Damyanti Katha Champu

Author(s): Vinaysagar
Publisher: L D Indology Ahmedabad

Page 734

५८९
सप्तम उच्छ्वासः
गौरौ - पीतवर्णौ यौ गण्डौ - कपोलौ ताभ्यां सकाशात् गलितं-क्षरितं यत्स्वेदाम्बुः - घर्मजलं तेन रम्यं-मनोहरं । यद्वा, इत्थं योजना विधेया - तस्याः मृगदृशः तदिति पूर्वदृष्टं मुखं नवसङ्गमे विवाहादूर्ध्वं प्रथमसंयोगे भूयोऽपिं किं दृश्येत ? अग्रे मुखविशेषणानि तान्येव । नवरं, भयान्नवोढत्वेन भीतेस्तरलदृक् ॥ ४८ ॥
अपि च
अपसरति न चक्षुषो मृगाक्षी,
रजनिरियं च न याति नैति निद्रा ।
प्रहरति मदनोऽपि दुःखितानां, बत बहुशो ऽभिमुखीभवन्त्यपायाः ३ ॥ ४९ ॥
अपि च- पुन:
अपेति । मृगाक्षी-हरिणलोचता चक्षुषो न अपसरति - न याति पुनः पुनर्भ्रमात् तामेव पश्यामीत्यर्थः । च पुनः इयं प्रत्यक्षा रजनि :- निशा न याति विरहित्वात् स्तोकाऽपि बह्वी जातेत्यर्थः । तथा निद्रा तन्द्रा नैति - नायाति । तथा मदनोऽपि - कामोऽपि प्रहरतिशरव्ययति। यस्माद् बत-इति खेदे, दुःखितानां दुःखिनां बहुश: - बहुभिः प्रकारैः अपाया:प्रत्यूहाः अभिमुखी भवन्ति - सम्मुखाः जायन्ते । अतएव ममापि विरहदु:खितत्वेन एतेऽपाया जाता इति खेदः ।
इति विविध वितर्कावेशविध्वस्तनिद्रः, सजलजडिम मीलत्पक्ष्म चक्षुर्दधानः । हरचरणसरोजद्वन्द्वमाधाय चित्ते,
"नृपतिरुभयसङ्गी सत्रियामामनैषीत् ॥ ५० ॥
६ इति श्रीत्रिविक्रमभट्टविरचितायां दमयन्तीकथायां हरचरणसरोजाङ्कायां सप्तम उच्छ्वासः समाप्तः ॥ ग्रन्थोऽपि च समाप्तः ॥
इतीति किम् ? स नृपतिः - नलश्चित्ते हरस्य - शम्भो : चरणसरोजद्वन्द्वंपादपद्मद्वयमाधाय-संस्थाप्य स्मृत्वेत्यर्थः, त्रियामां रात्रिं अनैषीत् - अत्यवाहयत् । किम्भूतो नृपति: ? इति - पूर्वोक्तप्रकारेण विहिताः कृता ये वितर्का:- विकल्पास्तेषां आवेश:-हृदि प्रवेशस्तेन विध्वस्ता-नष्टा निद्रा यस्य सः । तथा एवम्विधं चक्षुः- नेत्रं दधान:-बिभ्राणः ।