યરૂપે નિત્ય છે, અને તેથી આત્મા પરલેકમાં જાય છે તથા પલકથી આવે છે. આત્મા અનંતા છે. જે આત્માએ જેવાં કર્મ કર્યા હોય તે અનુસારે તેને ગતિ મળે છે.”
આ પ્રમાણે પ્રભુ શ્રી મહાવીર પરમાત્માનાં વચનો સાંભળી પંડિત મેતાર્યને જે સંશય હતો તે નષ્ટ થયે, તેમને નિર્ણય છે કે પરલેક છે. સંશય નષ્ટ થતાં તે પિતાના ત્રણ સો શિખ્યા સાથે તે જ વખતે પ્રભુ પાસે ૩૭ વર્ષની ઉંમરે દીક્ષા લઈ ગણધર પદવી પામ્યા. ૧૦ વર્ષ છદ્મસ્થપણુમાં રહી, ૪૭ મા વર્ષની શરૂઆતમાં તે કેવલી થયા. ૧૬ વર્ષ કેવલીપણે વિચરી છેવટે દર વર્ષનું સયુ પૂર્ણ કરી, જન્મજરાદિ ઉપદ્રવરહિત પરમપદને પામ્યા. બાકીની બીના પ્રથમ ગણધરની માફક જાણવી.
૧૧. બાલમુનીશ્વર શ્રી પ્રભાસ ગણધર રાજગૃહી નગરીમાં કેડિન્ય ગેત્રમાં જન્મેલા બલ નામના બ્રાહ્મણ રહેતા હતા. તેને અતિભદ્રા ( અતિબેલા) નામની સ્ત્રી હતી. તેમને ત્યાં કર્ક રાશી અને પુષ્ય નક્ષત્રમાં એક પુત્રનો જન્મ થયે. તેનું નામ પ્રભાસ પાડ્યું. તે અનુક્રમે સર્વ શાસ્ત્રોમાં નિષ્ણાત બને. આ શ્રી પ્રભાસ બ્રાહ્મણ ૩૦૦ શિષ્યના અધ્યાપક હતા. તેમને “મેક્ષ છે કે નહિ? એ સંદેહ હતો. પ્રભુ શ્રી મહાવીરદેવના પસાયથી તે કઈ રીતે દૂર થયે? તે બીના ટૂંકામાં આ પ્રમાણે જાણવી
પૂર્વોક્ત રીતે ઈદ્રભૂતિ વિગેરે દસે જણને દીક્ષિત થયેલા સાંભળી અગિયારમાં પ્રભાસ નામના પંડિતે વિચાર્યું કે- જેના ઈન્દ્રભૂતિ વિગેરે દસે જણ શિષ્ય થયા તે મારે પણ પૂજ્ય જ છે, માટે હું પણ તેમની પાસે જાઉં અને મારો સંશય પૂછીને દૂર કરું.” આ પ્રમાણે વિચારી તે પ્રભાસ પંડિત પિતાના ત્રણ સો શિષ્ય
સાથે પ્રભુ પાસે આવ્યો. પ્રભુએ તેમને કહ્યું કે-“હે પ્રભાસ! તને એ સંશય છે કે• “મોક્ષ છે કે નહિ?” આ સંશય તને પરસ્પર વિરુદ્ધ ભાસતા વેદપદેથી થયો છે–

Page #9

- -
-
-
અંક ૧૨ મે ] શ્રી ગણધરકલ્પલતા
૩૮૭ નરામર્શ વ ચરિત્ર છે”
ઉપરના વેદપદોથી તું જાણે છે કે મોક્ષ નથી. તે વેદપદનો અર્થ તું આ પ્રમાણે કરે છે-જે અગ્નિહોત્ર તે જરામર્થ એટલે માવજીવ કરે, અર્થાત અગ્નિહેત્રની ક્રિયા આખી જિંદગી સુધી કરવી અગ્નિહોત્ર ક્રિયા કેટલાક જીવોને વધતું કારણ અને કેટલાકને ઉપકારનું કારણ હોવાથી દુષમિશ્રિત છે, તેથી અગ્નિહોત્ર કરનારને સ્વર્ગ મળે છે, મેક્ષ મળતો નથી. આવી રીતે ફક્ત સ્વર્ગરૂપ જ ફલ આપનારી ક્રિયાને આખી જિંદગી સુધી કરવાનું કહેલું હોવાથી મોક્ષરૂપ ફલ આપનારી ક્રિયા કરવાનો કોઈ કાળ રહ્યો નહિ, કેમ કે આખી જિંદગી સુધી અગ્નિહોત્ર કરનારને એ કર્યો કાળ બાકી રહ્યો કે જે કાળે તે મોક્ષના હેતભૂત ક્રિયા કરી શકે? તેથી મેક્ષને સાધનારી ક્રિયાને કાળ ન કહેલો હોવાશ્રી જણાય છે કે મોક્ષ નથી. પણ વળી– . "वै ब्रह्मणी वेदितव्ये, परं अपरं च । तत्र परं सत्यज्ञानम् , अनन्तरं ब्रह्मेति ॥"
[ વાળા વેવિત ] એટલે બે બ્રહ્મ જાણવાં, [vમ્ અપt a] એક પર અને બીજું અપર. [ તત્ર સત્યશાન] તેમાં પરબ્રહ્મ તે સત્યજ્ઞાન જાણવું, [૩નત્તર પ્રક્ષેતિ ] અને અનંતર બ્રહ્મ એટલે મોક્ષ જાણવું એ વેદપદેથી તથા “વૈષા ગુદા ફુવIEા–એટલે સંસારને વિષે આસક્ત એવા પ્રાણીઓને આ મુક્તિરૂપી ગુફા દુરગાહ એટલે પ્રવેશ ન થઈ શકે એવી છે.” ઈત્યાદિ વેદપદોથી મોક્ષ સત્તાની હયાતિ જણાય છે.
આવી રીતે પરસ્પર વિરુદ્ધ ભાસતા વેદપદેથી તું સંશયમાં પડ્યો છે કે મોક્ષ છે કે નથી?” પરંતુ હે પ્રભાસ ! તારો આ સંશય અયુક્ત છે, કેમકે–“રામર્થ વા ચરિત્રદોત્રમ્” એ વેદપદોનો ખરે અર્થ તું સમજે નથી. તે વેદપદોમાં જે “વા” શબ્દ છે તે અપિ એટલે “પણ” અર્થવાળો છે, તેથી એ વેદપદેનો અર્થ એમ થાય છે કે–ચાનવ સુધી પણ અગ્નિહોત્ર હેમ કરવો, અર્થાત્ જે કઈ સ્વર્ગન અથી હોય તેણે આખી જિંદગી સુધી પણ અગ્નિહોત્ર કરે, અને જે કોઈ મોક્ષનો અથ હોય તેણે અગ્નિહોત્ર છોડીને મેક્ષસાધક ક્રિયા પણ કરવી, પણ દરેક પ્રાણીઓ અગ્નિહોત્ર જ કરવો એ નિયમ નથી. આ પ્રમાણે “અrg' શબ્દને અર્થ છે. કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કેજેને ફક્ત સ્વર્ગની ઈચ્છા હોય તેણે તે આખી જિંદગી સુધી અગ્નિહોત્ર કરવો, પણ જે ભવ્યજીવો મેક્ષના અથ હોય તેમણે તો અગ્નિહોત્ર ન કરતાં મોક્ષસાધક ક્રિયા જરૂર કરવી જોઈએ.” આ પ્રમાણે તે વેદપનો અર્થ હોવાથી મક્ષસાધક ક્રિયાનો પણ કાળ કૌો જ છે, માટે મોક્ષ છે. શુદ્ધ જ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્રવડે જ્યારે સર્વ કર્મક્ષય થાય ત્યારે તે મળે છે. આ પ્રમાણે પ્રભુ શ્રી મહાવીરદેવનાં વચન સાંભળીને પ્રભાસ પંડિતને સંશય દૂર થયા. તેમને નિર્ણય થયે

Page #10

૩૮૮
શ્રી જૈન ધમ પ્રકાશ
[દાલ્ગુન
કે મેાક્ષ છે. સ ંશય નષ્ટ થતાં તેમણે પેાતાના ત્રણ સેા શિષ્યા સાથે તે જ વખતે પ્રભુ મહાવીર દેવની પાસે ૧૬ વર્ષની ઉંમરે દીક્ષા લીધી અને ગણધરપદ પામ્યા. ૮ વર્ષ છદ્મસ્થપણામાં રહી, ૨૪ વર્ષની ઉંમર વીત્યા બાદ ૨૫મા વર્ષની શરૂઆતમાં તેઓ કેવલજ્ઞાન પામ્યા. ૧૬ વર્ષ સુધી કેવલીપણે વિચરી સર્વોયુ ૪૦ વર્ષ પૂર્ણ કરી પ્રભુની હયાતિમાં તે સંપૂર્ણ આત્મરમણુતા ગુણથી ભરેલ મેાક્ષપદને પામ્યા.
X
*
X
આવી રીતે ગૌતમ ગોત્રના શ્રી ઇન્દ્રભૂતિથી માંડીને પ્રભાસ પંડિત પર્યંત અગિયારે જણાએ પેાતાના ચુમ્માલીસ સા શિષ્યા સાથે પ્રભુ શ્રીમહાવીરદેવની પાસે દીક્ષા લીધી. તે મુખ્ય અગિયાર મુનિવરાએ ઉત્પાદ, વ્યય અને ધ્રૌવ્ય—એટલે દરેક પદાર્થો ઉત્પન્ન થાય છે, નાશ પામે છે અને દ્રવ્યરૂપે નિત્ય છે, એ પ્રમાણે પ્રભુ પાસેથી ત્રિપદીનું સ્વરૂપ જાણી ચૌદ પૂર્વ સહિત દ્વાદશાંગીની રચના કરી અને પ્રભુએ તેમને ગણધરપદે સ્થાપ્યા. આ રીતે તેમણે દ્વાદશાંગીની રચના કર્યા બાદ પ્રભુ મહાવીરદેવ તેમને તીર્થની અનુજ્ઞા કરે છે, તે વખતે શક્રેન્દ્ર દિવ્ય ચૂર્ણાના ભરેલા વજામય દિવ્ય થાળ લઈને પ્રભુની પાસે ઊભા રહે છે. ત્યારપછી પ્રભુ રત્નમય સિંહાસનથી ઊઠીને ચૂર્ણની સંપૂર્ણ મુષ્ટિ ભરે છે. તે વખતે ગૌતમ વિગેરે અગિયારે ગણધરા માથું જરા નીચું રાખીને અનુક્રમે પ્રભુની પાસે ઊભા રહે છે, અને દેવા વાજિત્રના ધ્વનિ, ગાયન વિગેરે બંધ કરી મૌન રહ્યા છતા સ્વસ્થ ચિત્તે સાંભળે છે. પછી પરમાત્મા શ્રી મહાવીરદેવ કહે છે કે— ગાતમને દ્રવ્ય, ગુણુ અને પર્યાયવડે તીથની અનુજ્ઞા આપું છું.” એમ કહી, પ્રભુએ પ્રથમ શ્રી ગૌતમસ્વામીના મસ્તૃક ઉપર ચણુ નાખ્યું, પછી અનુક્રમે નામ સાથે ઉપરના પાઠ મેલીને ખીજાએના મસ્તક ઉપર પ્રભુ ચૂણું નાંખે છે, એટલે દેવાએ પણ હર્ષિત થઇ તે અગિયારે ગણધરાની ઉપર ચૂર્ણ, પુષ્પ અને સુગ ધી પદાર્થની વૃષ્ટિ કરી. ત્યારપછી પ્રભુ શ્રી મહાવીરદેવે શ્રી સુધર્માસ્વામીને સુનિ સમુદાયમાં અગ્રેસર સ્થાપી તેમને શ્રમણુગણુની અનુજ્ઞા આપી કારણ કે તે દી આયુષ્યને ધારણ કરનાર હતા. વિશેષ મીના શ્રીવિશેષાવશ્યકાદિ ગ્ર ંથામાંથી જાણવી.
66
ભવ્યજીવા અપૂર્વ તત્ત્વજ્ઞાનથી ભરેલી આ ગણુધરકલ્પલતાને યથાર્થ સમજીને વિભાવદશાને દૂર કરે, નિજગુણુરમણુતામાં આગળ વધીને પરમાનંદમય મુક્તિના સુખ પામે. આ અંતિમ ભાવના જણાવીને આ શ્રી ગણધર કલ્પલતા પૂર્ણ કરું છું.
પરમાપ
તપાગચ્છાધિપતિ-શાસનસમ્રાટ્-સૂરિચકચક્રવૃત્તિ-જગદ્ગુરુ-પૂજ્યપાદકારી-આચાર્ય વર્ય શ્રીવિજયનેમિસૂરીશ્વર ચરણકિકરવિને યાણુ વિજયપદ્મસૂરિએ અમદાવાદમાં વિ. સં. ૧૯૯૮ના ફાગણ શુદિ પાંચમે આ શ્રી ગણધરકલ્પલતાની રચના કરી.

