________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સૌ છે સુખથી જીવવા માંગે છે. સૌને સુખ પ્રિય છે અને દુઃખ અપ્રિય છે. સુખદુઃખ આપણા વ્યવહાર, સંબંધે એ કર્મ ઉપર આધારિત છે. સુખ દુઃખની કલ્પના છેડી સમતાથી શું સુખ અને શું દુઃખ એમ સમજવા પ્રયત્ન કરે છે તે મનુષ્ય શાંતિ જરૂર અનુભવે છે. મનુષ્ય પોતે ભૂલી જાય છે કે તે અનંત આત્મશક્તિનો સ્વામી છે, એ આપણે ભાગ્યવિધાતા છે અને આપણા સુખ દુઃખનો તે ભક્તા છે, એ વસ્તુ સમજાય તે તે જરૂર સુખી બની શકે છે.
એમણે પ્રરૂપેલે ધર્મ એક માનવધર્મ છે. એમણે વારંવાર પિતાના ઉપદેશમાં કહ્યું છે કે જેમ આપણને આપણું જીવન પ્રિય છે તેમ પ્રત્યેક પ્રાણીને પિતાનું જીવને પ્રિય છે, માટે આપણા સ્વાર્થ ખાતર બીજાના સુખ, સંતોષ, આનંદ છીનવી લઈ તે આત્માને કલેશ પહોંચાડવાને આપણને કોઈ અધિકાર નથી. એ એક હિંસા છે અને ઘર અધમ છે. પ્રાણીને વધ કરે તે તે હિંસા છે જ પણ તેનાથી આગળ જઈ તેમણે કહ્યું છે કે કેઈ પણ જીવને તમારા સુખને ભોગે માનસિક દુઃખ કે અશાંતિ આપવી અને તેને સુખથી વંચિત રાખે તે પણ એક હિંસા છે, માટે આ હિંસાથી બચવા તેમણે કહ્યું કે સૌ જીવો પ્રત્યે સમભાવ રાખે, તેને શાંતિ થાય તેવી વાણી બોલોકટુ વચન કહી તેના આત્માને દુઃખ ન આપો ! તેને પ્રેમથી સમજાવી પરિસ્થિતિથી જાણ કરે! તે જ આ માનસિક હિંસા ટાળી અહિંસા અપનાવી શકશે. અહિંસાની આટલી વ્યાપક વ્યાખ્યા એજ એમના ઉપદેશને મહામે અર્ક છે પ્રેમ અને કરૂણા વગર આવી અહિંસા સંભવી ન શકે.
સંયમ અને તપ એ મંગલ માર્ગ છે પણ પરિ પ્રહ માનવીને સંયમમાંથી ચલત કરે છે. માનવીની ઇચ્છાઓ અનંત છે. એક પૂરી થાય ત્યાં બીજી ઈચ્છા જાગે છે. એ ઈચ્છા પૂરી કરવા માનવીનું મન એ જ દિશામાં કામ કરે છે. એ માં જ્યારે અસફળતા મળે ત્યારે ક્રોધ, ચિંતા, દ્વેષ, વૈર વગેરે વિકારો જન્મ પામે છે અને માનવીનું જીવન વેડફાઈ જાય છે. માટે આપણી ઈચ્છાઓને સંયમિત બનાવવા પ્રત્યે લક્ષ રાખીએ તે જ આપણને કંઈક શાંતિ પ્રાપ્ત થાય. અપરિગ્રડ એ કારણે જ મહાવ્રત ગણાય છે.
સુખપૂર્ણ જીવન જીવવા માટે અનેકાંતવાદને સિદ્ધાંત માનવી અપનાવે તે માનવીના મનમાં સમતા ભાવ સ્થિર થાય છે અને સ્થિતપ્રજ્ઞ બુદ્ધિ દ્વારા તે આગળ વધી શકે છે.
આ પણામાં અહંમ છે તે અનેક દુઃખોને ઊભા કરે છે, અને ઝગડાનું મુખ્ય કારણ બને છે હું કહું તે જ સાચું અને બીજા કહે તે ખોટું છે, આ જાત ની આપની મનેભાવના ઉચિત નથી, એમાં એકરૂપતા જળવાતી નથી. સત્યના અનેક રૂપે છેઆપણે જેવા હોઈએ તેવા જ બીજાને જેવા પ્રયત્ન કરીએ તે કઈ અવ્યવસ્થા થવા નહિં પામે. આપણે સૌ શાંતિથી સમતાથી અને સત્ય વિચારથી જીવનને જીવવા પ્રયાસ કરીએ. બાકી સ્યાદ્વાદ એ જ જૈન ધર્મની મનુષ્ય સમાજને મળેલી મોટી ભેટ છે. અહમ તો એમાં તદન વિલય પામે છે અને અન્યના મનને આદર, એના પ્રત્યે સમભાવ અને સ્નેહ, એટલે જ અનેકાંતવાદને પ્રચાર.
અંતમાં ચૈત્ર સુદ તેરશના પ્રભુ મહાવીર જન્મ કલ્યાણકના દિવસે પ્રભુ મહાવીરના વિચારો ને એમણે પ્રરૂપેલા અનેકાંતવાદના ધર્મને આપણે સૌ અપનાવી તેમને ભાવભરી શ્રદ્ધાંજલી અર્પીએ અને ભાવથી વંદના કરીએ “ સવી જીવ કરૂં શાસન રસી.”
આત્માનંદ પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
