________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
!
મરજીયાત કે ફરજીયાત ?
સંસારની અનેક પ્રકારની પ્રવૃત્તિઓ આ જીવ ફરજીયાત કરે છે, તેમાં મરજીયાતનો સવાલ કરતા નથી, પરંતુ ધાર્મિક પ્રવૃત્તિઓમાં મરજીયાત કે ફરજીયાત ? એ સવાલ ઉત્પન્ન કરે છે.
આ વિષય શ્રી કરાંચીમાં મુનિરાજશ્રી વિદ્યાવિજય મહારાજ સમક્ષ બહુ ચર્ચા છે. અહીં તે માત્ર ટુંકામાં ધાર્મિક પ્રવૃત્તિનું ફરજીયાતપણુ સિદ્ધ કરી બતાવ્યું છે.
આ પ્રાણીને જે મરજીયાત ધાર્મિક કરણી કરવાનું કરાવી છે. મૂકવામાં આવે છે તેમાંનો બહોળા ભાગ ધર્મકરણીશી વિમુખ જ રહે છે, કારણ કે ધર્મકરણને અનાદિ અભ્યાસ નથી તેના પર પ્રેમ ઉત્પન્ન કરે પડે છે. સાંસારિક વિષયોનો તે આ જીવને અનાદિ અભ્યાસ છે તેથી તેના પર પ્રીતિ ઉત્પન્ન કરવાની જરૂર પડતી નથી. કવચિત્ કોઈ બાબતમાં-વ્યવહારિક વિદ્યાભ્યાસ કરવા વિગેરેમાં પ્રેમ ઉત્પન્ન કરે પડે છે તે તે તો તેના માતાપિતા વિગેરે આજીવિકાનું સાધન માનીને કરે છે. એમાં પ્રેરણા કરવાની જરૂર પડતી નથી. ધાર્મિક કરણી કરવી તે તે આત્મહિત માટે છે. તેને માટે પ્રારંભમાં ફરજીયાત કરાવવાની જરૂર છે. જિનપૂજા, ગુરુવંદન, સામાયિક, પિસહ, પ્રતિકમણ, તપ, જપ, તીર્થયાત્રા વિગેરે જે ફરજીયાત કરાવવામાં આવે છે તો પછી તેમાં જ્યારે તેને રસ પડે છે, તેનો લાભ સમજે છે, તેની આવશ્યકતા માને છે, ત્યારે પછી ફરજ પાડવી પડતી નથી. પછી તે હલુકમ જ સહેજે તે તે કરણી યથાશક્તિ જરૂર કરે છે. જો કે તેમાં પણ ઓછેવત્તે અંશે પ્રેરણાની જરૂર તે રહે છે જ. તદ્દન પ્રેરણાની જરૂર તે જયારે મનુષ્ય પોતે જ વિશેષજ્ઞ થાય ત્યારે જ આળસે છે. એ બધી કરાણી મરજીયાત થાય ત્યારે વધારે લાભ આપે છે. વળી તે તે ધર્મકરણીને લાભ સમજીને પરમાર્થ બુદ્ધિથી માત્ર આત્મહિત માટે જ કરવામાં આવે ત્યારે આત્માની વિકQરતા વિશેષ થાય છે અને પુણ્યબંધ પણ વિશેષ થાય છે. પરંતુ તેના પ્રારંભમાં ફરજીયાતની અપેક્ષા રહે છે કેમકે ધર્મકરણીમાં કાંઈક ત્યાગ, કાંઈક વેરાગ્ય અને કાંઈક ખર્ચ તેમજ વખતને ભાગ આપવાનું હોવાથી ખાસ કરનારની ઈચ્છા ઉપર રાખી શકાતું નથી. અને જો તેમ રાખવામાં આવે તો ઘણું મનુષ્ય ધર્મકરણી કરવાથી બેનસીબ જ રહે. માટે માબાપે એ અથવા વડીલોએ પ્રથમ સહેતી રહેતી પણ ફરજ પાડીને 1 ધર્મકરણનો લાભ સમજાવે કે જેથી આગળ ઉપર તેને તેમાં રસ પડે અને હોંશે હોંશે કરે. આધુનિક કેળવણીને અંગે આવી બાબતમાં વિચારભેદ શાને પરતુ જેનું અંતઃકરણ ધર્મ કરોગો તરફ વળેલું હોય છે. તેઓ તે તાની સંતતિને ફરજીયાત કરી કાની પ્રેરણા કયા સિવાય રહી શકતા
For Private And Personal Use Only