Page #11

અંક | નામ.
સંશય.
પરિવાર,
શિષ્ય | જન્મભૂમિ.
જન્મ નક્ષત્ર.
રાશિ.
પિતા. | માતા. | ગોત્ર. |
પર્યાય. પર્યાય.
'
ll
૫૦૦
વૃશ્ચિક
ગૌતમ
સ્વાતિ
મકર
વૈશ્યાયને
-
શ્રી:ગણધર મહાયંત્ર,
ઈંદ્રભૂતિ | જીવને
મગધ દેશમાં જયેષ્ઠા
ગોબર ગામ | અગ્નિભૂતિ કર્મને
કૃત્તિકા વૃષભ વાયુભૂતિ શરીરથી છવ
તુલા જુદે નથી. વ્યક્ત | પંચભૂતનો કલ્લાક | શ્રવણ
ભારદ્વાજ ૫૦ સુધર્મા જેિ અહીં જેવો હોય છે
ઉત્તરા- 1 કન્યા
અગ્નિતે મરી તે થાય!
ફાગુની, મંડિત | બંધ મેક્ષ | ૩૫૦ મૌર્ય મઘા | સિંહ મૌર્ય પુત્ર દેવનો | "
મૃગશીર | વૃષભ
કાશ્યપ | અકંપિત | નારકીને
મિથિલા ઉત્તરાષાઢા મકર { અલભ્રાતા પુણ્ય પાપને
કેશલાનગરી મૃગશીર | મિથુન નંદા | હારિત | ૪૬ મેતા | પરલકને , વચ્છમાં તુંગિક અશ્વિની મેષ વરુણદેવી| કૌડિન્ય ૩૬ / ૧૦ ૧૧ | પ્રભાસ | નિર્વાણને
રાજગૃહી | પુષ્ય | કર્ક બલ |અતિભદ્રા ,, - નીચેની બાબતે અગિયારે ગણધરની એક સરખી સમજવી –સંઘયણ-વજaષભનારા, સંસ્થાન-સમચતુરસ,
હવર્ણ-સુવર્ણ , રૂપસંપદા-તીર્થકર દેવથી ઓછી અને આહારક શરીરથી ચઢિયાતી, દીક્ષા સમય-વૈશાક શુદિ ૧૧ના દિવસની પૂર્વભાગ(પહેલા બે પ્રહર), જ્ઞાન-ગૃહસ્થપૂણે ચૌદ વિદ્યાના પારગામી અને દીક્ષિતપણે દ્વાદશાંગી ગણિપીટકના ધારક અને છેવટે કેવળજ્ઞાની થયા,નિર્વાણ-રાજગૃહી નગરીમાં વૈભારગિરિ પર્વત ઉપર, માસક્ષેપણ કરવાપૂર્વક પાપ ગમન અનશનથી મોક્ષે ગયા. ઇંદ્રભૂતિ ને સુધર્મા સિવાયના ૯ ગણધરે પ્રભુની હયાતિમાં જ મેક્ષે ગયા.
-
(૩૯)

Page #12

હૈ
વોરવિલાસ,
કરણ કરાવણ ને અનુમોદન, સરીખાં ફળ નિપજા. જાતે કરવું, બીજા પાસે કરાવવું અને કરનારની અનુમોદના કરવી, પ્રશંસા કરવી, તેનું મૂલ્ય આંકવું, તેની ખૂઝ જાણવી એમાં કોઈ વખતે સરખાં ફળ પણ મળે છે. એ આત્મિક વિદ્યાના વિચિત્ર પણ વિશિષ્ટ અનુભવ છે. સાધારણ રીતે કરાવનાર કરતાં કરનારને વધારે લાભ મળવે જોઈએ અને ઘણુંખરું તેમજ બને છે અને વાતની પ્રશંસા કરનારને તદ્દન સામાન્ય લાભ મળવો ઘટે અને બને છે પણ તેમજ પણ કર્મબંધનમાં રસબંધનો આધાર માનસિક દશા–આંતરવર્તન પર રહે છે, તેથી કોઈ વાર અનુમોદના કરનારની દશા એટલી બધી ઊંચા પ્રકારની, થઈ જાય છે કે એના અનમેદનના ભરમાં એ પણ ભારે આંતરર બતાવી શુભ કર્મબંધન કરે છે. અને કોઈ વાર તે કરનાર કરતાં પણું વધારે સારાં કર્મને વેગ અનુમોદના કરનાર સાધી શકે છે.
એક ધનવાન સુંદર સંસ્થા બંધાવે કે ઉજમણું કરે કે સંધજમણ આપે, પણ તેને તે પ્રસંગે માનપત્ર લેવાનું મન થઈ જાય કે પાઘડી બાંધવાની લાલસા થઈ જાય અને એક સામાન્ય માણસ એની ઉદારતાની દૂર બેઠા પ્રશંસા કરે તે ચોક્કસ સંયોગમાં અનુમોદના કરનારની શુભ કર્મ સંગતિ વધારે સારી થવાની પણ સંભવે છે. આ રીતે કરનાર, કરાવનાર અને અનુમોદના કરનારની ફળપ્રાપ્તિમાં વધારે ઘટાડે થયાના અનેક પ્રસંગે કલ્પી શકાય તેવું છે.
પણ પિતાની પાસે લા રૂપિયા હોય અને છતાં પાઈ પણ ન ખરચતાં બીજાની ઉદારતાની અનુમોદના કરવાને પરિણામે કરનાર જેટલું ફળ મેળવવાની આશા રાખે તે તેમાં તે ભૂલ કરે છે. છતી શક્તિએ કાંઈ ન કરવું અને માત્ર અનમેદનાને પરિણામે કાર્ય કરનારના જેટલા ફળની આશા રાખવી એમાં આત્મવંચના થઈ જાય છે અને ત્યાં
સરીખાં ફળ” ની આશા બેટી છે. એક સરખાં કાર્યની જોગવાઈ કે જરૂરીઆત ન હેય તે પ્રશંસામાં વાંધો નથી પણ છતી શક્તિ અને અનુકૂળતાએ માત્ર અનુમોદનાથી સંતોષ માની અકિંચિકર થવું પોષાય નહિ; બાકી સારાં કામની પ્રશંસા તે જરૂર કરવી ઘટે. પણ તેને તેવા કાર્યની પ્રેરણા મેળવવા માટે ચીવટ હોવી જોઈએ અને અશક્તિ ખરેખર હોય તે તેના પ્રમાણિક સ્વીકાર માટે હોવી ઘટે.
છતાં ચોક્કસ સંયોગમાં કરનાર, કરાવનાર અને અનુમોદના કરનાર સરીખાં ફળ” મેળવી શકે છે એ વાત બહુ આકર્ષક લાગે છે. બને તે કરવું, ન બને તે બીજા પાસે કરાવવું અને પિતે દૂર હોય તે આઘે રહ્યાં રહ્યાં કરનારની પ્રશંસા કરવી, પિતાની અશક્તિ કે બીનઅનુકૂળતા માટે ખેદ ધર અને કેાઈનાં કામમાં સાચાં ખરાં વિદ્ધ ઊભાં ન કરતાં, અથવા તેને કામ કરવામાં અમુક આશય કે અપેક્ષા હશે એવી કલ્પનાજાળની પાછળ બેટી ૧. ચોસઠ પ્રકારી પૂજાને કળશ, ગાથા ૮ મી.
- ૩૯૦ ) :

Page #13

- -
-
-
-
અંક ૧૨ મો ]
વીરવિલાસ
૩૯૧
ટીકા ન કરતાં, સારા કાર્યની પ્રશંસા જરૂર કરવી. કરનારનો અંદરનો આશય તે તે જાણે કે જ્ઞાની જાણે–એની તારે શી પંચાત છે ? અને એ તારું કામ પણ નથી. તારે તો જે થાય તે બાહ્યદષ્ટિએ જોવાનું છે અને જેટલે અંશે કોઈ પણ કાર્ય આત્મિક ઉન્નતિને કરનારું હોય, જનતાના દુઃખ દર્દ ઓછાં કરનાર કે સુખસગવડમાં વધારે કરનાર હેય તેટલે અંશે તારું કામ છે તેનું ગૌરવ વધારવાનું જ છે. વાત ન સમજાય તો બેસી રહેવું, ' વિચાર કે અભિપ્રાય ન આપવો અને મૌન રહી પિતાનું કાર્ય કર્યા કરવું, પણ એને મોટાઈ, શેઠાઈ કે કિતાબ જોતાં હશે એવી તેવી વાત કરી સામાની વાતને ઢીલી ન કરી નાખવી, એવી રીતે વાત ઢીલી કરવામાં સ્વને કે પરને લાભ નથી.
કોઈ સંયોગોમાં કરનાર, કરાવનાર અને અનુમોદન કરનાર એક સરખો લાભ મેળવી શકે છે એટલે ગરીબ કે મધ્યમ સ્થિતિના માણસોને પણ ગભરાવું પડતું નથી. કોઈ સ્વામીવાત્સલ્યની પ્રેરણા કરે, તો કોઈ પીરસવામાં ભાગ લે કોઈ તેટલું પણ ન બને તે કરનારને ધન્ય માને; મોટી સાહિત્ય સંસ્થાનું સ્થાપન કરીશ એમ ધારે. કાર્ય થાય તેટલી શક્તિ કે તેટલાં સાધન ન હોય તે બે ઈંટ પિતાની નાખે અને કાંઈ નહિ તો દૂર રહી કરનારને ધન્ય માને. આમાં આત્મવંચના કે સ્વશક્તિગોપન ન હોય તો કોઈ કોઈ વાર કરનાર જેટલો લાભ લઈ શકાય છે. આના પર એક સુંદર હકીકત ૫. વીરવિજયજીએ જોડી દીધી છે. વાત એમ છે કે–બળદેવ ખૂબ રૂપવંત હેઈ દીક્ષા લીધા પછી વિશેષતઃ જંગલમાં રહેતા હતા, કારણ કે એમના સુંદર રૂપથી એમને વસતિમાં સ્ત્રીપરીષહ થતો હતો. જંગલમાં એક હરણ પૂર્વસંસ્કારથી મુનિદાનનો રાગી થયા. એ દાન આપનારને શોધી મુનિનો ચોળપટ્ટો પકડી તેને દાન આપનાર પાસે દોરી જાય. એક વખત એક કઠિયારો રથકાર હાઈ રથનાં લાકડાં માટે ઝાડની ડાળ કાપવાનું કામ કરતાં ડાળી કાપવાનું કામ ઘેડું કરી અધૂરું મૂકી તે જ ઝાડ નીચે ભાત ખાવા બેઠે. પેલો મૃગ બળદેવ મુનિને ત્યાં વહારવા લઈ આવ્યો. આવા રૂપવંત મુનિને મહાન ત્યાગી જઈ રથકારે પિતા પાસેથી ભોજન ગ્રહણ કરવા વિજ્ઞપ્તિ કરી. મુનિએ દાન લીધું, રથકારે આપીને પિતાના આત્માને ધન્ય માન્યો. વાચા વગરનો હરણ પિતાની દાન આપવાની અશક્તિ માટે ખેદ કરતાં રથકાર કઠિયારાને ધન્ય માનતા અનુમોદના કરતે રહ્યો. આ વખતે અકસ્માત બન્યો. અર્ધ કાપેલી ડાળ તૂટી પડી. તેની નીચે બળદેવ મુનિ, રથકાર કઠિયારો અને અનુમોદના કરતો હરણુ આવી ગયા અને ડાળના વજનથી દબાઈ કચરાઈ મૃત્યુ પામ્યા. ત્રણે પાંચમા દેવલોકમાં દેવપણે ઉત્પન્ન થયા.
આમાં મુનિનું શુભ ધ્યાન અને સ્વચ્છ ત્યાગ, કઠિયારાને દાનપ્રભાવ અને વાચા વગરના મૃગની અનુમોદના એક સરખાં ફળ નીપજાવી શકી. હરણ પાસે દાન દેવાની વસ્તુ હેત અને છતાં તે શક્તિ દબાવી ખાલી ભાવના ભાવતે હેત તે કદાચ એવી સ્થિતિ જીદ્યથાત.- અનુમોદનામાં આંતરપ્રેમ, સાચી બૂઝ અને નિર્ભેળ પ્રશંસા હેય તે તેમાંથી પણ સારું પરિણામ નીપજાવી શકાય છે એ વાત ખૂબ વિચારવા ગ્ય છે. અને તે સારું કામ કરવું, ન બને તે અન્ય પાસે કરાવવા પ્રેરણા કરવી અને કરે તેની બલિહારી માનવી, તેનું બહુમાન કરવું, તેની પ્રશંસા કરવી. દૂધમાંથી પિરા કાઢવાની ટેવ ન

Page #14

00000000000 િOooooooooooo0% ©© એક શ્રેષ્ઠીપુત્રના વિચારો જેવું
oemse%eeempoweeeeeeeeઈ૦ એક નાના સરખા શહેરમાં કાળુ નામે શેઠ રહેતો હતો. તે ખેડૂત વિગેરેમાં ધીરધાર કરતું હતું. તેને એક પુત્ર હતા તે અમદાવાદ જેવા શહેરમાં અભ્યાસ કરવા ગયો હતો. સારી રીતે અભ્યાસ કરીને તેમજ સત્સંગતિનો લાભ લઈને ૫-૭ વર્ષે તે પોતાના વતનમાં આવ્યું, તેને ઉદ્દેશીને તેના પિતાએ કહ્યું કે
ભાઈ ! આપણું સ્થિતિ પ્રથમ તે બહુ નરમ હતી, પછી કાંઈક ઉદ્યમ વિગેરે કરીને બે પૈસા મેળવ્યા, તેનાવડે ધીરધાર કરીને એકના બમણું ચેગણું કરીને તેમ જ અભણ ખેડુ વિગેરેને ભૂલાવીને બે પૈસા વધારે મેળવ્યા. તેને અંગે કેટલાકની ઉપર જપ્તિઓ કરાવવી પડી, ઘર ને ઘરવકરી વેચાવવી પડી, કાળા ધોળા પણ કરવા પડ્યા ત્યારે હવે આવી સ્થિતિ થઈ છે. પ્રથમ મને જે લેકે કાળીઓ નામથી સંબોધતા હતા તે હવે કાળુભાઈ શેઠ કહે છે. હું પાંચમાં પૂછાઉં છું. મારી સલાહ લેવા કેટલાક આવે છે. આ બધા લહમીદેવીના પ્રતાપ છે. આ બધું તારે માટે કર્યું છે. હવે તે તું પરણું અને તારે ઘેર પુત્ર પુત્રી થાય એટલે તેને જોઈને હું જાઉં તે મારી સદગતિ થાય, બાકી લક્ષ્મી તો સાથે કઈ પણ લઈ જતું નથી.
આજે આપણે મુનીમની સાથે કેશવ પટેલને ત્યાં જા. તેની પાસે ત્રણ સે રૂપીઆ લેણું છે. તે વાયદા કર્યા કરે છે ને કાંઈ આપતો નથી, તેથી જે આજે કાંઈ ન આપે તો તરત જ દા દાખલ કરજે.”
પુત્રને પિતાની વાત સાંભળીને ઘણે ખેદ થયો. તે મુનીમની સાથે કેશવ પટેલને ત્યાં ગયે. ત્યાં જઈને જોયું તે તેના ઘરમાં એક પણ સારી ચીજ ન હતી. સ્ત્રીઓના શરીર ઉપર ફાટ્યાતુટ્યા કપડા હતા. સૂવા માટે પાથરવાની વસ્તુ નહોતી. કેશવ પટેલની મા વૃદ્ધ હતી તે જેમ તેમ પડી હતી તે શ્રેષ્ઠીપુત્રને આવેલ જેમાં માંડ રાખવી અને આ અવસર ફરી ફરીને મળનાર નથી એમ વિચારી બને તેટલું કરી છૂટવું, બીજા પાસે કરાવવું અને કરે તેને મેગ્ય માન આપી તેને અભિનંદન આપવું. સારાં કાર્યને આ મહિમા છે કે તે કરનાર અને કરાવનારને તે લાભ જરૂર આપે છે, પણ તેની પિછાન કરનાર કે તેના વખાણ કરનારને પણ લાભ આપે છે. અને વિશિષ્ટ સંગોમાં તો કેટલીક વાર કરનારના જેટલો જ લાભ અપાવે છે અને કેઈ વાર કરનારમાં માનની આકાંક્ષા હોય કે દંભને દેખાવ હોય તે નિર્ભેળ પ્રશંસા કરનાર ખૂદ કામ કરનાર કરતાં પણું વધારે લાભ ખાટી જાય છે. કામ કર્યા વગર દૂર બેઠા બેઠા હાથ પગ ચલાવ્યા વગર કામ કરનાર જેટલે લાભ મેળવવો એમાં અક્કલ, આવડત તેમજ સરળતાને સવાલ રહે છે અને આમ કરવું સર્વને સુકર હેઈ ખાસ વિચારણું અને અમલ માગે છે અને ન બને તે મૌન તો જરૂર માગે છે.
મૌક્તિક
- ૩૯૨
૯ ક.

