Atmanand Prakash Pustak 080 Ank 05

Author(s): Popatlal Ravjibhai Salot
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 7

જૈન ધર્મની બાળપથી
: લેખકઃ પંન્યાસ પૂર્ણનન્દવિજય (કુમારશ્રમણ)
આ કારણે ભગવાન મહાવીર, હવામીના અપેક્ષા માન્ય હેય, તેમાં આપણે શું કરી શકસ્વાવાદ સિદ્ધાંતને આશ્રય લઈને તત્વજિજ્ઞા- વાના હતાં ? આ પ્રમાણે પદાર્થમાં દ્રવ્ય-પર્યાય સુઓએ આમ બોલવું જોઈએ “ઘડો પિતાના તથા નિયા-નિત્યાદિ ધર્મો જે અપેક્ષાએ વિદ્યમાન દ્રવ્યની અપેક્ષાએ શાશ્વત છે, નિત્ય છે અને છે, તે રીતે સત્ (સતા) અને અસત (અસતા) પર્યાયની અપેક્ષાએ અશાશ્વત છે, અનિત્ય છે. આ બંને વિરૂદ્ધ હોવા છતાં પણ પદાર્થ માત્રમાં પ્રતિક્ષણે નાશવાન છે. દ્રવ્ય કાયમ રહીને પર્યાની વિદ્યમાન દેખાય છે. અનુભવાય છે. જ ઉત્પત્તિ અને વિનાશ થાય છે. માટે કરવાહ સંસારવતી કોઈપણ માણસને પ્રત્યેક પ્રસંગે, રચા કૂલ ૪૬ વસઃ રિઝ છે. સંસારમાં રહેલી બધી વસ્તુઓ અથવા એક જ કંઠીને તેડાવીને બંગડી બનાવી, આમાં કંઠી વસ્તુની બધી જાતે, પ્રારે આકારેને એક જ નામના એક પર્યાયને નાશ અને બંગડી નામના સમયે ખરીદવાની કે જાણવાની ઈચ્છા થતી નથી, બીજા પર્યાયની ઉત્પત્તિ અને સુવર્ણ દ્રવ્ય બને છતા પણ એક જ વસ્તુની અનેક પર્યા, તે પિયામાં જેમ હતું તેમનું તેમ જ છે. માણસ પદાર્થમાં અવશ્ય વિદ્યામાન હોય જ છે. માણમર્યો અને કૂતરાના અવતારને પાયે, આને સના મસ્તિકના કઈક સમયે મુડ તેવા પ્રકારને અર્થ પણ એટલું જ છે કે, માનવના ખેળીઆમાં હોય છે. જેથી અમુક જ પદ ર્થ (વસ્તુ છે અને તે રહેલા આમાએમાયા-પ્રપંચ, હિંસા-બદચલન પણ અમુક જ પ્રકારની નમારી દુકાને છે ? કે જેવા પાપોના કારણે કૂતરાના અવતારને પામે નહિ ? તે જાણવા માંગે છે અને ખરીદવા માંગે છે.” તથા દયા-દાન આદિના કારણે દેવના અવ છે, આપણે એટલું પણ જાણીએ છીએ કે જે તારને પામે છે. આ પ્રમાણે બંને અવસરમાં દુકાન પર આપણે જઈએ છીએ ત્યાં ઘણી જાતના અને પરમ્પરાઓ અનાદિ કાળના અનંત પથમાં પદાર્થો અને તેની જાતિઓને પણ જોઈએ છીએ જીવાત્મા તેને તેજ છે. પણ શરીર, પર્યા, અને જાણીએ છીએ, છતાં પણ તે સમયે આપણે જાતિઓ, નામે, અને સુખદુઃખાદિ જ બદલાતા બધી વસ્તુઓ જેમ ખરીદવા માંગતા નથી, તેમ રહ્યાં છે. માટે સત્ય અને ધર્મે ભાષામાં આપણે જાણવા પણ માંગતા નથી. તેથી કરીને તે પદાથે આમ કહી શકીએ કે, આ આત્મા દ્રવ્યની અપે. અને તેમાં રહેલા અનંત ધર્મો ( પર્યા) નું ક્ષાએ નિત્ય છે અને પર્યાયની અપેક્ષાએ અનિત્ય નાસ્તિત્વ થવાનું નથી એક જ પદાર્થમાં દ્રવ્ય‘છે. આ પ્રમાણે સંસારને પ્રત્યેક પદાર્થ દ્રવ્ય ક્ષેત્ર-કાળ અને ભાવની અમુક અપેક્ષાએ જેમ અને પર્યાયની અપેક્ષાએ (દષ્ટિએ) નિત્ય અને વિદ્યમાનતા રહેલી હોય છે તેવી જ રીતે ભિન્ન અનિત્ય રૂપે જ હોય છે જે પ્રત્યક્ષ સિદ્ધ છે. દ્રવ્યક્ષેત્ર કાળ અને ભાવની અપેક્ષાએ નાસ્તિત્વ આવા સ્વત; સિદ્ધસિદ્ધાન્તમાં, તર્કો-વિતર્કો પણ તે દ્રબમાં વિદ્યમાન છે જ. અને વિતડાવાદની આવશ્યકતા રહેતી જ નથી, કંભારની દુકાને જઈને ખરીદનાર એક ગ્રાહક કેમકે, પદાર્થોને જ જ્યારે દ્રવ્ય અને પર્યાયની દુકાનદારને પૂછે છે. “મારે અમદાવાદને, લાલ
માર્ચ
. .
[૮૧