Atmanand Prakash Pustak 072 Ank 12

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 7

અબ્રહ્મ-મૃત્યુ
૧
શ્રીમદ્ હરિભદ્રસૂરિજીએ ન'દ રાજાના વખતમાં થઈ ગયેલા ચાણક્રય અને સુખની વાત દ્વારા પ્રતિપાદન કર્યુ છે કે, ભાગ પદાર્થોં તજી કઠોર જીવન ગાળવામાં જો એવા ત્યાગ પરાણે આચરવા પડતા હાય, તે એ સાચા ત્યાગ નથી. પાણીના સખત પૂરમાં મજબૂત બાંધેલા 'ધ પણ જેમ તૂટી જાય છે, તેમ આવા ત્યાગ તેના આચરનારને કોઈ વખત દગા દે છે. મહાભારતમાં આવેલી પાંડુ રાજાની વાત પણ આવીજ છે.
મત્સ્યગ ધા, મહાભારતની આવજનની એક માછીમારની કન્યા હતી પિતાની એકની એક અત્યંત લાડકી પુત્રો અને રૂપને કોઈ પાર ન હતા. ખરેખર ઉકરડે રતન હતું. તેના લગ્ન થયા તે પહેલાં પિતાની ગેરહાજરીના કારણે, પરાશર મુનિને નાવમાં ખેસાડી તે જમના નદી પાર કરી રહી હતી. માછીમારની કન્યા હતી. એટલે આ વિદ્યામાં પ્રવિણ હતી. એ વખતે ન બનવા જેવુ' બની ગયુ, જેને પરિણામે તે પરા શર મુનિના પુત્રની માતા કૌમાય અવસ્થામાં જ અની. શ્યા પુત્ર તેજ મહર્ષિં વ્યાસ. મહર્ષિ વ્યાસ એ પરાશર મુનિ અને મત્સ્યગંધાનુ અણુમૂલ રત્ન.
અયાધ્યાના રાજા શતનુ હતા. સ્વર્ગની એક અપ્સરાને કોઈ અપરાધની શિક્ષારૂપે માનવ લેાકમાં આવવુ પડયુ. તેનું નામ ગંગા, ગંગાના લગ્ન શ ́તનુ રાજા સાથે થયા. પણ શિક્ષાને સમય પૂરા થતાં ગંગા તા અલાપ થઈ ગઈ. તેના એકના એક પુત્ર તે દેવનત. દેવવ્રત પાછળથી ભીષ્મ પિતામહ તરીકે પ્રસિદ્ધ થયા. ગગાના અલીપ થઈ ગયા પછી શતનું જીવન નિષ્પ્રાણ અને નિષ્ક્રિય બની ગયું. રાજાએ દેવવ્રત
લે. મનસુખલાલ તારાચંદ મહેતા. ઉંમર લાયક થયા એટલે તેના યુવરાજપદે અભિષેક કર્યાં.
યમુના નદીના નજીકના વનમાં શિકાર કરતાં એક વખત રાજાની દૃષ્ટિ મત્સ્યગંધા (તેના બીજા પણ નામેા જેવા કે સત્યવતી, ચેાજનગ ́ધા, ગધવતી, કાલી ઈત્યાદિ પણ છે) પર પડી અને રાજા પોતાની શુદ્ધ બુદ્ધ ગુમાવી બેઠો. પરાશર મુનિએ સત્યવતીને વચન આપેલું કે મારા બાળકની માતા થવા છતાં લોકોની દૃષ્ટિએ તુત કુંવારી જ ગણાશે. સ્વગની શાપિત અપ્સરા સાથે એ દાયકાઓ સુધી ગૃહસ્થાશ્રમ ભાગવ્યા પછી, એક માછીમાર કન્યા સાથે લગ્ન કરવું તેને ન છાજે એ અંગે તેના મનેમનમાં તુમુલ યુદ્ધ તે જરૂર થયુ' હશે, પરંતુ પ્રેમ અને યુદ્ધમાં નીતિ નિયમનુ પાલન ભૂલી જવાય છે. મશિના નશાની નાફક પ્રેમને પણ ઉન્માદ ચઢતા હેાય છે. આવા પ્રેમના કારણે તે અનેક મહાન રાજવીઓએ પોતાના રાજપાટ ન્યાછાવર કરી દીધાં છે. પરં'તુ સત્યવતીના પિતા ધીવરરાજની પેાતાની પુત્રીના લગ્ન રાજા સાથે કરી આપવા માટેની શરત ભારે આકરી હતી. સત્યવતીને જે પુત્ર થાય તેજ હસ્તિનાપુરના રાજવી બને એવી ધીવરરાજની શરત હતી. શ'તનું સત્યવતીના રૂપમાં મુગ્ધ ખની ગયા હતા એ સાચું', પણ તેનામાં માનવતા હતી, સારાસારનુ' તેને ભાન હતુ. રાજગાદી પર સાચા હુક ત। દેવવ્રતનેા હતેા, પેાતાની ભાગેચ્છાની તૃપ્તિ અર્થે દેવવ્રતના હક્ક કેમ ડૂબાડાય ?
સત્યવતી સાથે લગ્ન કરવાની તીમ ઇચ્છા છતાં તેના પિતાની શરત મંજુર રાખવા શ ́તનુની
૧. તરવા સૂત્રમાં શ્રી ઉમાસ્વાતિ મહારાજે મૈથુન પ્રવૃત્તિને અબ્રહ્મ કહેલ છે. (તત્ત્વાથ અ. ૭–૧૧) એક ઋષિ મુનિ અને એક મહાન રાજવીનેા કેવા કરુણ દેહાંત મૈથુન પ્રવૃત્તિના કારણે થાય છે, તે દર્શાવતી મહાભારતની ક્ષા એક ઐતિહાસિક કથા છે, તેથી બ્રહ્મ-મૃત્યુ'નું શીર્ષક આપ્યુ છે,
અબ્રહ્મ-મૃત્યુ]
[૨૦