Page #15

અંક ૧૨ મો ] એક શ્રેષ્ઠ પુત્રના વિચારો
૩૯૩ માંડ ઊઠી અને તેની પાસે આવી ખોળો પાથરીને બોલી કે-“ભાઈ ! મારા દીકરા ઉપર દાવા-ફરિયાદ કરીશ નહી. અમારે તમારા રૂપિયા દૂધમાં ઘાલીને દેવા છે, પણ બે વરસ નબળા આવવાથી ભરી શક્યા નથી. ઘરમાં ખાવા માટે અનાજ નથી, કાલે શું ખાશું તેના ઠેકાણું નથી. મારે દીકરે તો કાંઈ બોલી શકે તેમ નથી. ડેશી આમ કહે છે તેવામાં કેશવ પટેલની ૫-૭ વરસની દીકરી તેના બાપા પાસે આવીને બેલી કે “બાપા ! તમે કેમ દિલગીર છે? મેં ઘાઘરી માર્ગ માટે? તમે દિલગીર થશે નહીં. હું ઘાઘરી નહીં માગું, ફાટેલી ઘાઘરીથી ચલાવી લઈશ.” આવા તેના કાલાકાલા વચન સાંભળી શ્રેષ્ઠીપુત્રે તેને પોતાના ખોળામાં બેસાડીને કહ્યું કે–“દીકરી! તારી વાસ્તે ઘાઘરી ને ચુંદડી બેઉ આવશે.” તે બોલી કે-“મારા બાપા ક્યાંથી લાવશે? તેની પાસે પૈસા કયાં છે?” શ્રેષ્ઠીપુત્ર પકુમારે કહ્યું કે-હું મોકલીશ.” ત્યારે કેશવ બોલ્યા કે-“મારે ખાતે માંડીને મોકલશે. મારે કેઈનું હરામનું જેતું નથી.” પવકુમારે કહ્યું કે “તેની તારે ચિંતા ન કરવી.” પછી તેની બધી સ્થિતિ જોઈને તે પોતાના પિતા પાસે આવ્યા. પિતાએ પૂછયું કે “શું કરી આવ્યું?” તે કહે કે-“કાંઈ કરવા જેવું નહોતું તેથી પાછા આવ્યો. શેઠ બોલ્યા કે “એમ પૈસા નહી વધે. આવી દયા કરશે તો ભિખ માગશે.” આવું સાંભળી ન શકવાથી પકુમારથી રહી શકાયું નહી, તેથી તે બોલી ઉઠયો કે- પિતાજી! આપની બધી વાત સાંભળીને મને બહુ ખેદ થયેલ છે. જો કે આપ તો પિતા હોવાથી મારે પૂજનિક છે, પરંતુ આપનોં આજ સુધીની બધી કૃતિ સારા માણસને ઘટે તેવી નથી. આપે આ બધું-કાળાધોળા કે અપ્રમાણિકપણું મારે માટે કર્યું હોય તો તેમાં ભૂલ થઈ છે. આપે મેળવેલા પૈસામાં હું ખેડૂતનું ને ગરીબ માણસનું લેહી જોઉં છું. હું એવા પૈસાને ઈચ્છતો નથી. હું અનીતિ કે અપ્રમાણિકપણું કરીને શ્રીમંત થવા ઈચ્છતો નથી. મારે તમારી મેળવેલી સંપત્તિ અગ્રાહ્યા છે. આપ તેનું ગમે તે કરશે. મારે એવો વારસો જેતે નથી. તો અમદાવાદ જેવા શહેરમાં જઈશ અને પ્રમાણિકપણે ઉદ્યમ કરી જે મળશે તેમાં આનંદથી ગુજરાન ચલાવીશ. હું ગૃહવાસ ચલાવી શકું તેવો થઈશ ત્યારે જ સંસાર માંડવાનો વિચાર કરીશ. આવાં મારાં વચનથી આપ ખેદ ન કરશે. જો તેમાંથી સાર ગ્રહણ કરી શકો તો કરશે; નહીં તો આપનું કલ્યાણ થજે. હું તો કેશવ પટેલની સ્થિતિ જોઈને કંપી ઊઠ્યો છું. આખું વરસ તન તોડીને મહેનત કરનારના ઘરમાં ખાવા અનાજ પણ ન હોય તેનું કારણ શું ? તેનું કારણ તેના ધીરનારાઓની અનીતિ છે, પરંતુ યાદ રાખશે કે એવી અનીતિથી મેળવેલ દ્રવ્યથી કેઈનું શ્રેય થયું નથી ને થવાનું નથી. પાછલા ભાવનું પુણ્ય હોય ત્યાંસુધી કાંઈક ઠીક દેખાય પણ અંતે ધૂળની ધૂળ સમજશે.”
- પુત્રની આવી સમજપૂર્વકની વાત સાંભળીને શેઠ વિચારમાં પડી ગયા. તેને લાગ્યું કે-“પુત્ર કહે છે તે વાત સાચી છે. આજ સુધી હું અંધારામાં રહ્યા હતા. આજે એણે મારી આંખ ઊઘાડી છે, મારું કર્તવ્ય સમજાવ્યું છે. જે પુત્ર મારે વાર લેવા

Page #16

૩૯૪ શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
[ ફાલ્ગન ન ઈચ્છે તો એ લક્ષમી શા કામની છે? પુત્ર વિના મારી જિંદગી પણ શા કામની છે? મેં તો એની આશામાં ને આશામાં આટલી જિંદગી કાઢી છે. હવે એ જેમ કહે તેમ કરવું એ જ ચગ્ય છે. ભૂલ્યા ત્યાંથી ફરીથી ગણવામાં જ સાર છે, શ્રેય છે ને તેમાં જ કલ્યાણ છે.”
આમ વિચારી તેણે પિતાના પ્રિય પુત્ર પદ્રકુમારને કહ્યું કે-“તે કહી તે બધી વાત મને સાચી લાગી છે. આજ સુધીની કૃતિને આજે મને પસ્તાવો * થાય છે, તો હવે તું કહે તેમ કરવા હું તૈયાર છું. મારે માટે તારે ખેદ ન કર. મારે કરવા જેવો માર્ગ તું બતાવ કે જેથી મારી પાછલી જિંદગી સુધરે.”
પકુમારે કહ્યું કે જે તમને ખરેખર પસ્તા થયા હોય તો પ્રથમ તો અત્યારે જેની જેની પાસે લેણું હોય તે બધું તેને બોલાવીને તેમની રૂબરૂમાં માંડી વાળો. આપે તેનું ઘણું ખાધું છે. તદુપરાંત જેને ખપ હોય તેને વગર વ્યાજે ધીરે અને તેને અન્ન વસ્ત્ર પૂરા પાડી તેને ને તેની સંતતિને આશીર્વાદ ૯. જુઓ ! એમ કરવાથી તમારે આત્મા કેટલા પ્રસન્ન થાય છે? અને લોકમાં પણ તમારી કેટલી સાચી વાહ વાહ બોલાય છે?”
કાળુભાઈ શેઠે પુત્રના કહેવા પ્રમાણે તરત જ એ કામ કરવા માંડયું. લેકે તો આશ્ચર્ય પામી ગયા કે આ કાળુભાઈ શેઠ એકાએક બદલાઈ કેમ ગયા! પછી તે અન્નવસની ઈચ્છાવાળા તેની પાસે આવવા લાગ્યા. શેઠ તેને યથાયોગ્ય મદદ કરવા લાગ્યા. આમ થવાથી પાપની કમાણ વડે પણ પુણ્ય ઉપાર્જન થવા માંડયું. આવા પુણ્યકાર્યથી તેની લક્ષ્મી તો ચારે બાજુથી ઊલટી વધવા માંડી અને પદ્રકુમાર પણ શાંતિથી ત્યાં રહ્યો. ગામના અનેક શ્રીમંતોને સાચો માર્ગ બતાવી તેણે તેમને સાચે માથે ચડાવ્યા, જેથી તે ગામની દશા પણ બદલાઈ ગઈ અને દરેક માણસ સાચા સુખનો અનુભવ કરવા લાગ્યો.
પત્રકમારે પરોપકારના તેમજ જનસેવાનાં કાર્યો કરવા માંડ્યાં. પ્રમાણિકપણે પાપ રહિત વ્યાપાર કરવા માંડ્યો. ગરીબ ઉપર તો તેની અનુકંપા ઉછળી રહી. ગામમાં પણ લોકો તેનું અનુકરણ કરવા લાગ્યા. ખેડૂતોની સ્થિતિ સુધરી ગઈ. તેઓ પૂરતો પ્રયાસ કરીને ધાન્ય ઉત્પન્ન કરવા લાગ્યા અને અન્ન વએ સુખી થયા. આ દષ્ટાંત અનુકરણીય છે. - જેને હિતશિક્ષા ગ્રહણ કરવી છે તેને માટે તો આવા અનેક દષ્ટાંતો છે. મારી ઈચ્છા અવકાશેઅવકાશે તેવા દ્રષ્ટાંત આપવાની છે. આશા છે કે તેને પર વાચકવર્ગ જરૂર ધ્યાન આપશે.

Page #17

USMS
SINGUISEMESTERESTSTSTSTSTIT.
સ્થાવરેને સંવાદ પણ
Uzu
ga
થilms
USUS USUSLCULUCULULUSLCULULVE
תכחכחכחכחכחכחכתכתבתכוכתכתבתם
પૃથ્વીરાજ –જગતમાં મારા જે ઉપકાર કેણ કરે છે? હું હેવાથી જગતમાં ધાન્યની ઉત્પત્તિ, ઘર બાંધવામાં મારી જરૂર, ધાતુઓની ઉત્પત્તિ મારાથી, જગતના ભારને વહન કરનાર પણ હું, દરેક પ્રકારના કાચ પણ મારાથી ઉત્પન્ન થાય-વાસણ જેવી ચીજ માંજવામાં પણ મારી જરૂર, કહો મારે કેટલા ઉપકાર?
સાય –મારા જેટલો ઉપકાર જગતમાં કેઈને નથી, ઘર બાંધવામાં તમારી જરૂર ખરી પણ મારી મદદ વગર તમારી કાંઈ કિંમત નથી. ધાન્ય વાવ્યા છતાં હું ન હોઉં તો તેની ઉત્પત્તિ થાય નહિ. કાચની બનાવટમાં તથા વાસણ માંજવામાં દરેકમાં તમારે મારી મદદ લેવી જ જોઈએ, છતાં પણ એક ગુણ મારામાં એ છે કે જગતનાં પ્રાણી મારા સિવાય જીવી જ શકે નહિ. કહો તમારા કરતાં પણ મારે ઉપકાર વધારે કે નહિ ?
તેડાઃ –પૃથ્વીકાય અને અપૂકાય ! ઝઘડો છોડે, તમે બંને જગતને ઉપકાર કરો છો છતાં હું ન હોઉં તો તમારી કુટી કોડી જેટલી પણ કિંમત નથી. જુઓ જગતના અંધકારમાં મારી જરૂર, સોનીને, લુવારને દરેક કારખાનામાં મારી જરૂર, અરે ! જગતના દરેક પ્રાણુને મારા વગર ચાલે જ નહિ. તમારા બનેની ઓળખાણ મારાથી જ છે. કારણ ધાન્યને પકાવવું હોય ત્યારે ચલાની જરૂર–પાણીની જરૂર એટલે તમે બને એકઠા થયા પણ હું હોઉં ત્યારે તે પકાવી શકાય અને જગત તેના આધારે જીવે. કહો કાનો ઉપકાર વધારે છે ?
વાળા –તમારા વાદવિવાદમાં મારે પણ કાંઈક બોલવું જોઈએ. તમે ત્રણે જણ જગતમાં ઉપકાર કરી રહ્યા છો પણ તમારી જાહેરાત મારાથી જ છે. ભલે તમે જગતને ઉપકાર કરતા હો; પરંતુ તમારા જીવનરૂપે જીવનશક્તિ ધારી રાખવા હું અનન્ય મદદગાર છું અને તે રૂપે તમે જીવી શકે છે. તમે મારાથી જીવ્યા એટલે જગત તમેને પૃથ્વી, અપૂ, તેઉરૂપે ઓળખતું થયું, પણ હું જ ન હોત તો તમને ઓળખત કેણુ? એટલે મારા જેટલો ઉપકાર જગતનાં પ્રાણીએને બીજા કેઈને નથી.
વનતિ –રહેવા દે. અભિમાન કેઈનું છાજતું નથી અને છાજશે પણ નહિ. તમને ગર્વ આવેલ છે પરંતુ તે કાચી ઘડી પણ રહી શકવાનો નથી. સાચાને સાચી રીતે સમજાય ત્યારે ગર્વ ગળી જાય છે. સાંભળો, હું જગતને શું ઉપકાર કરું છું તે ટૂંકામાં કહું. હું રોગીને નિરોગી કરું છું. કીડીથી માંડી કુંજર સુધીના જીવોને તેમજ મનુષ્યને હું જ જીવાડું છું. મારા એક શરીરથી અનંત જીવોની રક્ષા કરું છું. પૃથ્વી, અ૫, તેઉ કે વાઉ બધાય પોતપોતાની શક્તિ ચલાવો છે પણ હું જ ન હોત તો તમારી શી કિંમત? પૃથ્વીને અગ્ની મદદ, તે બન્નેને તેઉની
( ૩લ્પ)

Page #18

-
-
3८६ श्री धर्म प्रा.
[ ફાલ્ગન મદદ–એમ પરસ્પર મદદ લેતાં આવે છે, પરંતુ મારાવડે જ તમે ઉજળા છો કારણ હું હતી ત્યારે પૃથ્વીનું વાવેતર, પાણીની પણ કિંમત મારાથી, તેઉ પણ હું હતી તેથી કામમાં આવી. આપણે જીવ્યા ન હોત તો વાઉની પણ શી કિમત ? એટલે પરસ્પર એકબીજાને સરખો જ ઉપકાર જગત ઉપર છે, માટે ગર્વ છેડે. વળી તમારા કરતા મારામાં ઊંઘવું, જાગવું, ભય પામવું, રડવું, હસવું એવા અનેક પ્રકાર પંચેન્દ્રિય જેવાં છે, જે જોઈ અંચેન્દ્રિય પણ ખુશી થાય છે. એટલે તમારા કરતાં પણ આનંદ હું વધુ પમાડું છું. [ સહુ પિતપોતાને સ્થાને જાય છે. ]
મહેતા ચંપકલાલ ભેગીલાલ-પેથાપુર
धर्म से धैर्य की प्राप्ति ।
सबर का नतीजा सदा अच्छा होगा। सबर जो करेगा सुखी वोही होगा ॥ १ ॥ भला चाहेगा तो भला उसका होगा । बूरा चाहेगा तो बूरा उसका होगा ॥ २॥ यही धर्म नीति बताती है हमको ।। धरम से ही धीरज रतन प्राप्त होगा ॥ ३ ॥ . धरम के मरम को प्रथम ही परखना । धरम नाम जगमें अनेकों का होगा ॥ ४ ॥ धरम जगमें सच्चा कहाता है वोही।
रहा जीसमें मूल दया का ही होगा ॥ ५ ॥ . दया धर्म से जो . अलंकृत हुवे हैं ।
उन्ही पास में यह रतन धैर्य होगा ॥ ६ ॥ भले क्यों ? न आवे चाहे कैसा संकट । . डरेंगे नहीं न कभी हाय ! होगा ॥ ७ ॥ विचारेंगे धर करके धीरज रतन से । इसी धैर्य बल से शमन उसका होगा ॥ ८ ॥ अगर सुख व शान्ति जो जीवन में चाहो । धरो धैर्य तो राज शान्ति का होगा ॥ ९ ॥
राजमल भंडारी-आगर ( माळवा ) -
-

