________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૫૮
જેને ધર્મ પ્રફાશ. સારભૂત એકજ વાકય લક્ષયગત થશે કે-તમે કક્ષાનો નિગ્રહ કરે, કષાયને - ર્વથા નિભડથ કે તમે બારમે ગુણઠાણે પહેચી અંતમુહર્તમાં કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરશો.
આટલા બધા મહત્વવાળાં આ વાકયને માટે તેની મહત્વતા ધ્યાનમાં આવતા સારૂ કેટલેક વિચાર કરવાની જરૂર છે.
કષયના મુખ્ય ચાર ભેદ છે. દેધ, માન, માયા ને લેભ. લેક પ્રવૃત્તિમાં કષાય શબ્દ કોધ જ ઓળખાય છે તેથી પ્રથમ તેને માટે વિચાર કરીએ. દેશી કિંચિત્ પણ લાભ છે ? લાશ તો જણાતું નથી. ત્યારે નુકશાન છે? હા. ક્રોધ કરતી વખત શરીર તપે છે, મન કલેશિત થાય છે, શારિરીક અનેક પ્રકારની આપત્તિ પિતાને તેમજ પર આવી પડે છે, ધ અગ્નિ જે જળહળતું લાગે છે, આ માના માદિક ગુણને બાળી દે છે, કેડ પર્વ પર્યત પામેલું રારિત્ર એક અંતર્મુહૂર્તમાં નઈ કરી શકે છે, આ ભવમાં ને પરભવમાં દુઃખદાયી છે, લેક પણ તેને જોતાંજ અપયશ બોલે છે, બીજાને નુકશાન કરે કે ન કરે પણ પિતાને તે અવશ્ય હાનિ કરે જ છે, માણસ ક્રેધી માણસની કિંમત બહુજ અલ્પ કરે છે, કેટલીક વખ તે પાછળથી ઘા પસ્તાવું પડે છે અને ધથી થયેલું મા-કડવું પરિણામ વેઠમા શિવાય છુટકે થ નથી, આટલા કારણથી સર્વથા હાનિકારક છે ત્યાજ્ય છે એમ જે વિચારશિલ હોય તે સર્વે કહી શકે તેમ છે.
હવે માને તરફ નજર કરીએ. માન, અહંકાર, મદ વિગેરે તેને જુદાં જુદાં નામો છે. વિજયરૂપ અપ્રતિમ ગુણો તે મૂળથી જ નાશ કરનાર છે. વળી જે માન ઈચ્છે છે તેને માન મળતું નથી, જે તેના તરફ બેદરકાર રહે તેને તે મળે છે. માન મેળવવા માટે એવાં સુકાર્ય કરવા જોઈએ કે જેથી સ્વતઃ તે મળે. સકાય ક શિવાય માન મેળવવાની ઈરછા કરવી તે નકામી છે, તેજ પ્રમાણે કાર્ય કરી પછી પણ મનની ઈરછા કરવી નકામી છે. કારણ કે રાત્કાર્ય કરનારને સ્વતઃ માને મળે જ છે, તેને માટે ઈચ્છા કરવાની જરૂર જ રહેતી નથી. લામાન પ્રાપ્ત થયેલ દ્રવ્ય, તિવા, અધિકાર, દાનાદિ ગુણ વિગેરેનું કરવામાં આવે છે, પરંતુ તેમાં મિટી ભૂલ થાય છે. અભિમાન કરવાથી તેની કિંમત ઓછી થાય છે, અભિમાન ન કરવાની કિંમત વધે છે. દ્રવ્ય મેળવ્યા છતાં નિરભિમાનીપણું ફાયવિદ્યા મેળવ્યા છતાં ગંભીરતા હોય, અધિકાર પ્રાપ્ત થયા છતાં શાંતવૃત્તિ હેય અને દાનાદિ કરતાં છતાં તેને અપ્રસિદ્ધ રાખવા ઈરછા હોય તો તેની કિંમત વિશેષ થઈ પડે છે--અમુલ્ય થઈ પડે છે. અહંકાર તે જરૂપ જ છે. “અમુક માણસ અહંકારી છે ” એમ કહે તાં જ તેની કિમત ઓછી થઈ જાય છે. અહંકાર શબદ જ તેને ત્યાજ્યાન સૂચવે
For Private And Personal Use Only
