________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
થી જે પર્મ પ્રકાશા.
आधुनिक जैनोनुं कळाविहीन धार्मिक जीवन.
(૩) ગયા લેખમાં જેનોએ આલેખન કળા તરફ દર્શાવેલી ઉપેક્ષા સંબંધી કેટલીક હકીકત જણાવી. આ લેખમાં સંગીત વિશે થોડુંક નિવેદન કરવાનું છે. સંગીત સિવાય ભક્તિરસ આવિર્ભાવ પામી શકે જ નહિ અને ભક્તિ વિનાને ધર્મ જળ વિનાના સરવર જે લાગે. રાવણે તીર્થંકર પદ સંગીતને આશ્રયથી જ બાંધ્યું. નરસિંહ મહેતાની મહત્તા તેના ભક્તિરસથી ભરેલાં પધોમાં જ પ્રતિબિંબિત થઈ, ઈશ્વર પ્રત્યે અતુલ શક્તિ હમેશાં સંગીતમાં જ પરિણામ પામે છે. આમાનું પર નામા સાથે અદ્વૈત સાધનાનું સંગીત પરમ સાધન છે. આ સંગીત બે પ્રકારનું છે. ગાયન અને વાદન. ગાયન એટલે વિવિધ પ્રકારનાં પડ્યો, કા, જાત જાતના રાગ અને આલાપ વડે ગાવાં તે. વાદન એટલે અનેક પ્રકારનાં વાજી સંગીતના નિય માનુસાર વગાડવાં તે. આપણે જેને આ બન્ને વિષયમાં બહુજ પછાત છે. એવાં કઈક જ જેનનાં ઘરો માલુમ પડે છે કે જયાં સંગીતને શેખ હોય અને જ્યાં મધુર વાઘે રણકાર કરી રહ્યાં હોય.' ગાવાને શોખ પણ જેનોમાં જવલ્લે જ માલુમ પડે છે. સ્ત્રીઓને સંગીતની કળા તે ખાસ વરેલી ગણાય ત્યારે જે સ્ત્રીઓએ તે સંગીતનો આત્મજીવનમાંથી આમૂલ બહિષ્કાર જ કર્યો દેખાય છે.
આ શોચનીય પરિસ્થિતિનો ખરે ખ્યાલ જૈન મંદિરમાં આવે છે. જેનાં દરમાં જાઓ તે ઘણી વખત ઘંઘાટ-સ્ત્રી પુરૂના કલબલાટ-સિવાય બીજું કઈ નહિ સાંભળે. સ્થળ કે સમયની ગંભીરતા જોયા સિવાય જેને જેમ ફાવે તેમ બરાડા પાડતું ઘણીવાર જોવામાં આવે છે. જ્યાં તદન શાનિ જોઈએ ત્યાં આટલો બધે
ઘાટ હોય. જ્યાં મ ૨ સંગીતથી આસપાસના વાતાવરણમાં દિવ્યતા પ્રગટાવી જોઈએ ત્યાં જાણે કે શાક બજાર હોય તે કોલાહલ મચાવી મૂકવામાં આવે, તેવા થળમાં આના આનંદ કેમ પામે અને ભક્તિરસ ઉદ્યસાયમાન કેમ થાય ? જૈન બંધુઓની સંગીતબધીરતા એટલી બધી વધી ગઈ છે કે બાજુએ કેઈ સુંદર રતવન મીઠા સરદથી ગાતું હોય ત્યારે તેને શાંતિથી સાંભળવાનું તે બાજાએ રહ્યું પણ તે સારું થાય છે તેટલાથી જ જાણે પોતાનું અપમાન થતું હોય તેમ બાજુએ બેડલે માણસ વધારે મોટા અને ઘાઘરા સ્વરથી પિતાનું ગાણું શરૂ કરી દે છે અને જે વધારે મોટા સ્વરે અને વધારે મેળ વિનાનું ગાય તેને જાણે કે વહેલું
૧ અમદાવાદ નિવાસી શેઠ જેશીંગભાઈ હડીસ ગ આ પ્રસંગે યાદ આવે છે કે જેઓ સંગીતા ઘરુ શોખીન દેવા સાથે પિને પણ તે વિષયમાં બહુ પ્રવીણ હતા. તંત્રી
For Private And Personal Use Only
