________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-1
બીન માં વહે
હું માર્ગ ગય
પદાર્થની ચિંતા કરવી એટલે અનેક વિચારાંતોમાં ચાલ્યા જવું, જવ અદવાદિ અનેક પદાર્થના વિચાર કરવા તે પદાર્થ ચિંતા નામની મનની સ્થિતિ છે.
આગનમાં કહ્યુ છે કે—જે સ્થિર અધ્યવસાય તેને ધ્યાન કહે છે, જે ચપળ અધ્યવસાય છે તેને ચિત્ત કહે છે, તે ચપળ અધ્યવસાયને ભાવના, અનુપ્રેક્ષા અને ચિંતા કહે છે.
અંતર્મુહૂત્ત એકાગ્રતા રહ્યા પછી ધ્યાન હેતુ નથી, ચિંતા હોય છે અથવા ધ્યાનાંતર ( ભાવના કે અનુપ્રેક્ષા ) હાય છે. ઘણી વસ્તુમાં મન સંક્રમણ કરે તા—સ્થિરતાવાળું ધ્યેયાંતર ચાલુ રાખે તા ઘણા વખત સુધી પણ ધ્યાનને પ્રવાહ હોય છે. અંતર્મુહૂત્ત પ્રમાણે એક વસ્તુમાં ચિત્ત સ્થિર કરી રાખવુ તે છદ્મસ્થનું ધ્યાન છે અને યોગાના નિરોધ કરી દેવા તે જિનનું ધ્યાન છે.
[ અમુક કાર્યને નિશ્ચય કે સમાપ્તિ ન થાય ત્યાંસુધી મન તે તે કાયામાં વિચાર કરતુ અટકતું નથી. આવુ વિક્ષેપવાળુ મન કર્મ પુદગળાને સતત ગ્રહણ કર્યા જ કરે છે એટલુ જ નહિ પરંતુ ઘણે ભાગે મન આ ધ્યાનના સબંધવાળું અનતાં અશુભ પુગળાના ચય થવાના સભવ રહે છે. ગૃહસ્થાને તે! આ સજ છે જેથી એવા સાગોથી મૂકાયા વિના અને ત્યાગીને પણ અમુક પછી અમુક કરવાનુ છે એવી વિરુદ્ધ વિચાર પરંપરાને જતી કર્યા સિવાય-~~ રાકથા સિવાય ચિત્તની છેલ્લી ત્રીજી નીચી અવસ્થા જે પદાર્થચિંતા-જીવ અછવાદિ પદાર્થના વિચાર કરવા રૂપ છે તેમાં પ્રવેશ થઇ શકે નિહુ તા ભાવના ( ખીન્ન સ’સ્કાર કે વિચારાંતરાને હડાવીને એક જ વિચારને મુખ્ય કરવાને પ્રયત્ન ) કરવાની તા વાત જ શી ? એવી મનની સ્થિતિ થયા વિના એકાગ્રતા થાય નહિ અને એ વિના આત્મા આગળ વધતા અટકી પડતાં જીવ કી મુક્ત થવા પામે નહિ.
મુમુક્ષુ મુનિ
પદેશી ખાંડ
આ સંબંધમાં કાર્ત્તિક માસના અંકમાં આવેલ લેખ વાંચી શ્રી જયપુરથી ધર્મસ્નેહી શ્રી કેશવલાલ ટાલાલ લખે છે કે- આ બાબત જો આચાર્ય મહારાન્ત ધ્યાન પર લેય, પોતે તુજે ને શ્રાવકાને તજવાના ઉપદેશ આપે તા જ કાંઇ પણ થવા સભવ છે, ’ આ માબત અમને પણ વ્યાજબી લાગે છે તેથી અમે પણ પૂજ્ય આચાર્ય મડારાજાઓને તે સંબધમાં વિજ્ઞપ્તિ કરીએ છીએ કે-જો આપને પરદેશી ખાંડ અક્ષ જણાય તો આપ જો તે પોતે જાવા તે નિષ્ય શ્રી પ્રયત્ન બિભૂત ચા સવ નથી.
--તવ
For Private And Personal Use Only