Page #19

eeebooછotos શું પ્રશ્નોત્તર છે
dogaocco920920mee ( પ્રશ્નકાર–શાહ મંગળદાસ કંકુચંદ–સાલડી ) પ્રશ્ન –શ્રીપાળ રાજા કયા પ્રભુના વખતમાં થયા છે? ઉત્તર–શ્રી મુનિસુવ્રતસ્વામીજીના વખતમાં થયા છે. પ્રશ્ન –કલંકી રાજા સં. ૧૯૧૪માં થયાનું કહે છે તે બરાબર છે? ઉત્તર–એ બાબતમાં નિર્ણય થઈ શક્તો નથી.
પ્રશ્ન ૩–સવારના પ્રતિક્રમણમાં પચ્ચખાણ કર્યા પછી ગુરુ પાસે પચ્ચખાણ લેવાની જરૂર છે?
ઉત્તર-પચ્ચખાણું સવારે પ્રતિક્રમણમાં, પછી દેરાસરે દર્શન કરતા પ્રભુ પાસે, પછી ગુરુવંદન કરવા જતા ગુરુ પાસે–એમ ત્રણ વખત લેવું જોઈએ.
પ્રશ્ન –ભરત તથા ઐવિત ક્ષેત્રમાં કાળ સરખે વતે ?
ઉત્તર–પાંચ ભરત ને પાંચ અરવત દશે ક્ષેત્રમાં એક સરખો કાળ જ કાયમ વર્તે એમ સમજવું.
પ્રશ્ન પ–દશે ક્ષેત્રમાં તીર્થકરની પાંચે કલ્યાણકની તિથિઓ એક જ હોય?
ઉત્તર–એક જ હોય. અતીત, અનાગત કાળમાં પણ કલ્યાણકની તિથિઓ તે જ હાય પણ ક્રમ ઉત્કમ સમજ. એટલે અવસર્પિણુમાં ૨૪ મા પ્રભુની જે તિથિઓ હોય તે ઉત્સપિમાં પહેલા પ્રભુની સમજવી.
પ્રશ્ન –પષધમાં કાળવખતના દેવ કયારે વાંદવા ?
ઉત્તર-પ્રભાતના રાઈ પડિક્કમણું કરીને, મધ્યાહ્નના મધ્યાહ્ન અને સાંજના પ્રતિક્રમણ કર્યા અગાઉ વાંદવા.
પ્રશ્ન —દશ ક્ષેત્રમાં સાધુ-શ્રાવકનાં વ્રતે વિગેરે સરખા હોય? ઉત્તર–એક સરખા જ હોય. પ્રશ્ન પતાસા ચોમાસામાં અભક્ષ્ય ગણાય છે? ઉત્તર–ગણાતા નથી. પ્રશ્ન –તીર્થંકરનામકર્મ બાંધવું અને નિકાચિત કરવું તેમાં ફેર છે?
ઉત્તર–બાંધવું તે દળિયા મેળવવાં, નિકાચિત તે પાછલા ત્રીજે ભવે જ થાય એટલે પછી ત્રીજે ભવે તીર્થકર થાય. તેથી પહેલા નિકાચિત ન જ થાય.
પ્રશ્ન ૧૦–વીશ સ્થાનકના આરાધનથી જ તીર્થંકરનામકર્મ બંધાય?
ઉત્તર-વીસમાંથી એક, બે કે તેથી વધારે સ્થાનકેના સેવનથી જ તીર્થકરનામકર્મ બંધાય, પરંતુ તે વશમાં ધર્મારાધનના બધા પ્રકારે આવી જાય છે કે બાકી રહેતા નથી.

Page #20

૩૯૮ શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
[ ફાલ્ગન પ્રશ્ન ૧૧–રાવણે અષ્ટાપદ પર્વત પર તીર્થકરનામકર્મ બાંધ્યું એટલે શું સમજવું ? ઉત્તર-એને ખુલાસે ઉપર આવી ગયો છે.
પ્રશ્ન ૧૨–આગામી ચોવીશીના તીર્થકરે અત્યારે કયાં છે એમ બતાવ્યું છે તે અત્યારે એટલે વર્તમાન કાળે સમજવું કે કેમ?
ઉત્તર–એમ જ સમજવાનું છે. તીર્થકરે કયાંથી આવીને થશે તે એમાં બતાવેલું નથી.
પ્રશ્ન ૧૩–તીર્થકરનામકર્મને ઉદય કયારે સમજવો?
ઉત્તરપ્રદેશઉદય તો બાંધ્યા પછી અંતર્મુહૂર્તે શરૂ થાય છે, પરંતુ વિપાકેદય તો કેવળજ્ઞાન પામ્યા પછી સમવસરણમાં બેસી દેશના આપે ત્યારે થાય છે. જન્મથી જે તેમની ભક્તિ થાય છે તે બીજી પુણ્યપ્રકૃતિને ઉદય સમજવો.
પ્રશ્ન ૧૪–તીર્થકરના સાધુ-સાધ્વી શ્રાવક-શ્રાવિકાની સંખ્યાકેવી રીતે સમજવી?
ઉત્તર–તીર્થકર કેવળજ્ઞાન પામ્યા પછી ચતુર્વિધ સંઘની સ્થાપના કરે છે ત્યારથી સમજવી. પ્રભુ પાસે જે દીક્ષા ગ્રહણ કરે તે તેના સાધુ-સાધ્યી ગણાય, અને પ્રભુ પાસે શ્રાવકના વ્રતો ઉચ્ચરે તે તેને શ્રાવક-શ્રાવિકા ગણાય.
પ્રશ્ન ૧૫–લાઈબ્રેરીમાંથી વાંચવા માટે પુસ્તક લાવ્યા પછી તેમાં કાંઈ લખી શકાય? .
ઉત્તર–સુધારી શકાય, બગાડી ન શકાય. પ્રશ્ન ૧૬-દેરાસરના ઘીથી દીપકપૂજા થાય ?
ઉત્તર–જે દેરાસરના ઘીથી તૈયાર રાખેલો દીપક ઉતારે તે દીપકપૂજા કરી કહેવાય. તે બદલ વર્ષ દિવસે કાંઈક દેરાસરમાં આપવું યોગ્ય છે, બાકી ઘરના લાવેલા ઘીથી દીપક પૂજા કરે તે વધારે ઉત્તમ છે.
પ્રશ્ન ૧૭–પિષધમાં પ્રભાવના વહેંચી શકાય ? ઉત્તર–બીજું ન વહેંચાય, પુસ્તક વહેંચી શકાય.
(૨) (પ્રક્ષકાર– ઝવેરચંદ છગનલાલ-મીયાગામ (સુરવાડાવાળા ) પ્રશ્ન –અવ્યવહારરાશિ ને વ્યવહારરાશિ કોને કહીએ?
ઉત્તર–સૂકમ વનસ્પતિકાય તે અવ્યવહારરાશિ ને બીજા જીવોને સમૂહ તે વ્યવહારરાશિ જાણવી. ,
પ્રશ્ન –નિગોદ એટલે શું?
ઉત્તર–એક શરીરમાં અનંતા જ હોય તે નિદ કહેવાય. તેના સૂમ અને બાદર એવા બે ભેદ છે.
પ્રશ્ન ૩–જેટલા છે અહીંથી મેક્ષે જાય તેટલા જીવ અવ્યવહારરાશિમાંથી નીકળીને વ્યવહારરાશિમાં આવે એવો નિયમ છે?

Page #21

અંક ૧૨ મો ] પ્રશ્નોત્તર
૩૯૯ ઉત્તર એવી ત્રિકાળ વ્યવસ્થા છે.
પ્રશ્ન ક–જે એમ વ્યવસ્થા હોય તે જેટલા જ સિદ્ધમાં જાય તેટલા અવ્યવહારરાશિમાં ઘટે કે કેમ?
ઉત્તર–એટલા જીવો ઘટે, પરંતુ અવ્યવહારરાશિમાં એકેક નિગદમાં એટલા અનંતા જીવો છે કે અનંત કાળથી તેમાંથી જીવ નીકળે છે, છતાં એક નિગોદને અનંતમે ભાગ ઘટ્યો છે.
પ્રશ્ન –અસહ્ય માંદગીના વખતમાં પૂર્વે કરેલા નિયમોને અંગે સન્વસમાધિવત્તિયાગારેણું આગારનો ઉપગ થઈ શકે?.
ઉત્તર–થઈ શકે. એટલા માટે જ તે આગાર છે ને કેઈપણ નિયમ લેતાં એ આગાર રખાય છે, પરંતુ તેને ઉપગ કયારે કરવો તે વિચક્ષણનું કામ છે. વળી આરામ થયા બાદ તેને માટે ગુરુ પાસે આલેયણ લેવી જોઈએ.
પ્રશ્ન –પર્વતિથિએ લીલેતરીના ત્યાગવાળાને પાકી કે કાચી કઈ વનસ્પતિ ન ખપે કે કેમ ? I !' ઉત્તર-બંને ન ખપે. લીલું દાતણ સૂકાણું ન હોય તો તે પણ ન ખપે.
પ્રશ્ન છ–દેરાસરમાં દર્શન કરવા જતાં હાથમાં કે ગજવામાં જે ખાવાની વસ્તુ રહી ગઈ હોય તે બહાર આવ્યા પછી ખવાય?
ઉત્તર–ન ખવાય. એને માટે પાંચ અભિગમ જાળવવાના કહ્યા છે, તેમાં સચિત્ત શબ્દ ભક્ષ્ય પદાર્થ બધા બહાર મૂકવા એમ સમજવું. *
પ્રશ્ન ૮–ગરમ કપડા દિશાએ જતાં વાપર્યા હોય કે તવંતી સ્ત્રીએ વાપર્યા હોય તે જિનપૂજામાં વાપરી શકાય ? ઉત્તર-ધોયા વિના ન વપરાય.
પ્રશ્ન ૯-તુવંતી સ્ત્રીના વસ્ત્રાદિને અડી જવાથી સ્નાન કરવું જ પડે કે તે વિના માત્ર પાણી છાંટવાથી શુદ્ધિ થાય?
ઉત્તર-પાણી છાંટવાથી શુદ્ધિ ન થાય. પ્રશ્ન ૧૦–ઘાસલેટ તેલનું ફાનસ ઋતુવંતીએ અડેલ હોય તો તે વાપરી શકાય? ઉત્તર–એમાં બાધક જણાતો નથી.
પ્રશ્ન–રેલવે ટ્રેનમાં તેમજ યાત્રા નિમિત્તની સ્પેશીયલ ટ્રેનમાં ઋતુવંતી સ્ત્રીને અંગે ઘણું ઉપાધિ થવાનો સંભવ છે, તેથી તેમાં શું કરવું ?
ઉત્તર-તેમાં બની શકે તેટલે વિવેક જાળવવો. અશક્યપરિહારમાં બીજું શું કહી શકાય ? ----
કુંવરજી
मोधन गजधन अश्वधन, और रस्नधन खान । जब आवे संतोषधन, सब धन धूल समान ॥

Page #22

(
શ્રી પરમેષ્ઠિ સ્તોત્ર છે ના અંતર્ગત ક્લબ અરિહંત સ્તોત્ર
છે
( અનુસંધાન પૂર્ણ ૩૩૫ થી શરૂ ). આમ ઉદાસીનત્વ આદિ ગુણ પ્રગટ્યા તેનું આધ્યાત્મિક મૂળ કારણ કહે છે
' ચામર છંદ પારકું બધું ત્યજી દીધું ક્વનું ગ્રહી લીધું, દીર્ઘ દ્વિલિક ઋણ ચૂકતે કરી દીધું પ્રાપ્ત જે પરમેશ્વરા સ્વ સદ્ધરા મહદ્ધિને,
વિશ્વની વિશિષ્ટ શ્રેષ્ઠ વંદું એ વિભૂતિને. ૪૨ શબ્દાર્થ-જેણે પારકું બધું ત્યજી દીધું અને પોતાનું બધું કહી લીધું છે, તેમજ જે પોતાની સદ્ધર મહાદ્ધિને પામેલા પરમેશ્વર છે, એવા તે વિશ્વની વિશિષ્ટ શ્રેષ્ઠ વિભૂતિરૂપ અરિહંત ભગવંતને હું વંદુ છું.
વિવેચન–ભગવંત જિનદેવે સમસ્ત પરવસ્તુને, પરગુણને, પરભાવને સર્વથા ત્યાગ કર્યો છે, શુદ્ધ આત્માથી અતિરિક્ત એવા સર્વ અન્ય ભાવ-વિભાવનો પરિહાર કર્યો છે, અને પિતાનું જે કેવલ શુદ્ધ આત્મસ્વરૂપ તેનું ગ્રહણ કર્યું છે. આમ દીર્ધકાળનુંઅનાદિકાળનું જે પુદગલ કર્મ સંબંધી અણુ–દેવું હતું તે તેમણે ચૂકવી આપ્યું છે, અને પિતાનું સદ્ધર પરમેશ્વરપણું સંસ્થાપિત કર્યું છે. આ લેકમાં પણ જેમ કેઈ પિતાનું દેવું ચૂકવી આપી પોતાની સમૃદ્ધિ જમાવે, તે સદ્ધર આસામી–ઐશ્વર્યવંત ગણાય છે; તેમ પ્રભુ પણ પિતાનું કર્મ–ાણ રેડીને, પિતાની જ્ઞાનાદિ અનંત ગુણસંપત્તિને પ્રાપ્ત થયા છે, એટલે એમનું સહર પરમેશ્વરપણું કહેવું સર્વથા યુક્ત છે.
“જેના ધર્મ અનંત પ્રગટ્યા, જે નિજ પરિણતિ વરિયે;
પરમાતમ જિનદેવ અહી, જ્ઞાનાદિક ગુણ દરિયે. “સે ઈશ્વર દેવ, જિણે ઈશ્વરતા હે નિજ અદ્દભુત વરી,
તિરભાવની શક્તિ, આવિર્ભાવે હો સહુ પ્રગટ કરી.” “તું તો નિજ સંપતિ ભેગી, હું તે પર પરિણતિના યોગી.” “જિણે પૂરણ તત્વ નિપાયા, દ્રવ્યાસ્તિક નય ઠહરાયા; પર્યાયાસ્તિક નયસયા, તે મૂલ સ્વભાવ સમાયા રે.”
–મુનિવર્ય શ્રી દેવચંદ્રજી

