________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
www.kobatirth.org
આવી પરિસ્થિતિમાં જે જીવને દર્શનમોહનીય કે ચારિત્રહનીય અનંતાનુબંધક હશે તેઓ સમ્યગ્દર્શનને પ્રકાશ નહીં મેળવી શકવાના કારણે તેમના જીવનમાં કઈ કાળે પણ પાપને ત્યાગ, પાપી ભાવનાઓને ત્યાગ, દુરાચાર તથા ભેગવિલાસનો ત્યાગ પણ હોઈ શકે જ નહીં, તે પછી મિક્ષ મેળવવાને માટે પુરૂષાર્થ ક્યાંથી હોય? આ કારણે જ ધર્મના આરાધકે બે પ્રકારના હોય છે.
(૧) જેમને અનંતાનુબંધી અને એ અપ્રત્યાખ્યાતી મોહકર્મને ક્ષય કે ક્ષયોપશમ થયે હેય, અથવા ગુરૂકુલવાસ, સ્વાધ્યાય, તપ, જપ આદિ સદનુષ્ઠાન દ્વારા પિતાના ભડકેલા મોહકમને ઉપશમ કરવા માટે જે ભાગ્યશાળી બની શકે છે, તે સાધુધર્મના આરાધક થઈ મિક્ષના સાધક બને છે.
(૨) જે ભાગ્યશાળીઓ સાધુધર્મને સ્વીકારવા માટે સમર્થ બની શકતા નથી તેઓ શ્રાવકધર્મની મર્યાદા માં સ્થિર થઈને પિતાનું જીવન ઘડશે તે તેમને ગૃહસ્થાશ્રમ પણ ધર્મમય બનવા પામશે તીર્થંકરદેવેએ અપાશે પણ તેને શ્રદ્ધાયુક્ત સ્વીકારનાર, પાળનાર ગૃહસ્થને વખાણે છે, સમવસરણમાં તે પ્રશંસિત બન્યા છે. ત્યારે જ આગમમાં સ્થળે સ્થળે કહેવાયું છે કે ધર્મ બે પ્રકાર છે.
૧ માધુધર્મ, ૨ ગૃહસ્થધમં.
ચાચર સંસારમાં પ્રત્યેક જીના આત્મદલિકામાં તારતમ્ય જોઈને જ તીર્થકર પરમાત્માઓએ સાધુધ અને ગૃહસ્થ ધર્મની સ્થાપના કરી છે. યદ્યપિ સાધુધર્મ સર્વશ્રેષ્ઠ, આરાધ્ય અને હર હાલતમાં પણ ઉપાદેય છે, પરંતુ પ્રત્યેક માનવ તે માટે સમર્થ બની શક્યા નથી, બનતા નથી અને ભાવીમાં બની શકે તેમ નથી. કેમકે-આત્મદર્શન (ઓકશનના સર્વથા અભાવમાં આ પશુદ્ધિને પ્રશ્ન જ ઉપસ્થિત થતો નથી.
માન્યું કે મુનિરાજોના મહાવતે હાથીના શરીર જેવા મોટા હોય છે, જેમાં હિંસા, જૂઠ, ચેરી, મૈથુન અને પરિગ્રહના મોટા પાપને સર્વથા ત્યાગ હોવાથી મુનિના વ્રતને મુનમે કહી શકીએ, પરંતુ ગૃહસ્થના વ્રત અણુ જેવા નાના હોય છે, તેવા ગૃહસ્થને ગૃહસ્થ ધર્મના માલિક શા માટે ગણવા? ' જવાબમાં કહેવાયું છે કે પાપોને-પાપ ભાવનાઓને પાપ જ સમજીને સમ્યગુરાનપૂર્વક જે છેડી દેવામાં આવે તે તે ગૃહસ્થ અપાશે પણ ધર્મના મર્યાદામાં આવી જાય છે, કેમકે ઇન્દ્રિયની ગુલામીપૂર્વક કષાયભાવથી કરાયેલું પૌદૂગલિક પદાર્થોનું સેવન પાપોત્પાદક હેવા છતાં પણ ગૃહસ્થને માટે અનિવાર્ય છે, અને જ્યાં સુધી આ જીવાત્મા મિથ્યાત્વના અંધકારમાં હોય છે, અથવા જરાયુમાં ફસાયેલા જીવાત્માની જેમ કષાયથી લપટાયેલું હોય છે ત્યાં સુધી એકેય પાપને કે પાપી ભાવનાને તે છેડી શો નથી. સંસારમાં નિયાણાબદ્ધ ઘણા જેને આપણે પ્રત્યક્ષ કરી શકીએ છીએ કે તેઓ પાપને પાપઢારોને તેમ જ પાપભાવનાએને કંટ્રોલ કરવા માટે સમર્થ થઈ શકતા નથી. માટે જ તેઓ પૈસે ટકે છેડી શકે છે પણ ભેગવિલાસે છેડી શકતા નથી. દુકાન પર ૧૨ વાગ્યા સુધી ભૂખ્યા રહી શકે છે પણ ખાવા બેઠા પછી અમુક વસ્તુઓનું મમત્વ ત્યાગી શકતા નથી. વ્યવહારથી દયા-દાનનું સેવન માર્ચ, ૧૯
For Private And Personal Use Only
