Atmanand Prakash Pustak 069 Ank 08

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 7

બાબતોનું સંપૂર્ણ રીતે પાલન કરવું જોઈએ. આલંબન લઈને પણ ચિત્તની એકાગ્રતા કેળવી (૧) પ્રાણઘાતમાંથી નિવૃત્તિ અર્થાત્ અહિંસાનું શકાય, પણ તેથી સમાધિ પ્રાપ્ત ન થઈ શકે. પાલન (૨) અદત્તાદાન અર્થાતુ ચારીથી નિવૃત્તિ રાગ-દ્વેષ–મેહ પર આલંબિત એકાગ્રતા (૩) અબ્રહ્મચર્યથી નિવૃત્તિ અર્થાત્ બ્રહ્મચર્યનું અકુશળ ચિત્તની તલ્લીનતા છે, કુશળ ચિત્તની પાલન (૪) અસત્યમાંથી નિવૃત્તિ જેને આપણે નહી. આલંબન એવું હોવું જોઈએ કે જે પ્રત્યે
વાદ્ધ કહીએ છીએ (૫) કેફી પદાથોથી આપણને રાગ કે દ્વેષ ન હોય. પ્રિય અગર નિવૃત્તિ. બૌધ સાહિત્યમાં આ પાંચે બાબતના અપ્રિય ન હો. નૈસર્ગિક શ્વાસ પ્રવાસનું પાલનને શીલ કહે છે. જેણે સમાધિ પ્રાપ્ત આલંબન લેવાનું મુખ્ય કારણ એ છે કે શ્વાસની કરવી હોય તેણે શીલનું પાલન કરવું જરૂરી છે. ગતિને મનના વિકારો સાથે અત્યંત નિકટને
ખોટા તોલમાપ, આવક અને વેચાણ વેરામાં બંધ છે. વિષય-કષાય, વાસના-કામનાને બેટી ઘાલમેલ કરવી, ખોટા ચોપડા લખી ભાવ ઉત્પન્ન થતાં આપણે શ્વાસ પ્રશ્વાસની કરામાંથી બચી જવાની પ્રવૃત્તિ કરવી, સાચી ગતિને દુષિત થતાં આપણે પ્રત્યક્ષ જોઈ શકીએ આવક ન બતાવવી, કાળા બજારો કરી લેકે છીએ. કામ-ધ-માન-માયા-લેભની વૃત્તિ સાથે છેતરપિંડી કરવી–આવું બધું કરનારાઓ જાગતાં શ્વાસની ગતિ સ્વાભાવિક રીતે જ તીવ્ર માટે ધ્યાન માગ કદી પણ સિદ્ધ થતું નથી, અને ભૂલ થઈ જવા પામે છે. એટલે જ સાધકે પછી ભલે તેની પાસે કરોડોની સંપત્તિ હોય. શીલનો જે અર્થ અહિં બતાવ્યું છે તે અર્થમાં આપણે ત્યાં પણ શ્રીમદ્ હરિભદ્રસૂરિજીએ શીલવાન બનવું અત્યંત જરૂરનું છે. ન્યાય સંપન્ન વૈભવ પર બહુ ભાર મૂક્યો છે. જે રપ, શબ્દ, રસ. ધ અને સ્પર્શ આ ધર્માનુષ્ઠાને પાછળ ન્યાયપૂર્વક મેળવેલું દ્રવ્ય પંચેન્દ્રિયના વિષયે અહિતકર છે. કેવળ ખર્ચાતું નથી, તે તે ધર્માનુષ્ઠાને તાત્ત્વિક દષ્ટિએ બાહ્ય રીતે વિષયને ત્યાગ કરવાથી મનુષ્ય પાપાનુષ્ઠાને છે. બૌધ ધર્મમાં શીલનું અત્યંત તેમાંથી મુક્ત નથી થઈ શકત વિષયની મહત્વ છે. શીલ વિષે કહેવામાં આવ્યું છે કે આસક્તિ છોડી દીધાથી જ મનુષ્ય તેમાંથી મુક્ત શીલનું બળ વૈભવ અનુપમ અપ્રતિમ છે. શીલ બની શકે છે. જેટલા પ્રમાણમાં આસક્તિ તેટલા એ જ શ્રેષ્ઠ આભૂષણ છે. શીલ જેવું અન્ય કોઈ
છે. પ્રમાણમાં દુઃખ. પંચેન્દ્રિયના વિષયમાં જાતિય કવચ બખતર નથી. શીલ રૂપી આભૂષણથી જે
આકર્ષણ સૌથી વધુ બળવાન આકર્ષણ છે. સુસજિત છે તે એવો દીપે છે કે જે
દેહવાસના વખતે દેહનું બાહ્ય સ્વરૂપ જેવાને મણિઓથી સુસજ્જિત રાજા પણ શોભતે નથી. બદલે એની ભીતરના સ્વરૂપને વિચાર કરો.
આ ધ્યાન વિષેની વિશિષ્ઠતા એ છે કે ધ્યાન પગના તળિયાથી તે ઉપર માથાના વાળ નીચેના વખતે કઈ આલંબન કે જાપની તેમાં જરૂર નથી. ત્વચાથી ઢંકાયેલા અને અશુચિ પદાર્થોથી ભરેલા શ્વાસોશ્વાસની ક્રિયા પર જ ધ્યાન કેન્દ્રિત શરીરનું નિરીક્ષણ કરવું. શરીરમાં વાળ, લેમ, કરવાનું છે. સમાધિ માટે જરૂરનું છે નિષ્પાપ નખ, દાંત, ચામડી, માંસ, સ્નાયુ, હાડકાં, બનવું એ. કુશળ ચિત્ત એકાગ્ર બને તે જ અસ્થિમજજા, હૃદય, યકૃત, ફેફસાં, આંતરડા, સમાધિ છે. રાગમય, મેહમય અગર દ્વેષમય આંતરડાની આસપાસની દોરી, પેટમાંના પદાર્થ ચિત્ત કુશળ ન કહેવાય. રાગ-દ્વેષ મેહનું જેવા કે વિષ્ટા, પિત્ત, શ્લેષ્મ, પરૂ, લેહી, સ્વેદ,
વિપશ્યના
૧૪૩