Page #23

અંક ૧૨ મા ] શ્રી પરમેષ્ટિત્તેાત્રાંતČત અરિહંત સ્તાત્ર-વિવેચન “જિન સાહી હૈ આતમા, અન્ય હેાઇ સેા કર્યું.” જિન છે. આત્મસ્વરૂપ.
66
પામ્યા શુદ્ધ સ્વભાવને, છે જિન તેથી પૂજ્ય.
ג
""
66
ચાર કમ ધનધાતીના વ્યવઇંદ્ર જ્યાં, ભવના બીજતા આત્યંતિક નાશ જો; સર્વભાવ જ્ઞાતા દ્રષ્ટા સહુ શુદ્ધતા, કૃતકૃત્ય પ્રભુ વીઅે અનંત પ્રકાશ જો.
૪૦૧
શ્રીસદ્ રાજચંદ્રજી
અપૂર્વ અવસર એવા કયારે આવશે ? ” ---શ્રીમદ્ રાજચદ્રજી
66 પૂર્ણ રસી હૈ। નિજ ગુણ પરસના, આનધન મુજમાંહિ. ” —શ્રી. આન ધનજી
'
આમ જેણે અનાદિકાળની અનત ક`જાલને પરમ આત્મપરાક્રમથી-આત્મવીરત્વથી લીલામાત્રમાં ફગાવી દઈ, સમસ્ત પરભાવના બંધનમાંથી આત્મદ્રવ્યને વિમુક્ત કરી, પેાતાની જ્ઞાનાદિ ગુણુસ ́પત્તિ પ્રગટાવી છે, અનંત આત્મઋદ્ધિ વ્યક્ત કરી પરમેશ્વરપણું પ્રસિદ્ધ કર્યું" છે, એવા તે વિશ્વની વિશિષ્ટ શ્રેષ્ઠ વિભૂતિસ્વરૂપ શ્રી અરિહંતને હું વંદુ છું. આ જ ભાવની પુષ્ટિરૂપે ભગવંતની સ્વસ્થતા કહે છેઃ—— અન્ય દ્રવ્યમાં પ્રવૃત્તિ સર્વથા વિછાડીને, આત્મદ્રવ્યમાં જ તે સર્વકાળ જોડીને;
સ્વસ્થ જે પરાત્મ પામિયા પરા નિવૃત્તિને, વિશ્વની વિશિષ્ટ શ્રેષ્ઠ વંદું એ વિભૂતિને, ૪૩
શબ્દા-પરદ્રવ્ય પ્રત્યેની પ્રવૃત્તિ સર્વથા છેાડી દઇને, અને તે પ્રવૃત્તિને આત્મદ્રવ્યમાં જ સદાય જોડીને, સ્વસ્થ એવા જે પરમાત્મા પરમ નિવૃત્તિને પામ્યા છે,–એવા તે વિશ્વની વિશિષ્ટ શ્રેષ્ઠ વિભૂતિસ્વરૂપ દેિવને હું વંદુ છું.
વિવેચન—અનાદિકાળથી આ જીવને પરપરિણતિને રંગ લાગેલા હતા, પરદ્રવ્યના સ ંસ નિમિત્તથી તે પરભાવે પરિણમી પરભાવના કર્તા-ભોક્તા બની, પુદ્દગલભાગમાં રાચતા રહી, ચતુર્ગાંતિમય સંસારમાં સસરા-રઝળતા પોતે પોતાને જ દંડ–સજા દેતા હતા.
“ પરિણામિકતા દશા હૈ, હેિ પર કારણયાગ; ચેતનતા પરગત થઇ રે, રાચી પુદ્ગલ ભાગ, ’
અશુદ્ધ નિમિત્તે એ સંસરતા, અત્તા કત્તા પરના, ”
—શ્રીમાન્ દેવચંદ્રજી પ્રભુના આત્મા પણ પૂર્વે આ જ પ્રકારે પરભાવસસ'ના અશુદ્ધ નિમિત્તથી સસરતા
હતા; પણ અનાદિના વિસ્તૃત થયેલા આત્મસ્વરૂપનું જેવું તેમને ભાન થયું, દેહાદિથી

Page #24

૪૦૨
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
[ ફાલ્ગુન
ભિન્ન ચૈતન્યમય આત્માને જાણ્યા-વેદો-અનુભબ્યા, કે તરત જ તેમની પરભાવ પ્રત્યેની પ્રવૃત્તિ એસરી ગઇ–વિરામ પામી ગઇ, અને તે સ્વભાવ ભણી વળી. આમ આત્મકા ની સિદ્ધિ પ્રત્યે વીર્યંસ્ફુરા થતાં, જે ખાધકકારક હતા તે બધા ય સાધકમાં પલટાઈ ગયા. એટલે પૂર્વે જે આત્મા અશુદ્ધ એવા પરિનિમત્તથી પરભાવના કર્તા-ભોક્તા તથા સંસર્તા થતા હતા, તે જ હવે શુદ્ધ ભાવના નિમિત્તથી ધરના કર્તા-ભાક્તા તથા ભાવયુક્ત થયા, • આત્મગત આત્મા રમતાં નિજ ધર મંગલ થયુ, ' · રામધામ આવીને વસ્યા, શુદ્ધ ચેતનાના સ્વામી– પિયુ નિજ ધર પધાર્યાં. ’
6
.
“ દીઠા સુવિધિ જિષ્ણુ, સમાધિરસે ભર્યા હૈ। લાલ; ભાસ્યા આત્મસ્વરૂપ, અનાદિના વિસર્યાં હૈ। લાલ. ” “ કા રુચિકર્તા થયે રે, કારક સવિ પલટાય રે યાલરાય !
આતમગતે આતમ રમે રે, નિજ ઘર મંગલ થાય-રે યાલરાય, ’ 66 શુદ્ધ નિમિત્ત રમે જખ ચિદૂધન, કર્તા ભાક્તા ધરનાર ”
—શ્રીમાન્ દેવચંદ્રજી
"6
અથવા નિજ પરિણામ જે, શુદ્ધ ચેતનારૂપ; કર્તા ભાતા તેહના, નિર્વિકલ્પ સ્વરૂપ. ”
"C
—શ્રીમદ્ શ્રી રાજચદ્રપ્રણીત આત્મસિદ્ધિ
આમ આત્મસ્વભાવની આત્યંતિક સ્થિરતા થઇ, એટલે પ્રભુ ‘ સ્વસ્થ ’–સ્વસ્વરૂપમાં સ્થિતિ કરનારા થયા; પરભાવની જે આકુલતા હતી તે મટી ગઇ તે નિરાકુલતા પ્રાપ્ત થઇ. આ નિરાકુલ સ્વસ્થતા જ વાસ્તવિક-પારમાર્થિક સુખનું લક્ષણ છે, તેથી તે પરમાત્મા પરમ સુખરૂપ આત્માનંદમય નિવૃતિ પામ્યા. દેહ છતાં નિર્વાણુસુખને પામ્યા, એમ જે અત્રે કહ્યું છે તે યુક્ત છે. કારણ કે—
46
"3
“ સાળુ પવશ તે દુ:ખલક્ષણ, નિજ વશ તે સુખ હુયે, ” આપ સ્વભાવે પ્રવૃત્તિ પૂરણ, શિશ સમ ખાધ વખાણુ જી. સર્વ શત્રુ ક્ષય, સર્વ વ્યાધિ લય, પૂણ્ સવ સમીહાજી; સર્વ અ યાગે સુખ તેહુથી, અનંત ગુણનિરીહાજી. ’ —શ્રી યોાવિજયજીકૃત ચેાગષ્ટિ સજ્ઝાય
“ સ કાળનું છે ત્યાં જ્ઞાન, દેહ છતાં ત્યાં છે નિર્વાણ; ભવ છેવટની છે એ દશા, રામ ધામ આવીને વસ્યા. મહાતત્ત્વજ્ઞ શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી આમ સ્વભાવમાં પ્રવૃત્ત, સ્વસ્થ, પરમ નિવૃત્ત પરમાત્મપદને જે પામ્યા છે, એવા તે વિશ્વની વિશિષ્ટ શ્રેષ્ઠ વિભૂતિસ્વરૂપ શ્રી જિનદેવને હું. વદુ ....
( અપૂર્ણ ) ડૉ॰ ભગવાનદાસ મન:સુખભાઇ મહેતા
M. B. B. S.
""

Page #25

[ પુસ્તકાની પહોંચ હ
૧. પ્રસ્તાવિક દુહાસંગ્રહ—સંગ્રાહક શ્રીમાન મુનિરાજ શ્રી ગુલાબવિજયજીના શિષ્ય મુનિ મણિવિજયજી મહારાજ. દુહા ૪૫૯ ના સંગ્રહ ઘણા ઉપયાગી કર્યો છે. વાંચતા ને વિચારતા ધણી હિતશિક્ષા મળે તેમ છે. પ્રયાસ સ્તુત્ય છે. કિંમત રાખી નથી. પ્રતાકારે છે. પ્રકાશક-શ્રી ગામ-શ્રો જૈન સંધ.
૨. સમ્યક્ત્વશુદ્ધિવિષયે શ્રી આરામનદન કથા—સસ્કૃત પદ્યબ’ધ. મ્લાક ૪૦૪ ખાસ વ્યાખ્યાનમાં વાંચવા લાયક છે. સગ્રાહક મુનિરાજ શ્રી કનકવિજયજીના શિષ્ય મુનિ ગૌતમવિજયજી. પ્રકાશક શ્રી એરૂ ગ્રામસ્થ જૈનસંધ. કિંમત રાખી નથી. પ્રતાકારે છે. પ્રકાશકશ્રી ખેરૂગામ–જૈન સંધ.
૩. શ્રી રયણચુડરાયરિયમ્-સંશોધક-આચાય શ્રો વિજયકુમુદંસરિ. પ્રકાશકશ્રી ખંભાત તપગચ્છ જૈનસધ તથા શેઠ મૂળચંદ મુલાખીદાસ. આચાર્યદેવશ્રી નેમિર્ચ'દ્રવિરચિત પ્રાચીન તાડપત્રીય માગધી ગાથાબંધ-પ્રથામ્ર ૩૦૮૧. પ્રતાકારે પાના ૬૭. પ્રયાસ અત્યંત સ્તુત્ય છે. આવા અપૂર્વ તાડપત્રીય ગ્રંથાનુ પ્રકાશન આ રીતે શુદ્ધ કરીને થવાની જરૂર છે. પરાપકારી મુનિરાજશ્રી નિસ્યવિજયજીના શિષ્ય ૫. વિનયવિજયજીના શિષ્ય પં. મણિવિજયજીના ફોટા આપેલ છે. શ્રી લીંચ (તાએ મેસાણા) ૫. મણિવિજયજી ગ્રંથમાળાના સંરક્ષક પાસેથી મળી શકશે.
૪. શ્રી ઉપમિતિસારસમુચ્ચય—સંશોધક આચાર્યં શ્રી વિજયકુમુદસૂરિ. પ્રકાશક મેાહનલાલ દીપચંદ ચાકસી તથા શાહુ છેઢાલાલ પાપટલાલ ખંભાત. આચાય દેવ શ્રી વર્ધમાનસૂરિજી ઉષ્કૃત પ્રાચીન તાડપત્રીય ગ્રંથ. સંસ્કૃતગદ્યખંધ પ્રચાત્ર ૧૫૨૬. કિંમત રાખી નથી. મળવાનું ઠેકાણું ઉપર પ્રમાણે.
૫. મહાપાધ્યાય શ્રી ભાનુચ ડ્રગણિચરિતમ્—શ્રી સિદ્ધિચદ્રગણિવિરચિત સ ંસ્કૃત પદ્યબંધ. ચાર પ્રકાશના મળીને લેાક ૭૪૯. પ્રકાશક-વાપી જૈન યુવકમ ́ડળ ખાસ વાંચવા લાયક છે. પ્રકાશક પાસેથી ભેટ મળશે.
૬. સૂર્ય સહુસ્રનામસ્તાત્ર—શ્રી ભાનુચદ્રગણિવિરચિત. પૃષ્ઠ ૮. પ્રકાશક વિંગેરે ઉપર પ્રમાણે.
૭. શ્રીઅનંતનાથચરત્રાદુષ્કૃતમ્ પૂજાષ્ટકમ્—સંપાદક—આચાર્યં શ્રી વિજયક્ષમાભદ્રસૂરિ. પ્રકાશક-શા રાયચંદ ગુલાબચંદ શ્રી અચ્છારી, પાસ્ટ ભીલાડ ( ગુજરાત ). સંસ્કૃત પદ્મબદ્ધ. ગ્રંથાગ ૧૮૭૦, ખાસ વ્યાખ્યાનમાં વાંચવા લાયક છે.
૮. શ્રી વીતાગસ્તાત્ર—કલિકાળસન શ્રી હેમચ'દ્રાચાર્ય વિરચિત. શ્રી પ્રભાનંદસૂરિકૃત વિવરણુ અને શ્રી સામદેવગણિકૃત ચૂર્ણિયુક્ત. સંપાદક—આ. શ્રી. વિજયરામચંદ્રસૂરિના શિષ્ય મુનિ કાંતિવિજયજી. પ્રકાશક–શ્રી ક્રેસરબાઇ જ્ઞાનમંદિરના સંસ્થાપક સંધવી નગીનદાસ
>=( ૪૦૩ )

