________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandiri
-
*
-
--
--
---
-
થી જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
માર્ગશીર્ષ અથા–શાલગુણથી વિભૂષિત ભવ્ય દેવે પણ વલ્લભ હોય છે અને તપારંગત દુઃશીલ જનો આ મનુલકમાં પણ અલપ-ન્યૂન-હીન હોય છે, નિકૃષ્ટ-અધમ ગણાય છે.
જાતિ-કુલાદિથી પરિહીન હોય, રૂપથી વિરૂપ હોય, જરાવસ્થાને પ્રાપ્ત હોય, એવા પણ જે સુશીલ હોય તેનું મનુષ્યપણું સુધન્ય છે.
આ શીલની સંક્ષિપ્ત વ્યાખ્યા વિચારીએ. અત્રે પ્રસ્તુત વિષયમાં તે તેને પ્રગ બ્રહ્મચર્યના અર્થમાં છે. બ્રહ્મચર્ય દ્રવ્યથી અને ભાવથી એમ બે પ્રકારે છે. દ્રવ્ય બ્રહ્મચર્ય ભાવ બ્રહ્મચર્યને ઉપકારી થાય છે. તે બ્રહ્મચર્ય મુનિને આશ્રી સર્વદેશીય છે અને ગૃહસ્થ આશ્રી એકદેશીય છે, આ પ્રત્યેકે સ્વ સ્વ વ્રતમર્યાદાને અતિકમ ન કરે તે શીલ કહેવાય છે.
ત્રણ વરણમિતિ ત્રહ્મચર્ય –બ્રહ્મમાં એટલે આત્મસ્વરૂપમાં ચરવુંવિહરવું-રમણ કરવું તે બ્રહ્મચર્ય. એ ભાવથી–પરમાર્થથી અર્થ ઘટે છે. કહ્યું છે કે –
" विन्दन्ति परमं ब्रह्म यत्समालम्ब्य योगिनः । તકૃતં ત્રહ્મચર્ય ચાટ્વીવરેચર ”
શ્રી જ્ઞાનાર્ણવ. અથવા શીલ એટલે સ્વભાવ-પ્રકૃતિ. જેમકે પરોપકારશીલ એટલે પરોપકાર સ્વભાવવાળો, પરિણમનશીલ એટલે પરિમણવાના સ્વભાવવાળો. આ વ્યાખ્યા આત્મા ઉપર ઘટાવતાં શીલ એટલે આત્મસ્વભાવ. આત્માના નિજભાવને અનુરૂપ જે કંઈ વર્તન-આચરણ તે શીલ અને નિજ ભાવથી વિરૂપ-વિરુદ્ધ વર્તન તે કુશીલ અથવા વ્યભિચાર. વિ=વિરુદ્ધ, વિપરીત, વિભાવ, અભિતરફ ચાર ચરવું તે, વિરુદ્ધ-વિભાવે ભણી વિચરવું તે વ્યભિચાર સ્વભાવલક્ષી વર્તન તે શીલ અને પરભાવલક્ષી-વૈભાવિક વર્તન તે કુશીલ અથવા વ્યભિચાર. આમ વિશાળ અર્થમાં વ્યાખ્યા થઈ શકે છે; અને દ્રવ્ય બ્રહ્નચર્ય પણ આ વ્યાખ્યાના એક દેશમાં સમાઈ જાય છે તેમજ ઉપરોક્ત વ્યાખ્યા સાથે પણ આ વ્યાખ્યા સુસંગત છે. આ ચતુષ્ટયનો સારાંશ –
- શાલિની. દુશીલથી થાય સર્વે અનર્થ, ને સતશીલે સાંપડે સર્વ અર્ધ શાલી શીલે શોભતા શીલશાલી. પામે ઋદ્ધિ સિદ્ધિ સર્વે રસાલા
|| તિ દ્રારમ્ |
ભગવાનદાસ મનસુખભાઈ મહેતા
For Private And Personal Use Only
