Atmanand Prakash Pustak 098 Ank 06

Author(s): Pramodkant K Shah
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 6

૪]
[શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ વર્ષ: ૧ અંક-૬, ૧૬ એપ્રિલ ૨૦૦૧ મનોવ્યાપાર આપણી ઊર્જાને ખતમ કરી નાખે | ત્રણ સમિતિઓ છે મનોગુપ્તિ, છે. બોલવું નહીં એટલે અંદરથી પણ ચૂપ થઈ | વચનગુપ્તિ, અને કાયગુપ્તિ. ગુપ્તિનો અર્થ છે જવું. માણસ અસ્વસ્થ છે કારણ કે તે અંદરથી | સંકોચાઈ જવું સમેટી લેવું, સીમિત થઈ જવું. વિક્ષિપ્ત છે. વિચારોના ઘોડાઓ અંદર ચાલ્યા | મનોગુપ્તિ એટલે મનની ચંચળતાને રોકવી. કરે છે. સાધના માટે બહારનું અને અંદરનું મૌન | મનના ફેલાવાને સીમિત કરી દેવો. મનનો જરૂરી છે.
વ્યાપ આક્રોશ જેટલો છે. મન એક પળમાં ત્રીજી સમિતિ છે એષણા. આનો અર્થ છે સેંકડો માઈલ દૂર જઈ શકે છે. મનને ભટકતું જીવન જીવવા માટે જેટલું જરૂરી છે તેનો રોકીને એટલું સીમિત કરી દેવાનું છે કે તે સંયમપૂર્વક, વિચારપૂર્વક અને હોશપૂર્વકનું હૃદયમાં સમાઈ જાય. મન વાસનામાં, ઇચ્છામાં ઉપયોગ કરવો. અને એટલે જ સ્વીકારવું કે એષણામાં ભટકે નહીં તેનો ખ્યાલ રાખવાનો ઇચ્છાને--વાસનાને સીમિત કરી દેવાની આમાં |
| છે. મનને કાબૂમાં રાખવાનું એટલું જ નહીં વાત છે. એકવાર ભોજનથી જીવન ચાલી શકે. પરંતુ તેને ઇચ્છારહિત બનાવી દેવાનું છે. તો બે વાર ભોજન લેવાની આવશ્યકતા નથી. વચનગુપ્તિ એટલે શબ્દોની જાળને પાંચ કલાકમાં ઊંઘ પૂરી થઈ જાય તો પછી સૂઈ | ફેલાવવી નહીં. નિરર્થક પ્રલાપ કરવો નહીં અને રહેવાનો કોઈ અર્થ નથી. જરૂર કરતા કોઈપણ | જે બોલવું તે સત્ય અને પ્રિય બોલવું. વાણીને ચીજનો જેટલો ઉપયોગ વધુ તેટલો તે ભોગ સંયમમાં રાખવી. તેનો દૂરઉપયોગ બિલકુલ બની જાય છે. અને આ ભોગ છેવટે રોગ બની થવા દેવો નહીં. શબ્દો કમાનમાંથી છૂટેલા તીર જાય છે. જેટલાથી ચાલી શકે તેટલાથી ચલાવવું. [ જેવા હોય છે. એક વખત છૂટ્યા પછી તેને
આદાનનિક્ષેપ સમિતિ એટલે પોતાના અટકાવી શકાતા નથી. કામમાં આવનાર ચીજોને એવી રીતે લેવી કે ત્રીજી છે કાયગુપ્તિ. શરીરનું ગોપન કરવું. મૂકવી જેથી હિંસા ન થાય. લોકો જે આપે તેમાં | વિના પ્રયોજન શારીરિક ક્રિયા કરવી નહિ. સીમા રાખવી. સંયમ રાખવો. લોકો જે બધું | શરીરની સ્વચ્છેદ ક્રિયાનો ત્યાગ કરવો. કાયાને આપે તે સ્વીકારી લેવું નહિ, જરૂર-ખપ પૂરતું | ફેલાવવી નહીં. શરીરને સપ્રમાણ નિયંત્રિત સ્વીકારવું અને જરૂરત હોય તો લેવું નહીંતર | રાખવું. આભાર માનીને આગળ વધી જવું.
આ પાંચ સમિતિઓ ચારિત્ર્ય નિર્માણ કરે પારિષ્ઠાપનિકા સમિતિ એટલે થંક, છે અને ગુણોને વિકસાવે છે અને ત્રણ ગુપ્તિઓ શરીરનો મેલ, અન્ન, પાણી વગેરે ચીજો એવા અશુભ તત્ત્વોને અટકાવે છે. આ આઠ મુક્તિના સ્થાને મૂકવી જેથી હિંસા ન થાય અને બીજા સૂત્રો છે. આ સાધના છે. આપણે જ્યાં જ્યાં કોઈને મુશ્કેલી ન પડે. શરીરના જે કોઈ તત્ત્વો બંધનોમાં જકડાયેલા છીએ ત્યાં ત્યાં શૃંખલાઓને બહાર જાય તેનાથી કોઈને કશી હાનિ ન | તોડવાની આ પ્રક્રિયા છે. પહોચે તેનો ખ્યાલ રાખવાની આ વાત છે. | (મુંબઈ સમાચાર તા. ૬-૬-૯૯ના દૈનિકમાંથી સાભાર)