Page #26

-
-
४०४ શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
[ કાશૂન કરમચંદ કી રૂા. ૧૫ હાલમાં ઠરાવેલ છે. સંપાદકને પ્રયાસ પ્રશંસાપાત્ર છે. સાત લક્ષપૂર્વક વાંચવા યોગ્ય છે.
૯. શ્રી ભગવતી સૂત્રની ગહુલી સંગ્રહ-પ્રકાશક-ફુલચંદ શામજી કારડીયામુંબઈ. રચયિતા–પં. શ્રી ઉદયવિજયજી. કિમત રાખી નથી.
૧૦. શ્રી જૈનનિત્યપાઠસંગ્રહ અને જિનપૂજનવિધિ–સંપાદક-સારાભાઈ મણિલાલ નવાબ. પ્રકાશક-શ્રી મેઘરાજ પુસ્તક ભંડાર. મૂલ્ય બાર આના. અનેક સ્તોત્રો તથા છ વિગેરેને ઘણે ઉપયોગી સંગ્રહ કરેલો છે. બત્રીશ પેજ પૃષ્ઠ ૩૩૪. પઠન પાઠન કરવા લાયક છે.
૧૧. શ્રી કરવિજયજી લેખસંગ્રહ ભાગ ૬ –પ્રકાશક-કપૂરવિજયજી સ્મારક સમિતિ-મુંબઈ. કિંમત અગિયાર આના. ઉપાધ્યાય શ્રી યશોવિજયજીકૃત જ્ઞાનસાર અષ્ટક ૩૨ ને પણ ભાવાર્થ, અનુવાદ, તેમજ વિવેચનયુક્ત, શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશમાં જુદે જુદે વખતે પ્રગટ થયેલા અષ્ટકોનો સંગ્રહ કરવામાં આવ્યો છે. ક્રાઉન સેલ પેજી પૃ ૫૩૨ માં અત્યંત ઉપયોગી ને આત્મહિતકારક છે. જરૂર મંગા ને વાંચે.
૧૨. શ્રી શારદા-લક્ષ્મી જેનપૂજન વિધિ—પ્રકાશક-શ્રી વર્ધમાન જૈન જ્ઞાનમંદિરઉદેપુર. કિંમત અડધે આને. જરૂર મંગાવે ને તેમાં લખ્યા મુજબ વિધિનું આચરણ કરે.
૧૩. મુક્તિના મંદિરમાં–લેખક મહીપતરાય જાદવજી શાહ, પ્રકાશક-ગેશ [(ભક્તિ મંડળ). કીમત આઠ આના. દેશહિતેચ્છએ વાંચવા લાયક છે.
૧૪. જીવનવાટ–લેખક મહીપતરાય જાદવજી શાહ. પ્રકાશક-કીરીટકુમાર (પ્રગતિ કાર્યાલય). કિંમત બાર આના. પાંચ નવલિકા સંગ્રહ છે. વાંચતા આનંદ આવે તેમ છે.
૧૫. શ્રી પંચજ્ઞાનપજા–આ. શ્રી વિજયપદ્રસૂરિકૃતિ. પ્રકાશક-શ્રી જૈન ગ્રંથ પ્રકાશક સભા-અમદાવાદ. કિંમત રાખી નથી. કૃતિ નવીન છતાં ખાસ ભણાવવા જેવી છે.
૧૬. સંતસમાગમ-લેખક-ગોપાળજી ઓધવજી ઠક્કર. પ્રકાશક-સ્વ. શેઠ મંગળદાસ જેસંગભાઈના કુટુંબી જને. કિમત રાખી નથી. ખાસ વાંચવા લાયક છે અને સદુપદેશથી ભરપૂર છે.
૧૭. શ્રી સમસ્મરણસ્તવ-પૂર્વાચાર્યવિરચિત–શ્રી સમયસુંદરજીકૃત ટીકા સહિત. પ્રકાશક-શ્રી જિનદત્તસૂરિજ્ઞાનભંડાર-સુરત, ઠે. ગોપીપુરા. ટીકા ઘણી સરલ અને સુંદર બનાવી છે. આ સાત સ્મરણે પિકી શ્રી ઉવસગ્ગહરં, નમિઊણ અને અજિતશાંતિ સ્તવ. તપગચ્છમાં ગણવામાં આવતા સાત સ્મરણમાં છે તે જ છે. ઉપરાંત લઘુ અજિતશાંતિસ્તવ ગાથા ૧૭, ૨ નં જયઉ જયે તીથૅ ગાથા ૨૬, ૩ ભયરહિયં ગાથા ૨૧, ૪ શ્રી સ્વંભન પાર્શ્વનાથ સ્તોત્ર ( સિદ્ધભય હરઉ નામનું) ગાથા ૧૪. ઉપાધ્યાય શ્રી સુખસાગરજીના ઉપદેશથી શ્રી ફલેધી વિગેરે શહેરના શ્રાવકેની સહાયથી પ્રગટ થયેલ છે. - ૧૮. શ્રી યશવિજય જૈન ગુરુકુળ રજત મહોત્સવ અંક–પ્રકાશક શ્રી યશવિજયજી જૈન ગુરુકુલના કાર્યવાહકે. આ અંક ઘણો સુંદર બનાવ્યો છે. તેના પહેલા

Page #27

અક ૧૨ મા ]
પુસ્તકાની પહેાંચુ.
૪૦૫
વિભાગમાં કેટલાક લેખા છે અને ખીજા વિભાગમાં ગુરુકુલના ઇતિહાસ આપેલા છે. ફાટા ધણા આપેલા છે. પ્રયાસ સ્તુત્ય છે. અંકને રાચક ને રમ્ય બનાવ્યેા છે.
૧૯ વનસ્પત્યાહાર—પ્રકાશક-જીવનરામ મકનજી ભટ્ટ વિગેરે. પ્રયાસ ઘણા સારા કરેલ છે. અહિંસાના ઉપાસકને ખાસ વાંચવા લાયક છે.
૨૦ મા—શરામુકૃત, અનુવાદક માણેકલાલ ગો. જોશી. પ્રકાશક-ગુર્જર ગ્રંથરત્ન કાર્યાલય, ગાંધીરેાડ–અમદાવાદ. હઃ શ ંભુલાલ જગશી. કીં. રૂ।. ૨) મુક ખાસ વાંચવા લાયક છે.
૨૧. શ્રીકૃષ્ણ—( જૈનકથાગત ) તથા ગીતાના પ્રારંભ ઉપર એક સમીક્ષમાણ દૃષ્ટિ. લેખક-ન્યાયવિશારદ ન્યાયતી મુનિ શ્રી ન્યાયવિજયજી. પ્રકાશક–જૈન પુસ્તકાલયજામખંભાલીયા. પૃષ્ઠ ૧૬ ની આ બુકમાં લેખકે બુદ્ધિવ્યાપાર સારા કર્યાં છે.
૨૨, શ્રાવક કે વ્ય—પ્રયાજક મુનિરાજશ્રી નિર ંજનવિજયજી, ખત્રીશ પેજી પૃ૪ ૨૦૮. શાસ્ત્રીટાઇપ, હિંદી ભાષા. શ્રાવકેાને માટે બહુ ઉપયાગી છે. કર્તાનેા પ્રયાસ સ્તુત્ય છે. પ્રકાશકશ્રીનેમિઅમૃતખાંતિનિરંજનગ્ર ંથમાળા. કિંમત છ આના. પ્રાપ્તિસ્થાન-શ્રી જૈન ગ્રંથ પ્રકાશક સભા, પાંજરાપેાળ–અમદાવાદ.
૨૩, શ્રી સ્વાધ્યાયપુષ્પમાળા-પ્રકાશક-શ્રી વિજયદાનસૂરિ જૈનજ્ઞાનમદિર-સાવર કુંડલા, સ`પાદક—મુનિરાજશ્રી કનકવિજયજી, આ મુકમાં શ્રી યાગશાસ્ત્ર, શ્રી જ્ઞાનસાર અને શ્રી હરિભદ્રસૂરિષ્કૃત અષ્ટક પ્રકરણ-આ ત્રણ મૂળ ગ્રંથેાના સગ્રહ કર્યો છે. પ્રાપ્તિસ્થાન– જયંતિલાલ ખેચરદાસ દોશી, સાવર કુંડલા.
*
૨૪. શ્રી તીર્થોદ્ધારક આચાર્ય શ્રી વિજયનીતિસૂરીશ્વરજીની જીવનપ્રભા— પ્રયાજક—ઝુલચંદ હરિચંદ ઢાશી, મહુવાકર, પ્રકાશક-શ્રી નીતિવિજય સેવાસમાજ, શામળાની પાળ-અમદાવાદ. જુદા જુદા ૨૮ પ્રકરણ પાડીને લેખકે ચરિત્રનું ગુંથન બહુ જ સારી રીતે કરેલુ છે. બુક વાંચવા લાયક છે. એમાંથી અનેક હિતશિક્ષા મળી શકે તેમ છે. પ્રાંતે પરિશિષ્ટમાં તેમના શિષ્યા-પ્રશિષ્યાની નામાવળી વિગેરે આપી છે. તેમજ કેટલાક ફોટા પણ આપેલા છે.
૨૫. શ્રી ભાવનગરના જથ્થાસ્તિયાના સંક્ષિપ્ત ઇતિહાસ—લેખક –ફ્રામજી મનચેરજી ગજદર. શહેર ભાવનગરના પારસી અંજુમન તરફથી છપાયેલ ગાલ્ડન જ્યુબિલી વાલ્યુમ. સદરહુ પુસ્તકમાં શહેર ભાવનગરમાં ધંધાર્થે અને નાકરી અર્થે આવેલ પારસી ગૃહસ્થા અને પારસી કુટુંમાની છેલ્લા પચાસ વર્ષોંની તવારીખ આપવામાં આવેલ છે. ભાવનગર રાજ્યના મહારાજાએ અને દીવાનાના ફોટા સાથે અગ્રગણ્ય પારસી ગૃહસ્થાના સુંદર ફોટા મૂકવામાં આવેલ છે. એક નાનકડી પશુ સંપીલી અને પેાતાના ધર્મો પ્રત્યે માન ધરાવતી કેમ કાઇ પણ સ્થળે કેટલા પ્રભાવ પાડી શકે છે તેને આ પુસ્તકમાં જ્વલંત દાખલા છે. જૈન જેવી જુદા જુદા દૂર દૂરના દેશામાં રહેતી કામે આવા એકસપીના દાખલાનું અનુકરણ કરવા જેવું છે.
કુંવરજી
OcG00) +

Page #28

સમયની અગત્યતા હ
चलाचले च संसारे धर्म एको हि निश्चलः
સંસારને વિષે બધી વસ્તુઓ ચલાયમાન છે પણ ધર્મ' એક જ નિશ્ચલ છે. આ કિંમતી મેાધની ઉપર ઘણા જ થાડા મનુષ્યા વિચાર કરે છે, સમય થાડા છે—કા કરવાનું ધણું છે. કાળ પેાતાનુ કાર્ય કર્યે જાય છે. તમે તેને સદુપયેાગ કરે છે! કે કાળને નિરર્થક એશઆરામમાં, મેાજમજામાં, પારકી નિંદા કરવામાં ગુમાવેા છે કાળ જોતા નથી, પણ તમારું ભવિષ્ય તે કાળ ઉપર રહેલુ છે. આવેલી તક ફરીથી મળતી નથી. જગતના મનુષ્યાનું કલ્યાણ કરવા ઇચ્છનાર પુરુષે એક ક્ષણુ પણ આળસમાં ગુમાવવા ન જોઇએ. મનુષ્યને જો કીર્તિ મેળવવી હેાય તેા સત્કાર્ય કરવામાં મચ્યા રહેવાની જરૂર છે. આયુષ્ય ઘણુ ટૂંકું છે. આવતી કાલના કાઇને વિશ્વાસ નથી. કહ્યું છે કે— કાલ કરે સે આજ કર, આજ કરે સેા અા; અખ કા ચુકા કબ્જ કરેગા, પ્રાણ જાયગા તમ્બુ. ' ઘડી પછી શુ` બનશે તે કાઇ કહી શકતું નથી. કાગને ઊડાડવા માટે રત્ન ફેંકવામાં આવે તેવી રીતે આ મનુષ્યજન્મરૂપી રત્ન નિરર્થક પ્રમાદમાં અને ભાવિલાસમાં ગુમાવવામાં આવે છે. અસાસ ! આ મનુષ્યજન્મનું સાક શેમાં રહ્યું છે તેની કેટલા થાડા મનુષ્યને ખબર છે? હીરા, માણેક, મોતી કરતાં પણ આ અમૂલ્ય સમય નિરર્થીક ગુમાવવા તેના કરતા વધારે શાકજનક શું હોઇ શકે ?
આળસ એ જ મનુષ્યેાના શરીરમાં રહેલા માટા શત્રુ છે. કેટલાક માણસા એવા હાય છે કે પેાતાના બાપદાદાની મિલકત ઉપર બેઠા રહે છે અને કેટલાક પેાતાની કરેલ કમાણી ઉપર આળસથી બેઠા રહે છે, પણ તે દ્રબા કયાં સુધી ચાલવાનુ છે? તેને વિચાર કરતા નથી અને સંસારીને માટે પૈસા કેવી કિંમતી વસ્તુ છે તેના વિચાર કરતા નથી. તેવી જ રીતે ધણાં માણુસા જિંદગી પૂરી થતાં સુધી વખતની કિંમત કરતા નથી. એવા માણસે વખતને નકામા વહી જવા દે છે, અને જ્યારે જિંદગીરૂપી દીવામાંથી તેલ ખૂટી જવા આવે છે ત્યારે તેમને સુજી આવે છે કે અરેરે ! મેં મારી જિંદગીનુ કાંઇ સાક કર્યું`` નહિ. પણ “ પાર્ક ઘડે કાંઠા ચડે નહિ ” તેમ આયુષ્યને માટેા ભાગ આળસ અને પ્રમાદમાં ગાળ્યા પછી એવી કુટેવાને નિર્મૂળ કરવાનુ કદી કાઇ ધારે, તે તે બનતુ નથી અને જે ખેડીએ તેમને પોતાના અંગ ઉપર પેાતાની રાજીખુશીથી જડી દીધી હાય છે તેથી આખર અવસ્થાએ તેનાથી છૂટી શકાતું નથી. જો ધન ગયું હોય તેા ઉદ્યોગવડે પાછું મેળવાય, જ્ઞાન ગુમ થયુ હોય તેા અભ્યાસવડે તાજી કરાય, તંદુરસ્તી બગડી હાય તે કરી પાળવાથી અને દવા કરવાથી કદાચ પાછી ઠેકાણે લાવી શકાય, પણ ગયા સમય તે તે ગયા જ; તે કાટી કલ્પે પાઠે લાવી શકાતા નથી; વખત કેટલા કિંમતી છે તેના જો તમે બરાબર વિચાર કરશે! તેા તમને સમયપાલક થવાનુ મન થશે અને નિષ્કૃત કરેલું કામ નિમેલે વખતે કરવાની ટેવ પડશે. જે મનુષ્ય મરણપથારીએ પડ્યો પડ્યો નિશ્ચિતતાથી અને આનંદ સાથે કહી શકે કે તેના દિવસેા પરાપકારાર્થે પસાર થાય છે–તેને સમય આળસમાં નહિ પણ જનસેવામાં તેમજ, ધર્માંકામાં પસાર થાય છે અને પાતે જન્મ્યા ત્યારે દુનિયા જે સ્થિતિમાં હતી તે કરતા, પોતાના જીવનથી દુનિયાને કાઇપણુ રીતે

