________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ભાવપૂજામાં સ્તવન કેવાં બોલવાં.
४७
स्थानकालक्रमोपेतं, शब्दानुगतं तथा । अन्यासंमोहजनक, श्रद्धासंवेगस्चकम् ॥ १ ॥ प्रोल्लसद्भावरोमाञ्चं, वर्धमानशुभाशयम् ।
अवनामादिसंशुद्धमिष्टं देवादिवन्दनम् ।। २ ।। युग्मम्.
ત્યવંદનને સ્થાનમાં યોગ્યકાળ વખતે, શબ્દ, અર્થને યોગ્ય અને અન્યને સાંભળીને પ્રીતિ ઉપજે તેવું જ, બીજાને બાધા ન ઉપજે તેવું, શ્રદ્ધા અને વૈરાગ્યભાવ જેમાં રહેલ હોય, જેમાં રોમાંચ ખડા થાય તેવા ભાવ ભરેલા હોય, શુભ આશયની જેમાં વૃદ્ધિ થાય તેમ હોય અને વંદનાદિકની કિયાએ કરીને જે શુદ્ધ હોય તેવું દેવવંદન-સ્તવન હાય.”
આ બંને ગાથા બહુ ઉપયોગી અને વિચાર કરવા લાયક છે. ચૈત્યવંદન કરવાને યોગ્ય સ્થાન હોય ત્યાં ચૈત્યવંદન કરવું અથવા ચૈત્યવંદન કરવા બાબત મુદ્રા સાચવવાના જે નિયમે કહ્યા છે તે ખરેખર સ્તવન બેલતાં સાચવવાં જોઈએ. જે પ્રમાણે શરીરની સ્થિતિ જુદી જુદી રીતે રાખવાની કહી છે તે પ્રમાણે ભેગને નિયમ સાચવી સ્તવન બેલવાં અને તે પણ ગંભીર અર્થવાળાં બેલવાં. તે સાથે ખાસ ધ્યાનમાં રાખવાલાયક તે છે કે આપણું શિવાય બીજા જે કઈ સ્તવન બેલતા હોય તેના ભાવમાં ખલેલ ન પડે, તેને બાધા ન થાય, તેની સ્થિરતા તુટી ન જાય તેવી રીતે સ્તવન બોલવાં. એટલે કે બહુ મોટો રાગ કાઢીને–અન્ય બોલતા હોય તેને ઢાંકી દઈને સ્તવન ન બેસવાં, પણ મધ્યમ સ્વરથીજ બોલવાં અને કોઈના ચિત્તમાં વ્યાક્ષેપ ન થાય તેમ બોલવાં અને જે જે બોલવાથી શ્રદ્ધા વધે, સવેગનું પોષણ થાય તેવાં સ્તવન બેલવાં. આવાં શ્રદ્ધા અને સંવેગની વૃદ્ધિ કરનારાં સ્તવને તે ઉપર દર્શાવેલા પ્રથમના બે વિભાગના સ્તવને જ હોઇ શકે છે. બીજ સ્તવને અન્ય વખતે ભત્પાદક થઈ શકે, પણ પ્રભુ સમક્ષ ભાવપૂજામાં તે શ્રદ્ધા તથા સંવેગને વધારનારા થઈ શકે નહિ. માટે તેવાં સ્તવન બોલવાં યોગ્ય નથી.
ઉપરની સર્વ હકીકતથી સ્પષ્ટ થાય છે કે પ્રભુનાં સ્તવનો–જેમાં પૂજ્યની સ્તુતિ-મહત્વતા–આત્મગહીંયુક્ત ઉપદેશ વિગેરે આવેલાં હોય, તેવાં રતવને પ્રભુ સમક્ષ બોલવાં. તિથિ વિગેરેનાં સ્તવને સ્વાધ્યાય તથા પ્રતિકમણમાં બેલવા માટે જણાય છે. અને તીર્થોનાં સ્તવને તે તે તીર્થ ઉપર બેલવા માટે, અને પ્રતિ કમણ વખતે અગર સ્વાધ્યાય માટે છે એમ સમજાય છે. ભાવપૂજાના ખપી દરેક જૈન બંધુએ આ હકીકત ખાસ લક્ષમાં રાખી ચગ્ય અવસરે ગ્ય સ્તવનેને ઉપગ કરી તે સ્તવનથી જે ઉત્તમ ફળ પ્રાપ્ત કરવાનું છે તે પ્રાપ્ત કરવાનો પ્રય નશીલ થવું જરૂરનું છે. આ બાબત તરફ દરેક બંધનું ખાસ લક્ષ ખેંચવામાં આવે છે
For Private And Personal Use Only
