Atmanand Prakash Pustak 099 Ank 01 02

Author(s): Pramodkant K Shah
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 8

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ વર્ષ: ૨ અંક ૧-૨, ૧૬ નવેમ્બર-ડિસેમ્બર ૨૦૦૧]
સેવાની ધારણા વાસના પ્રેરિત હોય તો તે અંતરતપ બની શકે નહીં
–મહેન્દ્ર પુનાતર અંતરતપના બે ચરણો પ્રાયશ્ચિત અને વિનય | મેળવવાનું હોય, પ્રાપ્ત કરવાનું હોય તેને સેવા ગણી અંગે આપણે જાણવાની કોશિશ કરી હવે ત્રીજું | શકાય નહીં. જૈન ધર્મની વૈયાવૃત્યની ભાવના, સેવા અંતરતપ છે વૈયાવૃત્ય. વૈયાવૃત્યનો અર્થ છે સેવા. | એકદમ નિપ્રયોજન અને હેતુ રહિત છે. એમાં કશું વિયાવૃત્યનો સામાન્ય જે અર્થ બતાવવામાં આવ્યો છે | મેળવવાનું નથી. તે મુજબ મોટા આચાર્ય, તપસ્વી, જ્ઞાની, મુનિ એવા | પરંતુ જેમાં કાંઈજ મળવાનું ન હોય એવી સેવા ગુણવાનોની આહાર, વસ્ત્ર આદિ ઉપયોગી | કોણ કરે ? એટલે જ તેને અંતરતા કહ્યું છે. ભગવાન વસ્તુઓથી તેમની સેવા, ભક્તિ કરવી તે છે. સાધુ | મહાવીરે કહ્યું છે કે અતીતમાં આપણે જે કર્મો કર્યા મહારાજો અને ખાસ કરીને વૃદ્ધ સાધુઓની સેવા- | છે તેના વિસર્જન--પ્રક્ષાલન માટે વૈયાવૃત્ય જરૂરી છે. ચાકરી કરવી એ શ્રાવકોનું કર્તવ્ય છે. મહાવીરનો | આ સેવામાં કોઈ પ્રયોજન નથી. કશું મેળવવાનું નથી વૈયાવૃત્યનો અર્થ આટલો સીમિત નથી. તે તો | પરંતુ કર્મનો કચરો જે એકઠો થઈ ગયો છે. તેની મનુષ્યને તેના આત્યંતિક શિખર પર વિશાળ ફલક | નિર્જરા થશે, તેનું વિસર્જન થશે. જે કાંઈ ખોટું થયું પર લઈ જાય છે. એટલે વૈયાવૃત્યનો ગર્ભિત અર્થ| છે તેને મીટાવવાનું છે. ભૂતકાળના પાપોનું આ આપણે સમજવો જરૂરી છે. અન્ય ધર્મોએ સેવાનો જે | પ્રાયશ્ચિત છે. મહિમા ગાયો છે તેના કરતાં વૈયાવૃત્યની ભાવના | આ સેવામાં ગૌરવ લેવાનું કે અભિમાન અનોખી છે. તેમાં સાધુ મહારાજોની સેવા તો આવે |
કરવાનું રહેતું નથી. મનમાં જો અહંકારની પુષ્ટિ છે પણ સાથે સાથે દુઃખી અને પીડિત લોકોની થાય તો તે વૈયાવૃત્ય ગણાય નહીં. આ એક તપ છે સેવાનો મર્મ પણ સમજાવવામાં આવ્યો છે. | પ્રાયશ્ચિત છે એમાં અહંકારને કોઈ સ્થાન નથી જૈનધર્મનો વૈયાવૃત્યનો અર્થ સહી અર્થમાં સમજાયો | આપણે જાણતા અજાણતા ભવોભવની યાત્રામાં જે નથી એટલે લોકો માની રહ્યા છે કે જૈનધર્મમાં સેવાને |
કાંઈ ખોટું કર્યું છે તેને દૂર કરીને ખાતુ સરભર મહત્ત્વ અપાયું નથી. હકીકતમાં જૈન ધર્મમાં કરવાનું છે. એમાં કોઈ પુણ્ય મેળવવાનું નથી પણ વૈયાવૃત્યની જે ભાવના છે, જે ધર્મ છે, તેની તોલે
ઋણ અદા કરવાનું છે. કોઈ આવી શકે તેમ નથી.
સેવા કરવાવાળા માણસો પોતાને સેવક માને સેવા દ્વારા પુણ્ય મળશે. મુક્તિ મળશે, મોક્ષ | છે અને ગૌરવ અનુભવે છે. જૈન ધર્મ કહે છે જેમાં મળશે એવો અર્થ અન્ય ધર્મોએ બતાવ્યો છે. આમાં | સેવકનું અસ્તિત્વ છે એ સેવા નથી. સેવક બન્યા સેવા સાધન છે અને મુક્તિ લક્ષ્ય છે. આ સેવામાં | વગર સેવા થઈ જવી જોઈએ. એમાં કોઈ પ્રચાર હોય પ્રયોજન રહેલું છે. કોઈપણ જાતના પ્રયોજન, હેતુ કે નહીં, પ્રતિષ્ઠા હોય નહીં, ગૌરવ હોય નહીં અને અપેક્ષા વગરની આ સેવા નથી. આ સેવામાં કાંઈક | | અહંકાર હોય નહીં એમ છતાં સામા માણસ પ્રત્યેનું પ્રાપ્ત કરવાનું છે પછી ભલે તે વશ હોય, કીર્તિ હોય, | આપણું કર્તવ્ય નિભાવીએ એનું નામ વૈયાવૃત્ય. મુક્તિ હોય કે મોક્ષ હોય. સેવાની આ ધારણા | આમાં સેવાનો ઝંડો લઈને ફરવાની જરૂર નથી કે આ વાસના પ્રેરિત છે. મહાવીરની સેવામાં કોઈપણ | અંગે કોઈ નિશ્ચય કરવાની જરૂર નથી કે મોકો જાતનું પ્રયોજન કે હેતુ નથી. જેમાં કાંઈ પણ I શોધવાની જરૂર નથી. જયાં પણ આપણે હોઈએ