Page #29

અંક ૧૨ મ ] સમયની અગત્યતા
૪૦૭ વધારે સારી સ્થિતિમાં મૂકી શકે છે. તે જ મનુષ્યનું જીવન સાર્થક છે અને તેણે જ પિતાના સમયનો સદુપયોગ કર્યો છે એમ કહી શકાય.
હે આત્મન ! ઊઠ, જાગ્રત થા, સૂતા સૂતા અનંત કાળચક્રો ચાલ્યા ગયા, છતાં ચોરાશીના ચક્રનું પરિભ્રમણ તેવું ને તેવું જ રહ્યું છે. જિન્દગી બહુ જોખમમાં છે, પડછાયાના મિષથી કાળ-મૃત્યુ દરેક પ્રાણીની પાછળ ફર્યા જ કરે છે. તે ક્યારે પકડશે? તેની કોઈને અગાઉથી સૂઝ પડતી નથી; વળી તેનાથી બચી જવાને ઉપાય પણ નથી તે પ્રમાદ શા માટે કરે છે ? ઘડી બે ઘડી રહેવાનું છે, તેમાં લક્ષ્મી કે લલનાદિની મસ્તાનીમાં મસ્ત શા માટે થાય છે? જે પોતે મુસાફર જ છે અને મુસાફરી કરવા નિકળેલ છે તે એક ઠેકાણે સ્થાયીભાવની શાંતિ કયાંથી પામી શકે? માટે આત્મન ! તૈયાર થા, ભવિષ્યનું ભાતું જેટલું બંધાય તેટલું બાંધી લેઆગળ જતાં તેને કોઈ પણ ભાત-પાણુ દેવા આવે તેમ નથી. જે તું ખાલી હાથે જઈશ તો તને મહાવિટંબણ ભોગવવી પડશે. છાણના કીડાની જેમ તારો કોઈ ભાવ પણ પૂછશે નહિ. પ્રિય વણિક ! લક્ષ્મી મેળવવા જતાં અન્યાયથી અલગ રહેજે. તારી બેટી ખુમારીમાં ને ખુમારીમાં ગરીબોનાં ગળાં ન દબાઈ જાય તેની સાવચેતી રાખજે. તારા પુણ્યની પ્રબળતાથી ભલે લક્ષ્મીની તીજોરી તર થાય પણ સાથે પાપનો ભંડાર પણ ભરાઈ જાય તેવું ન કરજે. ભલે લક્ષ્મી જડ કે ચપલ હોય પણ તેને સન્માર્ગે વ્યય કરી એકની અનંતગુણી કરવા ચૂકીશ નહિ. નહીં તો તેમાંની એક છેટી બદામ પણ પરભવમાં તારા ઉપયોગમાં આવે એમ ધારીશ નહીં. લક્ષ્મીના લેભીઆઓની માખીઓની જેમ ગતિ થાય છે-“માખીઓએ મધ કીધું, ન ખાધું ન દાન દીધું, લૂટારાએ લુંટી લીધું રે...પામર પ્રાણી !' લક્ષ્મીને લાભ–ોટાના સરવૈયા સાથે પુણ્ય–પાપનું પણ કોઈ વખત સરવૈયું કાઢી નફા-નુકશાનીને વિચાર કરજે. વેપાર કરવા આવ્યો છે માટે વિચારપૂર્વક વેપાર કરી ઉચ્ચ સ્થિતિએ જઈ સુખી થજે પણ ખોટને વેપાર કરી મૂળ મૂડી ગુમાવી ઊલટો દરિદ્ર થઇ દુઃખી થાય તેવો વ્યાપાર ન કરજે. કેઈને દુઃખી જઈ તેનો અનાદર કરીશ નહિ પણ તેના પર સ્નેહ નજર રાખજે. સુખી અને દુખી હૈ પિતપોતાના પુણ્ય અને પાપથી થાય છે. તારા પણ પુણ્ય ખૂટી જશે તો તેવી સ્થિતિ ભોગવવી પડશે માટે ગર્વની ગાંઠમાં ન બંધા. કહ્યું છે કેપીપળા પરથી પાન ખરી પડે છે ત્યારે કુંપળીઓ હસે છે તે વખતે પડતા પાન કહે છે કે અમારી જેવી તમારી પણ દશા થશે, એટલે મરણદશા દરેક જીવોને થવાની જ છે. હસતી એવી વડની નવી કુંપળીની પણ એવી જ દશા થવાની છે. મનુષ્ય જન્મ મળ્યો છે અને ઉત્તમ વીતરાગદેવનો ધર્મ મળ્યો છે, આવું ચિન્તામણિરત્ન મળ્યા છતાં ખેઇ દેવું તે તો ભિખારીના દ્રષ્ટાંત જેવું સમજવું. તે ચિન્તામણિરત્ન હાથ ચડ્યું છે માટે પ્રમાદ મૂકી શુભેચ્છા સફળ કરે. ગઈ લક્ષ્મી પાછી મળે છે પણ ગયો અવસર પાઠ મળવો મુશ્કેલ છે. જે તમારી પાસે લક્ષ્મીનું બળ હોય તે તે સુમાગે વાપરી સફળ કરો અથવા વિદ્યાબળ કે નબળ હોય તો તેને શુભ કાર્યમાં જોડી સતેજ અને સફળ કરો:
મુનિ વિદ્યાનંદવિજયજી

Page #30

શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ
પુસ્તક પ૮ મું. (સંવત ૧૯૯૮ ના ચૈત્રથી ૧૯૯૯ ના ફાગણ માસ સુધીની)
વાર્ષિક અનુક્રમણિકા
પદ્યવિભાગ " આત્મહિત પદ
( મુનિશ્રી વિદ્યાનંદવિજયજી) ૨ પટકી વેઠ
(રાજમલ ભંડારી) 'ક ઉપદેશક પદ
(ઉપા. યશોવિજયજી). * છઠ્ઠી અશુચિ ભાવના
(સ્વ. સ. ક. વિ.) ૫ દિવ્ય પ્રભાત
(કઠારી ચીમનલાલ જીવરાજ ) ૧૫ ૬ હિતકારક દુહા
(સં. સ્વ. સ. ક. વિ. ) ૭ શ્રી શ્રુતદેવતા સ્તુતિ-સંસ્કૃત
(મુનિ શ્રી વિદ્યાનંદવિજયજી) ૩૩ ૮ શ્રી અનુભવ પચીશી-દુહા
(સ્વ. સ. ક. વિ.)) (૩૪ ૯ ઉપદેશક દુહા ' .
( , , ) ૧૦ જૈનધર્મપ્રકાશ ચિરાયુ છે
(રાજમલ ભંડારી) ૧૧ શ્રી વીતરાગાષ્ટક–સંસ્કૃત
(મુનિ શ્રી વિદ્યાનંદવિજયજી) ૬૮ ૧૨ શ્રી વીરજિન વિનતિ
( ઝવેરચંદ છગનલાલ શાહ) ૭૦ ૧૩ કરુણાષ્ટક
(બાલચંદ હીરાચંદ કવિ) ૭૧ '૧૪ ત્યાગવૃત્તિ
( દુર્લભજી ગુલાબચંદ શાહ) ૭૨ ૧૫ શ્રી શાંતિનાથ સ્તુતિ
(રાજમલ ભંડારી) ૧૦૧ ૧૬ કાળતાંડવ
(બાલચંદ હીરાચંદ કવિ ) ૧૦૨ ૧૭ બાર વ્રતના દુહા
(સુખલાલ રવજીભાઈ શાહ) ૧૦. ૧૪ અજ્ઞાનીને બાધ ન થાય. પદે ૨
(અમૃતલાલ માવજી શાહ) ૧૦૬ પૈ પ્રભુ પ્રાર્થના
( અમીચંદ કરશનજી શેઠ) ૧૩૨ ૨૮ શ્રી અજિતનાથ પ્રભુકી આરતિ
(રાજમલ ભંડારી) ૧૩૩ ૨૧ આત્મશુદ્ધિ ભાવના
(આ. શ્રી વિજયપધસૂરિ) ૧૩૪ ૨૨ શાંતસુધારસકુંડની સજઝાય
(સં. મુનિ પુણ્યવિજયજી) ૧૩૫ ૨૩ શ્રી મહાવીરજિનસ્તુતિ
(રાયચંદ મૂલછ શાહ) ૧૧ ૨૪ આત્મ-ભાવના પચીશી
(મુનિશ્રી ચરણવિજયજી) ૧૨

Page #31

૨૫ શાંતસુધારસ કુંડની સજ્ઝાય—સા ૨૬ પર્યુષણ પ
૨૭ ક્ષમાપના
૨૮ શ્રી મહાવીરજન્મ
૨૯ આત્મા ને દેહાદિ પદાની ભિન્નતા
૩૦ આત્મનિ દાગર્ભિત શ્રી સીમ ંધરાજનવિનંત
૩૧ જયવત જિન શાસન
કર સામાન્ય જિન સ્તવન
ૐ પ્રભુપૂજન મહિમા ૩૪ મૈત્રી ભાવના
૩૫ જગતની કુટિલ ષ્ટિ
૩૬ શ્રી અંતરીક્ષ પાર્શ્વનાથ સ્તેાત્ર-સંસ્કૃત
૩૭ શ્રી જિરાઉલા પાર્શ્વનાથ છંદ ૩૮ સવત્સરી પર્વકા માહાત્મ્ય ૩૯ શ્રી જંબૂ કુમાર આખ્યાન ૪૦ શ્રી મહાવીર સ્પેાત્ર- સસ્કૃત ૪૧ શ્રી અંતરીક્ષ પાર્શ્વનાથ સ્તવન ૪૨ શ્રી સુલતાના પાનાથ જિન સ્તવન ૪૩ વીશ વિહરમાન જિન સ્તાત્ર-સંસ્કૃત ૪૪ ધર્માંસે બૈકી પ્રાપ્તિ
ગવિભાગ
૧ મહાન યાગી શ્રી આન ધનજીકૃત • ૫૬ ૫૭ મું
*
૫૬ ૫૭ મું
3
૪
૫
ور
$
હ
t
23
..
29
""
""
૫૬ ૫૮ મુ
૫૬ ૫૮ સુ
૫૬ ૫૯ સુ
૫૬ ૫૯ મુ .
૫૬ ૬૦ મુ
૫૬ ૬૦ મુ
( ચાલુ )
પદ ૬૧ સુ
,
..
33
૧૦ શ્રી સિદ્ધચક્ર સ્તાન્ને ઉપાધ્યાય સ્તંત્ર સ્પષ્ટા॰ યુક્ત ( આ. શ્રી વિજયપદ્મસૂરિ )
૧૧
સાધ્રુપદ તથા દનપદ સ્તાત્ર
સર
૧૩.
,,
""
39
..
..
(804)
""
"
'
در
' ' ',
૧૦૫
( અનુવાદક-કુંવરજી ) ( સુખલાલ રવજીભા૪ સાહ) ૧૭૩
( રાયચંદ મૂળજી શાહ )
૨૦૦
૨૦:
( બાલચંદ હીરાચંદ કવિ ) મુનિ શ્રી પુણ્યવિજયજી )
t
૨૦૯
૨૧૧
૨૪૩
(
99
( રાજમલ ભંડારી )
( એન. ખી. શાહ )
( રાજમલ ભંડારી )
( સ્વ. સ. ક. વ )
( બાલચંદ હીરાચંદ કવિ )
).
)
""
૨૦:
,,
( મુનિશ્રી વિદ્યાનંદવિજયજી ) ૨૮૦
( રાજમલ ભંડારી )
૩૧૩
૩૧૪
૩૪૯
( અમીચંદ કરશનજી શેઠ ) ( બાલચંદ હીરાચંદ કવિ ). ( મુનિ વિદ્યાનવિજયજી ) ( શ્રી વિનયવિજયજી ) (સં. આ. શ્રી વિજયલલિતસૂરિ) ૩૮૨
: ૩૫૦
૩૮૧
( રાજમલ ભંડારી )
૩૯૬
શ્રી જ્ઞાન, ચારિત્ર, તપઃ તેંત્ર
સ્પષ્ટા
વિવેચન સાથે ( મૌક્તિક )
( ચાલુ )
( ચાલુ )
( ચાલુ )
'
د.
در
૨૪૪
૨૪૫
૨૪
..
૪૧
BL
૧૦૭
૧૩૭
૧૨૭
૨૧૨
૨૪.
૩૧૭
R
198
ઇજ

Page #32

૫૪
૮૪
૨૩૦
ર
૧૪ શ્રી શાંતિનાથના સ્તવનમાં કર્તાએ કરેલા પરમાત્મા સાથે પિતાનો મુકાબલો (કુંવરજી) ૧૬ ૧૫ વિદ્યાવ્યાસંગી . ૧૬ પ્રશ્નોત્તર પ્રશકાર-(ભાઈ દેવચંદ કરસનજી )
છે ( ભાઈ દેવચંદ કરસન9)
છે ( શા. છગનલાલ દેવચંદ) ' , (ભાઈ દેવચંદ કરસનજી ) , (મુનિ સુઝાનવિજયજી)
૧૯૭ , (શા. વાડીલાલ રામજી) - ' ,, (શા. ઝવેરચંદ છગનલાલ)
૨૩૧ ,, (મુનિ સુજ્ઞાનવિજયજી)
૨૭૦ ,, (મુનિ વિબુધવિજ્યજી ) , (શા. મંગળદાસ કંકુચંદ) છે, ( શા. મંગળદાસ કંકુચંદ) ,, (શા. મુંજાલાલ અમથાલાલ)
૩૭૦ , (શા. મંગળદાસ કંકુચંદ)
(શા. ઝવેરચંદ છગનલાલ) ૭૦ તાત્વિક અને બેધક વચન સંગ્રહ (મુનિ પુણ્યવિજયજી)
૨-૧૧૯ ૩૧ પ્રભાવિક પુરુષો (મોહનલાલ દીપચંદ ચેકસી)
આ. શ્રી શચંભવસરિ (૧)
૨૮
--
૨૫
' ,
, , -
,
(૫)
,
છે
(૭) આ. શ્રી યશોભદ્રસૂરિ (૧)
૧૨૫ ૧૬૪ ૨૩૨ ૨૭૪ ૩૦૫ ૩૪૨ ૩૭૫
૩૯
૪૦
૫e
૪૧ શ્રી જૈનધર્મપ્રકાશ
( મૌક્તિક) કર પરમત સહિષ્ણુતા ને સમભાવવૃત્તિ (વકીલ ન્યાલચંદ લક્ષ્મીચંદ) ૪૩ આધાશીશીના વ્યાધિને પ્રસંગે થયેલી વિચારણું (કુંવરજી ) ૪૪ શ્રી વીરપ્રભુના આનંદાદિ દશા શ્રાવકોનું સમાન ૪૫ સંધસ્વરૂપકુલક-સાથે
(મુનિ પુણ્યવિજયજી) ૪૬ વીરવિલાસ ( ૪ )
( મૌક્તિક)
૫૧
પક
૧૫૮

