Dwatrinshada Dwatrinshika Prakran Part 5

Author(s): Yashovijay Upadhyay, Yashovijay of Jayaghoshsuri
Publisher: Andheri Jain Sangh

Page 311

१५३६
• वज्रतण्डुलपाकायोगघटना • द्वात्रिंशिका-२२/२७ (यो दृ.स.७०-७१) इति ।।२६।। तच्छक्तिः स्थूलबोधस्य बीजमन्यत्र चाऽक्षतम् । तत्र यत्पुण्यबन्धोऽपि हन्ताऽपायोत्तरः स्मृतः ।।२७।।
तच्छक्तिरिति । अन्यत्र 'चाऽवेद्यसंवेद्यपदे तच्छक्तिः = अपायशक्तिः स्थूलबोधस्य बीजमक्षतम् = अनभिभूतम् । तत्र = अवेद्यसंवेद्यपदे यत् = यस्मात् पुण्यबन्धोऽपि हन्त ! अपायोत्तरो = विघ्ननान्तरीयकः स्मृतः 'तत्पुण्यस्य पापाऽनुबन्धित्वात् ।।२७।। व्यावहारिकं अपि तु एतदेव चारु, सत्येतस्मिन् प्रायो दुर्गतावपि मानसदुःखाऽभावात्, वज्रतण्डुलवदस्य भावपाकाऽयोगात् । अचारु पुनरेकान्तत एव अतोऽन्यद् + (यो.दृ.स.७०/७१ वृत्ति) इति । तप्तलोहपदन्यासतुल्यप्रवृत्तिस्वरूपं तु प्राक् सम्यग्दृष्टिद्वात्रिंशिकायां (द्वा.द्वा.१५/११ भाग-४ पृ.१०२१) दर्शितमिति नेह तन्यते। एतेन भूयोभवाऽभ्यस्ते पापे कथं न स्वरसतः प्रवृत्तिरित्यपास्तम्, तदुक्तं षोडशके → अमृतरसाऽऽस्वादशः कुभक्तरसलालितोऽपि बहुकालम् । त्यक्त्वा तत्क्षणमेनं वाञ्छत्युच्चैरमृतमेव ।। एवन्त्वपूर्वकरणात् सम्यक्त्वाऽमृतरसज्ञ इह जीवः। चिरकालाऽऽसेवितमपि न जातु बहुमन्यते पापम् ।। यद्यपि कर्मनियोगात् करोति तत् तदपि भावशून्यमलम् । अत एव धर्मयोगात् क्षिप्रं तत्सिद्धिमाप्नोति ।।
6 (षो.३/१४-१६) इति प्रागुक्तं(भाग-४, पृ.१०११) भावनीयम् ।।२२/२६।।
अवेद्यसंवेद्यपदगोचराऽवशिष्टवक्तव्यतामाविष्करोति- 'तदिति । अवेद्यसंवेद्यपदे अपायशक्तिः = नरकाद्यपायजननशक्तिः एव स्थूलबोधस्य = ग्रन्थिभेदोत्तरकालीनबोधगतसूक्ष्मत्वावधिकस्थूलत्वोपेतबोधस्य अनभिभूतं बीजं = कारणभूतं वर्तते । यस्मात् कारणात् अवेद्यसंवेद्यपदे पुण्यबन्धोऽपि = ग्रैवेयकादिप्रापकपुण्यबन्धः किमुत पापबन्ध इत्यपि शब्दार्थः, विघ्ननान्तरीयकः = नरकाद्यपायविपाकाऽऽक्षेपकः स्मृतः, तत्पुण्यस्य = अवेद्यसंवेद्यपदवर्तिजीवबद्धपुण्यकर्मणः पापाऽनुबन्धित्वात् । अत एव न तादृशपुण्यलभ्यग्रैवेयकाद्याप्तिरपि तत्त्वतः प्रशंसनीया । तदुक्तं योगबिन्दौ → अवेयकाऽऽप्तिरप्येवं नातः श्लाघ्या પાપપ્રવૃત્તિ વેદ્યસંવેદ્યપદના કારણે તપેલા લોઢાના ગોળા ઉપર પગ મૂકવા જેવી સકંપ હોય છે. (ગા.૭૦). વેદ્યસંવેદ્યપદના કારણે પાપપ્રવૃત્તિમાં અતિશય સંવેગ-ભવભય-પાપભય હોય છે. તેથી તેની આ પાપપ્રવૃત્તિ છેલ્લી જ હોય છે. કેમ કે ફરીથી તેને દુર્ગતિની પ્રાપ્તિ થવાની નથી. ગા.૭૧)” શ્રીહરિભદ્રસૂરિજી મહારાજના વચનથી ક્ષાયિક સમકિતીની પાપપ્રવૃત્તિ છેલ્લી હોય છે. આમ સિદ્ધ થાય છે. (૨૨/૨૬)
અવેધસંવેધપદમાં પુણ્ય પાપાનુબંધી હોય છે ગાથાર્થ :- અવેદ્યસંવેદ્યપદમાં અપાયશક્તિ રહેલી છે કે જે સ્થૂલ બોધનું અવ્યાહત કારણ છે. કારણ કે અવેદ્યસંવેદ્યપદમાં ખરેખર પુણ્યબંધ પણ વિષ્ક લાવનાર તરીકે બતાવાયેલ છે.(૨૨/૨૭).
ટીકાર્ય - અવેદ્યસંવેદ્યપદમાં નરકાદિઅનર્થને લાવનારી શક્તિ રહેલી હોય છે. આ નરકાદિઅનર્થપ્રાપક શક્તિ બોધની પૂલતાનું અવ્યાહત-અક્ષત-અનભિભૂત કારણ છે. (અર્થાત સૂક્ષ્મબોધને તે અટકાવે છે.) કારણ કે અવેદ્યસંવેદ્યપદમાં ખરેખર પુણ્યબંધ પણ અનર્થને લાવનાર છે, વિપ્નનો આક્ષેપક છે, અપાયનો અવિનાભાવી છે. આવું શાસ્ત્રમાં સંભળાય છે. કારણ કે તે પુણ્ય પાપાનુબંધી હોય છે. (૨૨/૨૭) १. हस्तादर्श 'च वाद्य...' इत्यशुद्धः पाठः । २. हस्तादर्श 'पायो' इत्यशुद्धः पाठः । ३. हस्तादर्श 'विघ्नात्मीयक' इत्यशुद्धः पाठः । ४. मुद्रितप्रतौ 'ततस्तत्पु...' इति पाठः ।