Hindu Dharmanu Hard

Author(s): M K Gandhi
Publisher: Navjivan Prakashan Mandir Ahmedabad

Page 12

વિદેશી આક્રમણના ખલતારૂપે આવેલા ખ્રિસ્તી તેમ જ ઇસ્લામ જેવા ધર્મો મુખ્ય ધારા સાથે ભળી ન શક્યા. જોકે હિન્દુ ધર્મ સાથેના પરસ્પર વ્યવહારે એકબીજા ઉપર નિઃશંક અસર કરી છે.
હિંદુ ધર્મનું બીજું વ્યાવર્તક લક્ષણ તે તેનો વર્ગ અને પુનર્જન્મનો સિદ્ધાંત. જીવાત્તર એ સિદ્ધાંત નહીં પણ તથ્ય છે. ગાંધીજી પણ ભવિષ્યના જીવનમાં તથા શ્રેણીબદ્ધ જન્મો દ્વારા વર્ષના સાતત્યમાં માનતા હતા. આપણે અહીં જેવું વાવીએ, તેવું અહીં તેમ જ અન્યત્ર લણવાનું રહે છે – એમાંથી છુટકારો નથી. કર્મનો સિદ્ધાંત ભારે નિષ્ઠુર છે. જોકે જીવનની અંતિમ ક્ષણે કરવામાં આવેલો પશ્ચાત્તાપ પણ પાપને ધોઈ નાખીને તેનાં પરિણામોને સ્થગિત કરી દે છે. હિંદુ ધર્મનું જગતને પ્રદાન તે મૂંગા પ્રાણીઓ સાથેનું તેનું તાદામ્ય તથા તેના ચાર આશ્રમધર્મો છે. આ પુસ્તકના પાનામાં તેનો તથા અન્ય વિચારોનો ઉલ્લેખ જોઈ શકાશે.
સ્મૃતિગ્રંથોની એક વાચના કહે છે કે જેઓ ક્રોધ અને આસક્તિથી વિમુખ હોય, જેઓ વિદ્વાન તથા સુજન હોય છે જેને અનુસરે છે અને હૃદયમાં જેની અનુભૂતિ થાય છે તે ધર્મ છે. શંકરાચાર્ય જેવા વિદ્વાન કે આચાર્ય ન હોવા છતાં ગાંધીજીએ, આજના જમાનામાં સનાતન હિંદુ ધર્મને નવો વળાંક અને નવી દિશા આપ્યાં છે. તેમણે તેમની આત્મકથાને સત્યના પ્રકો અથવા આત્મથી એવું નામ આવ્યું છે. સત્યને ખોળવાના લાંબા અને નિર્મમ પ્રયાસ પછી એમને લાગેલું કે હિંદુ ધર્મ તેમની સર્વોચ્ચ નૈતિક ઝંખનાને સંતોષે છે અને ભગવદ્ગીતામાંથી તેમને શાંતિ, સમાધાન, માર્ગદર્શન અને તત્ત્વજ્ઞાન પ્રાપ્ત થયાં છે. તેઓ કહે છે કે, ““ગીતાને હિંદુ ધર્મના બધા લોકો અધિકૃત ગણે છે. એ જડ મતાસોથી મુક્ત છે. એક નાના વર્તુળમાં પણ તે તર્કબદ્ધ અને પૂર્ણ નૈતિક સંહિતા આપે છે. તે હૃદય તેમ જ બુદ્ધિને સંતોષે છે. આમ તે તત્ત્વદર્શક અને ભક્તિપ્રધાન છે. તેની પહોંચ સાર્વત્રિક અને ભાષા માની ન શકાય એટલી સરળ છે.''
મનની શુદ્ધિને માટે તથા ચેતનાના અતિક્રમણ માટે ગાંધીજી સહુને નામજપ અને પ્રાર્થનાની ભલામણ કરે છે. ગીતાના ૧૨મા અધ્યાય પ્રમાણે, સાધકને એક અથવા બીજા પ્રકારે ભક્ત થવાની તથા પોતાના જાતઅનુભવથી રામનામ અને પ્રાર્થના કરવાનું તેઓ સૂચવે છે.