________________
मो
Aહમ દશવૈકાલિકસૂગ ભાગ-૪ કિ . ગ્રંથઉપસંહાર, જ્ઞાનનય ' ,
ગમધ્યમેવ અહીં ગાથામાં અનુસ્વારનો લોપ થયેલો હોવાથી ગમધ્યમેવં એમ આ પાઠ સમજવો. (“યત્ન કરવો જ જોઈએ” એમ ક્રિયાની પ્રધાનતાવાળો જ કાર જ્ઞાનનય છે : ન બોલે.) એટલે અર્થ આવો થાય કે ગ્રાહ્ય વગેરે અર્થો જણાય પછી જ, તે અર્થોમાં - આલોકપરલોકના ફળની પ્રાપ્તિની ઈચ્છાવાળા જીવે પ્રવૃત્તિ કરવા વગેરરૂપ પ્રયત્ન કરવો * * જોઈએ. (પણ અજ્ઞાતમાં તો નહિ જ.)
- આ વાત આ પ્રમાણે સ્વીકારવી જ જોઈએ. કેમકે સમ્યફ જણાયેલા અર્થમાં જ પ્રવૃત્તિ કરનારાને ફલનો અવિસંવાદ, ફલપ્રાપ્તિ દેખાય છે.
બીજાઓએ પણ કહ્યું છે કે “જ્ઞાન પુરુષોને ફલદાયી છે, ક્રિયા ફલદાયી મનાયી - નથી. કેમકે મિથ્યાજ્ઞાનથી પ્રવૃત્ત થયેલાનો ફલપ્રાપ્તિનો અસંભવ છે.” તું તથા પારલૌકિક ફળની પ્રાપ્તિની ઈચ્છાવાળાએ પણ જ્ઞાનમાં જ યત્ન કરવો જોઈએ. જુઓ, આગમ પણ એજ પ્રમાણે વ્યવસ્થિત છે. અર્થાતુ આગમ પણ આ જ હકીકત
જણાવે છે. કેમકે આગમમાં કહ્યું છે કે “પ્રથમ જ્ઞાન, પછી દયા, આ રીતે સર્વસંયત | 7 રહે. અજ્ઞાની શું કરશે ? શું પુષ્પાપને જાણશે ?”
વળી આ કારણસર પણ આ વાત આમ સ્વીકારવી જોઈએ. કેમકે તીર્થકરો અને જો | ગણધરોએ એકલા અગીતાર્થોની વિહારક્રિયાનો પણ નિષેધ કરેલો છે. આગમમાં કહ્યું | છે કે, “ગીતાર્થ વિહાર, બીજો ગીતાર્થમિશ્રિત વિહાર કહેવાયેલો છે. આ સિવાય ત્રીજાવિહારની જિનવરોએ રજા આપેલી નથી.”
આ રજા નથી આપી કેમકે અંધ વડે ખેંચીને લઈ જવાતો અંધ સમ્યફમાર્ગને પામતો. નથી... એ અભિપ્રાય છે.
આમ આ બધું ક્ષાયોપથમિકજ્ઞાનને આશ્રયીને કહ્યું.
ક્ષાયિકજ્ઞાનને આશ્રયીને પણ વિશિષ્ટ ફળસાધકતા જ્ઞાનની જ જાણવી. કેમકે | " સંસારસમુદ્રના કિનારે રહેલા, દીક્ષા પામેલા, ઉત્કૃષ્ટતપ અને ચારિત્રવાળા એવા પણ "| "ા અરિહંતોને પણ ત્યાંસુધી મોક્ષની પ્રાપ્તિ થતી નથી, જ્યાં સુધી જીવ, અજીવ વગેરે *
સઘળી વસ્તુઓના બોધરૂપ કેવલજ્ઞાન ઉત્પન્ન ન થાય. તેથી જ્ઞાન જ ઐહિક-આમુખિક * ફલોની પ્રાપ્તિનું પ્રધાન કારણ છે, એમ નક્કી થયું. * આ ઉપર પ્રમાણે જે જ્ઞાનની પ્રધાનતાને કહેવામાં તત્પર જે ઉપદેશ, તે નય જ્ઞાનનય છે જ છે. આ અધ્યયન જ્ઞાન, વચન અને ક્રિયા એ ત્રણ સ્વરૂપ છે, આમ છતાં આ નય આ $s | ૫ અધ્યયનને જ્ઞાનરૂપ જ માને છે. (આ અધ્યયન શ્રુતજ્ઞાનરૂપ છે, વચનરૂપ છે, અને તે
45
=
=
=
