________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
www.kobatirth.org
૧૪૦
''' '
ઝss,
આહારાદિક લાવી આપવા, પગ ચાંપવા વિગેરે વૈયાવચ્ચ કરવી તે (૪) સ્વાધ્યાયવાંચવું, ભણવું ઈત્યાદિ પાંચ પ્રકારને સ્વાધ્યાય (૫) ધ્યાન-ધર્મધ્યાન, શુકલધ્યાન ધ્યાવારૂપ થાન (૬) કાયોત્સર્ગ-કર્મક્ષય નિમિત્તે કાઉસગ કરે તથા પરિષહ ઉપસર્ગ સહન કરવા. મુખ્ય ભેદે બંને પ્રકારને તપ કર્મની નિર્જરા કરવામાં પરમ સાધનભૂત છે. તપશ્ચર્યાથી કેટલાએક કમ ભેગવ્યા સિવાય એમને એમ ભસ્મીભૂત થાય છે. કોઈ પણ ઉપાયે કર્મોને ક્ષય થઈ શકતે હેયબાળી શકાતા હોય તે તે તપશ્ચયથી જ થઈ શકે છે. તપના પ્રભાવથી આમ સહી પ્રમુખ અનેક લબ્ધિઓ, અષ્ટ મહાસિદ્ધિ અને નવનિધિ પ્રાપ્ત થાય છે. તપ અપૂર્વ કલ્પવૃક્ષ છે. તેનું ફળ તે શિવસુખની પ્રાપ્તિ થાય તે જ છે અને દેવતાઓની તેમજ મનુષ્યની અથવા ઈદ્રની કે ચક્રવર્યાદિકની ઋદ્ધિ પ્રાપ્ત થાય છે તે તેનાં પુલ છે. ઉપશમ રસ તે તેનો અમૂલ્ય મકરંદ છે.
લોકોમાં લકિક અને લોકોત્તર અનેક પ્રકારના મંગળ કહેવાય છે. તે સર્વ મંગળ માં પ્રથમ અને સર્વોત્કૃષ્ટ મંગળ તપ છે.તેનાથી સર્વ વિ નાશ પામે છે. મોક્ષમાર્ગે ચાલતા પથિક જનોને તે ઉત્તમ સહાય રૂપ છે. પરંતુ તે સમતા સહિત અને આશંસા રહિત કરવાથી જ ગ્ય ફળ આપે છે. ખરા તપસ્વી જ કદાપિ પણ ક્રોધને વશ થતા નથી, ક્રોધને જન્મ આપે તે તપ વાસ્તવિક રીતે તપ કહી શકાય જ નહિ. તદભવ મુતિગામી શ્રી વિરપરમાત્માની ઉત્કૃષ્ટ તપશ્ચર્યા, આપણ પામર જનોને-પગલાનંદી જીવોને, શરીરને પુષ્ટ બનાવવામાંજ જીવિતવ્યનું સાથક સમજનાર ભવાભિનંદી મનુષ્યને, અનુપમ દષ્ટાંત રૂપ છે. પ્રસંગ મળે તપ વિષયક સ્વતંત્ર લેખ લખવા વિચાર છે તેથી અત્ર વિસ્તારથી વિવેચન કરવાનું - ગ્ય ધારવામાં આવ્યું નથી.
ભાવનાના ચાર ભેદ છે. મિત્રી, પ્રમેહ, કરૂણુ અને માધ્ય. બીજી રીતે નીચે પ્રમાણેની બાર પ્રકારની ભાવના કહેલી છે. (૧) અનિત્ય (૨) અશરણુ (૩) સંસાર (૪) એકત્વ (૫) અન્યત્વ (૬) અશુચિ (૭) આશ્રવ (૮) સંવર (૯) નિર્જરા (૧૦) લોકસ્વરૂપ (૧૧) બાધિદુર્લભ અને (૧૨) ધર્મ ભાવના.
આ ભાવનાઓ સિદ્ધિપદ પ્રાપ્ત કરવાને નીસરણરૂપ છે. જુદી જુદી ભાવનાઓ ભાવતે જીવ ક્રમે ક્રમે ઉચ્ચ સ્થિતિ પ્રાપ્ત કરે છે. સંસારથી વિરક્ત થવાને, મેહ બંધના પાસથી છુટા થવાને અને કર્મક્ષય કરવાને માટે આ ભાવનાઓ ઉદાર આશ્રયરૂપ છે. મથાદિક ભાવના એટલા બધા ઉમદા આશયથી ભરેલી છે કે તેના અમલથી દેશના તમામ લોકોને બંધુ ભાવથી એકત્ર કરવાની વૃત્તિ હેજે વૃદ્ધિ પામી શકે તેમ છે. આવી ઉત્તમ ભાવનાઓ ભાવવાને ઉપદેશ આપતું જેન શાસન
For Private And Personal Use Only
