Bhajanpad Sangraha Part 06

Author(s): Buddhisagar
Publisher: Adhyatma Gyan Prasarak Mandal

Page 6

પ્રસ્તાવના
ભજનકવાલિકાવ્યસંગ્રહ ભાગ છો અને
તસંબંધી વિચારે.
શ્રીમદ્ ગુરૂરાજ મુનીશ્રી બુદ્ધિસાગર મહારાજ રચિત ભજન (વાલિ) કાવ્યસંગ્રહ ભાગ છઠ્ઠાનું મનન કરીએ છીએ ત્યારે તેમાં અનેક બાબતો સંબંધી હૃદયદ્વારના ઉભરાઓ પ્રતિભાસે છે. હૃદયકવિ થીજ સરસ કાવ્ય અને છે. કાવ્યોના તે તે વિષયના અધિકાર અને પ્રસંગને લઈ અનેક ભેદો પડે છે. કેટલાક કવિયો વૃક્ષારરસમય કવિતાઓને રચવામાં સ્વબુદ્ધિ કૌશલ્યનો ઉપચોગ કરે છે. કેટલાક વીરરસમય કવિતાઓમાં મશગુલ બને છે. પણ મનુષ્યોની ઉન્નતિ કરવામાં ક્યા ક્યા વિષયોની આવશ્યકતા છે, તેનું જ્ઞાન ધરાવનારા મહાત્માઓના હૃદયમાંથી તો સ્વાભાવિકરીત્યા છે તે વિષયના ઉભરાઓના પ્રવાહો વહે છે. જગકલ્યાણ કરવામાં તત્પર થએલા મહાત્માઓના હૃદયમાંથી જે સરસ અને તાત્ત્વિક ઉતારો નીકળે છે તેને વાંચનાર મનુષ્યો તે તે દિશા તરફ પ્રવૃત્તિ કરીને સ્વકીયોન્નતિ કરે છે. જ્ઞાતિ મહાત્માઓના મનમાં જે ઉભરાઓ પ્રગટે છે તે વૈખરી વાણુ દ્વારા, બહિરુ-કાવ્યરચનારૂપે જગતમાં પ્રકાશે છે; માટે તતત્ વિષયસંબંધી કાવ્યો, ખરેખર ઔષધીઓ, નદીઓ, મેઘો, અન્ન, જલ અને પ્રાણવાયુની માફક જગતમાં અનેક પ્રકારના ઉપકાર કરવા સમર્થ બને છે. “હૈયે તેવું હોઠે આજ કહેવત પ્રાયઃ
જ્યાં ત્યાં ખરી દેખવામાં આવે છે. શ્રીમન્ના રચિત કાવ્યોમાં પણ આ પ્રકારે હૃદયદ્વાર કાવ્યની ઝાંખી જ્યાં ત્યાં અવભાસે છે. તેમના હૃદયમાં તે તે વિષયની કેટલી રમણતા હશે અને તે તે વિષયોને તેઓ કેટલાબધા ઉડા ઉતરીને અનુભવે છે અને તેને તે તે રૂપે હૃદયવીણારૂપ મુખદ્વારથી બહાર પ્રકાશે છે તે, આ કાવ્યોથી સુસેને સમજાશે, સુજ્ઞ વાચકોના હૃદયમાં પ્રકાશ અને અસર કર્યાવિના આ કાવ્યો રહેશે નહિ.
આ કવાલિ કાવ્યસંગ્રહને સ્થિર ચિત્તથી જેમ જેમ ઉડા ઉતરીને વાંચવામાં આવે છે તેમ તેમ વાચકના હૃદય પર શબ્દોની દૃઢ અસર એવી સરસ થાય છે કે તેનું સ્વરૂપ દર્શાવવાને કયા શબ્દો વાપરવા તેની પણ સમજ પડતી નથી. સાક્ષર વર્ગને આ કાવ્ય અભિનવ આવશ્યક, સરસ