Jain Dharm Prakash 1905 Pustak 021 Ank 11

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 8

rst
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ,
ઘણી દ્વાય છે, કારણ કે એની સ્થિત ચેાથાથી તેરમા ગુરુસ્થાન સુધીની ૨ે. તદ્દન સામાન્ય પ્રકારના ગુાથી શરૂ કરીને અસાધારણ ગુણાને એ નાના Aબ્દમાં સમાવેશ થઇ જાય છે, પરંતુ મમતાવત પ્રાણી સર્વ સ ંજોગામાં યાગ્ય રીતે તપાસ કરવાથી એળખી શકાય છે. એ કાંઇ આબરૂ ખાતર વર્તન કરતા નથી, છતાં જેમ કસ્તુરીને સુવાસ બહાર નીકળી આવે છે. તેમજ શમ બહાર પડી જાય છે. સમતાવતને બહિ:સ્તુતિની અપેક્ષા હેાતી નથી, છતાં તેની સ્તુતિ થાય છે. હવે સમતાવતની આવીત્તિ હોય છે એ જોયા પછી સમતાનું વિશેષ સ્વરૂપ વિચારીએ. એનું સ્વરૂપ જોઇને એ મેાક્ષસુખની વાનકી છે અને તેથી સામાયિક એ મેાક્ષનું અંગ છે એમ બતાવવાને અત્ર ઉદ્દેશ છે.
સમતા એટલે સ્થિતિસ્થાપકતા, સરખાપણું, એકીભાવ (equilibrium of mind) એ જેતે હૈાય છે. તેને સુખ દુઃખમાં, ટાઢ તડકામાં, સંસાર મેક્ષમાં સરખા ભાવ રહે છે. એ હકીકત કહેવી કે લખવી બહુ સહેલી છે, પરંતુ એનું વ્યવહારમાં વર્તન કરવુ' ખડુજ મુશ્કેલ છે. સખત તાવ આવ્યા હોય, માથુ’ દુખતું હોય, કળતર થતું હેાય અને શરીરમાંથી અગ્નિ ઝરતી હાય તે વ ખત પરમાત્મતત્વચિંતવનના પ્રવાહ ચાલે એ સ્થિતિ સમતાની છે. એ જેને હાય છે તેને શત્રુમિત્ર સરખા હાય છે, તેનેપેાતાની નિંદા કે સ્તુતિ સાંભળી શાક કે હર્ષ થતા નથી એ સમતાની સ્થિતિ છે. પાતાના ગુણુસ્તવન સાંભળી આનંદ ન પામે એવા માણુસા વિશ્ર્વ હાય છે, પણુ તેનેજ શાસ્ત્રકાર સામાયિકવાન કહે છે. વ્યવહારીક કાયાથી ફારેગ થઈ ધર્મધ્યાન કરવું, સંસારથી ઉદ્વિગ્ન ચિત્તવાળા થઇ આત્મારામમાં રમણુ કરવુ, વૈરાગ્ય વાસિત થઇ વિરક્ત ભાવ ભજવા એ સમતાની સ્થિતિ છે. આત્મિક અને પાળિક વસ્તુને ભેદ સમજવા અને સમ”ને પોતાને પેાતાનુ ગણવું અને પરને પારકું ગણુ ું એ સમતાની સ્થિતિ છે. સમતા જ્યારે
પ્રાપ્ત થાય છે ત્યારે પણ પાતાને યાગ્ય બાલક્રિયાને નાશ થતા નથી. જેમ સ્વય' પ્રકાશ જ્યાતિરૂપ દીપક પણ તૈલ પૂર્ત્તિ વિગરેની અપેક્ષા રાખે છે તેમ સમતાવત કેવળી પણ પેાતાને અનુકુળ ક્રિયાની અપેક્ષા રાખે છે. સમતાવત પ્રાણી તેથી સમતા ઉપર મસ્ત થઇ ક્રિયાના નિષેધ કરતા નથી, પણ અંતઃકરણથી આદર કરે છે. પોતાની હદ જોઇ બાલક્રિયાના આદર કરે છે, એને લેર્જનની અપેક્ષા અલ્પ હાય છે તેથી અંતરક્રિયા ઉપર