Page #33

'૩૯૦
( ૧૧ ) ૪૮ વીરવિલાસ (૬-૭ )
(મૈક્તિક) ૪૯ , ( ૮ ) ૫૦ હિતકારી વિચને
( મુનિ વિદ્યાનંદવિજયજી) ૬૧–૧૨૩ ૫૧ ત્રણ સમક્તિ ચારે ગતિમાં હેય ( કુંવરજી ). . . . , ૭૭ પર પાંચ ઈદ્રિના ર૯ ભેદ ૫૩ સમ્યક્ત્વવિચાર
“ (મુનિ પુણ્યવિજયજી) ૮૯ ૫૪ જૈનશાસ્ત્રાનુસાર જેનમાન્યતા
( કુંવરજી ) ૫૫ નિત્સવ
(રાજપાળ મગનલાલ વહેરા) ૯૭ ૫૬ શ્રી પ્રશ્નોત્તરસાર્ધશતકમાંથી કેટલાક પ્રશ્નોના ઉત્તરો ( કુંવરજી ) ૧૧૨ ૫૭ શ્રી વિશેષશતકમાંથી કેટલાક પ્રશ્નોના ઉત્તરો
, ; : ૧૧૫ ૫૮ એક લઘુમંદિરની ૨૦૦ મી વર્ષગાંઠ
- ૧૧૭ ૫૯ મહાપુરુષોની આચરણું તે આજ્ઞા જ છે.
: ૮. ૧૧૮ ૬૦ મનોમંથન
(મેહનલાલ હરિચંદ શાહ) ૧૨ ૬૧ વ્યવહારકૌશલ્ય ( લેખ ૨ઃ ર૦૧-૨૦૨ ) ( મૌક્તિક ). ૬૨ , ( લેખ ૨: ૨૦૩-૨૦૪ ) ,,
* ૩૧૧ ૬૩ શ્રી ગણધરકલ્પલતા ( આ. શ્રી વિજયપઘસરિ) (૧) ૧૪૧ શ્રી ગૌતમસ્વામી -(ર) ,
૨૧૮ અગ્નિભૂતિ ને વાયુભૂતિ (૪) વ્યક્ત ને સુધર્માસ્વામી (૫) મંડિત, મૌર્યપુત્ર, અકંપિત (૬)
અચલભ્રાતા, મેતાર્ય ને પ્રભાસ (૭) ૭૦ શ્રી પ્રશ્નોત્તરપ્રદીપમાંથી કેટલાક પ્રશ્નોના ઉત્તરો ( કુંવરજી )
૧૪૬ ૭૧ શ્રી પ્રશ્નોત્તરરત્નાકરમાંથી કેટલાક પ્રશ્નોના ઉત્તરો ( કુંવરજી )
૨૪૯ ૭૨ સાધુસંસ્થાને તેની ઉપયોગિતા (વકીલ ન્યાલચંદ લક્ષ્મીચંદ) ૧૫ર ૭૩ દેહાધ્યાસીને (અશુચિ ભાવના ) (આ. શ્રી વિજયકસ્તરસૂરિ). - ૧૬૦ ૭૪ યુવાન સ્ત્રીપુરુષોને સાથે અભ્યાસ કરાવી હિતાવહ છે? ( કુંવરજી ૧૬૨ ૭૫ પ્રશમરતિની ટીકાઓ
છે .. . ૧૬૩ ૭૬ વિજ્ઞાન ધર્મ ને તત્વજ્ઞાન – ( સ. જીવરાજભાઈ ઓધવજી દોશી) ૧૯૩ ૭૭ પરમેષ્ઠી સ્તોત્રમંતર્ગત અરિહંત સ્તોત્ર (૯-૧૦-૧૧ )
(ૉ. ભગવાનદાસ મનઃસુખભાઈ મહેતા) ર૦૧-૩૩ર-૪૦૦ ૭૮ સમભાવપ્રાપ્ત છવ કેવો હોય ?
(મુનિ પુણ્યવિજયજી) ૨૦૪ ૭૯ શ્રી મહાવીર સ્વામીના ભવ સત્યાવીશ કે અઠ્ઠાવીશ (કુંવરજી ) ૨૦૫ ૮૦ તત્વનિશ્ચયરૂપ બધિરત્નની દુર્લભતા
-
૨૦૬
'
ર
'
s
*.

Page #34

૮૧ ચક્ષુવાળાના ત્રણ પ્રકાર : ",
( કુંવરજી ) - ૨૦૬ ૮૨ શ્રી ભાવનગરના મૂળમંદિરની પ્રતિષ્ઠાતિથિને નિર્ણય કરનાર
એ પ્રાચીન સ્તવનો અ વિવેચન યુક્ત (કર્તા ૫. જિનવિજયજી) (સં. કુંવરજી) ૨૨૬ ૮૩ નીતિકારક હિતવચનો ,
( મુનિ વિદ્યાનંદવિજયજી) ૨૪૧ ૮૪ આત્મા અને દેવાદિ પદાર્થોની ભિન્નતા (મુનિ પુણ્યવિજયજી) ૨૦૮ ૮૫ દઇપૂર્વ ભાગ
– (વકીલ ન્યાલચંદ લક્ષ્મીચંદ) ર૫૪ ૮૬ શ્રી ઉપદેશપ્રાસાદ ગ્રંથની વિશિષ્ટતા (કુંવરજી )
૨૫૭ ૮૭ કાળ સંબંધી વિચારણા (રા. જીવરાજભાઈ ઓધવજી દોશી ) ૨૫૯-૨૮૯-૩૩૮ ૨૮ કૃષ્ણ વાસુદેવ ક્યારે તીર્થંકર થશે? : (કુંવરજી)
૨૬૫ ૮૯ તત્વાર્થસૂત્ર સાનુવાદ. અધ્યાય ૧ લો. અધ્યાય ૨. જે (મુનિ રામવિજયજી) ૨૬૬-૩૨૭ ૯િ૦, શ્રાવકધર્મના અધિકારીના લક્ષણો (કુંવરજી )
૨૮૮ ૯૧ મોક્ષાર્થના પ્રત્યÉ શાનg
( વકીલ ન્યાલચંદ લક્ષ્મીચંદ) ર૯૫ ૨ ટૂંકું ને ટચ ,
(કુંવરજી )
૩૦૦ ૯૩ એક મિત્રને પત્ર
૩૦૬ હ૪ સ્વલ્પ સમયના દેશવિરતિનું અન ફળ,
૩૩૧ ૯૫ સિકંદરનું મૃત્યુ (ઉષ્કૃત), ૯૬ શ્રી વીરપ્રભુ અને ગૌતમસ્વામી વચ્ચે થયેલા પ્રશ્નોત્તર (અમીચંદ કરસનજી શેઠ) ૩૭૫ e૭ તત્વન્યાયવિભાકરની સમાલોચના (રા. જીવરાજભાઈ ઓધવજી દોશી ) ૩૫૯ ૯૮ એક વિદુષીબાઈના વિચારોમાં સુધારણું (કુંવરજી)
૩૬૯ ૯૯ એક શ્રેષ્ઠીપુત્રના વિચારો
૩૯૨ ૧૦૦ સ્થાવરને સંવાદ
( મહેતા ચંપકલાલ ભેગીલાલ) ૩૯૫ ૧૦૧ સમયની અગત્યતા
( મુનિ વિદ્યાનંદવિજય ) ૪૦૬ પેટા વિભાગ જુદા ગણતાં લેખ ૧૦૮ ૩. પ્રકીર્ણ
( કુંવરજી ) ૨ સ્વ. આનંદશંકરભાઈ
(સુશીલ) ૩ ભૂલને સુધારે
. ૧૦૦–૨૪૨ ૪ પૂજ્ય પ્રવર્તક શ્રી કાંતિવિજયજીને સ્વર્ગવાસ
- ૧૭૦ ૫ પુસ્તકની પહોંચ
(કુંવરજી)
૨૩૫૭-૪૦૩ ૬ જાણવા યોગ્ય
- ૨૮૨–૩૧૬-૩૫૮ - એક નીડર પત્રકારનું બેકારક પચત્વ ( તંત્રી )
૩૪૮ પેટા વિભાગ જુદા ગણતા લેખ ૧૧ - ત્રણ વિભાગના મળીને લેખ ૧૬૩
૧ નવું વર્ષ :

Page #35

URL
وفكرفيعرفوف والشواربندازید
اور خاوند اور
અલભ્ય મહાનું ગ્રન્થ. (ચૌદસે ચુંમાલીસ ગ્રંથના કર્તા ) શ્રીમદ્ હરિભદ્રસૂરિકૃત ટીકા યુક્ત શ્રી દશવૈકાલિકસૂત્ર
પૂર્વાદ્ધ પૂ. ૨૫૦ આ મહાન ગ્રંથની મહત્તા કેટલી છે તે માટે વિશેષ લખવું જ ી વળી આ ગ્રંથ પચીસ વર્ષ પહેલાં છપાયેલ હતા. ત્યારબાદ હાલે
નકલે નહિ મળતી હોવાથી અમાએ હાલમાં કાગળની અસહા મે. 5 છતાં ઊ' ચા ડ્રાઈંગ પેપર ઉપર તદ્દન શુદ્ધ અને સુંદર પત્રાકારે તેના પૂવો { ભાગ છાપી તૈયાર કરી પ્રસિદ્ધ કરેલ છે.
પૂર્વાદ્ધ ભાગ રુ. ૮-૦-૦ (પાસ્ટેજ અલગ ), ઉત્તરાદ્ધ ભાગ પણ છપાય છે, થોડા વખતમાં બહાર પડશે.
લખો : મનસુખલાલ હીરાલાલ લાલન.
ઠે. શ્રી મહાવીર પ્રિન્ટીંગ વર્ક સ.
- ૪૫—૪૭, ધનજી ટ્રીટ, મુંબઈ ૩. છે
છત
રાજા Hિ - શ્રી સામાયિક ચૈત્યવંદન સૂત્ર, સામાયિક લેવા પારવાની વિધિ તથા ચૈત્યવંદન સ્તવનાદિ સહિત નવા અભ્યાસ કરનાર બાળક બાલિકાઓ માટે અમે નવી આવૃત્તિ છપાવીને બહાર પાડી છે. કિંમત માત્ર નવ પાઈ. સનકલના રૂા. ૪): બાળવયના બંધુ જાળવી શકે તેવા પૂઠા વિગેરે કરીને ઉપયોગી બનાવવામાં આવી છે. લખા શ્રી જૈન ધર્મ પ્રસારક સભા-ભાવનગર
ઉપધાન કે ધર્મ કાર્ય પ્રસંગે ખાસ પ્રભાવના કરવા લાયક પુસ્તકો
છુટક નકલ
સે નકલના મુનિપતિ ચરિત્ર ( રસિક સ્થા)
૦- ૨-૦
૧૦-૦-૦ સાદા ને સરલ પ્રશ્નોત્તર ભાગ ૨ જો.
૦-૪-૦
૨૦-૦-૦ | ભાગ ૩ જે.
૦-૪-૦
૨૦-૦-૦ સ વેગમાળા સાથે ( વૈરાગ્યવાહક )
૦-૨-૦
૧૦-૦૦ તત્ત્વવાર્તા અને લમી સરસ્વતી સંવાદ.
૦-૪-૦
૨૦-૦-૦ ધનપાળપચાશિકા ટીકા અર્થ યુક્ત.
૦-૪-૦
૨૦-૦=૦ નવાણું યાત્રાના અનુભવ.
૦-૪-૦ ૦
૨૦-૦-૭ શ્રાવિકા સુબોધ ( ખાસ સ્ત્રી ઉપયોગી કથાસંગ્રહ ) ૦-૪-૦
૨૦-૭

Page #36
છે. B. 156 શ્રી પંચપ્રતિક્રમણ સૂત્ર-મૂળ ગુજરાતી સભા તરફથી ઉપર જણાવેલી છૂક ગુજરાતી માટા ટાઈપમાં છપાવી સુંદર [ગથી બંધાવેલી છે. તેની શ દર પાંચ પ્રતિક્રમણ ઉપરાંત નવ સ્મરણ, તમામ છે, તમામ વિધિઓ, અનેક ચૈત્યવંદના, સ્તવના, સ્તુતિઓ તથા સજઝાયા 'વેશ કરવામાં આવ્યા છે. કનાં પૃષ્ઠ 360 છે. વિદ્યાર્થીઓને અભ્યાસ કરવા કૈપાગી છે. અમે તેની નકલવા વધારે છપાવેલી હોવાથી તેમજ હાલ કાગળની ઇને બીજા ન છપાવી શકે તેમ હોવાથી સગવડને માટે સો અગર તો તેથી મંગાવનાર માટે નકલ સાના રૂ. ૩છા રાખવામાં આવેલ છે. રેલ્વે પાસલથી ( મોકલી શકાય છે. છુટક નકલની કિંમત સાત આના. પાસ્ટેજ સવા બે આના. શ્રી મહાવીર પરમાત્માનું સંક્ષિપ્ત જીવનચરિત્ર કેવળાપણાના 30 વર્ષના વિહારનું ક્રમસર ચામાસાના સ્થળ સાથે વર્ણન, છઘસ્થાવસ્થાના 1aaaa વર્ષના વિહારનું વર્ણન, ઉપસર્ગોની હકીકત તથા ક્રમસર ચોમાસાના સ્થળા સાથે, 12 વર્ષના તપનું વિસ્તૃત. લીસ્ટ, ઉપસર્ગોની નોંધ વિગેરે તેમજ ગૃહસ્થપણાના 30 વર્ષનું સંક્ષિપ્ત ચરિત્ર–માં લઘુ બુકમાં દાખલ કરવામાં આવેલ છે. ઉપરાંત એ જ પરમાત્માના સત્તાવીશ ભવના તથા પંચ કલ્યાણકના મોટા બએ સ્તવન દાખલ કર્યો છે. આ પ્રમાણેની બુક તૈ પાર કરીને છપાવવામાં આવી છે. ખાસ ઉપયોગી છે. કિંમત ચાર આના રાખી છે. સામટી નકલ મંગાવનારને ઓછી કિંમતે આપશુ'. નમૂનાની નકલ મંગાવો ને પસંદ પડે તો વધારે નકલે મગાવી પ્રભાવના કરી. આ બુક લખવા વિગેરેના પ્રયાસ સભાના પ્રમુખ શ્રીયુત કુંવરજી આણંદજીએ કરેલા છે. નવપદજી પૂજા-સાથ તેમજ એળીની વિધિ. અતિ પ્રયાસને પરિણામે સભાએ ઉપરોક્ત બુક તૈયાર કરી છે. ચૈત્ર માસમાં નવપદ , આરાધનાના અમૂલ દિવસો આવે છે, તો તેનું સમ્યગુ આરાધન કરવા માટે આ બુક મંગાવી તેના સંપૂર્ણ વિધિ વિગેરેથી માહિતગાર થાઓ. સાથે પૂજા પણ અર્થ સહિત આપવામાં આવેલ હોવાથી જનતાને રહસ્ય સમજવામાં સરલતા થાય તેમ છે. સાથે શ્રી સિદ્ધચક્રજીના સ્તવન, ચૈત્યવંદન, તેમજ સ્તુતિઓ પણું આપેલું છે. ઓળીના પવિત્ર દિવસોમાં ખાસ પ્રભાવના કરવા લાયક છે. તાજેતરમાં જ આ બુકની બીજી આવૃત્તિ કરવી પડી છે, તો તુરત જ લાભ લ્યો. એક નકલની કીંમત 0 -0 નકલ સોના રૂા. 18) શી ઉપમિતિ સમપ'ચા કથા ભાષાંતર ભાગ 1-2-3-4. પ્રથમના 3 ભાગમાં આખા ગ્રંથ તું ભાષાંતર સંપૂર્ણ આવે છે. આ એક અપૂર્વ અને અજોડ ગ્રંથ છે. ત્રણે ભાગ મળીને મિત રૂા. લાા છે. ચોથા ભાગ તરીકે તે ગ્રંથના કર્તા શ્રી સિદ્ધર્ષિગણીનું ચરિત્ર ઘણું વિસ્તારથી આપવામાં આવ્યુ’ છે. તેની કિંમત રૂા. 3) છે. ચારે ભાગ ભેગા લેનાર પાસેથી રૂા. 12aa ના રૂા. ૧મા લેવામાં આવે છે. મુકકઃ શાહ ગુલાબચંદ લલ્લુભાઈશ્રી મહાદય પ્રિન્ટિંગ પ્રેસ, દાણાપીઠ–ભાવનગર