________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
પર્યુષણ પર્વ એ આત્મવિશુદ્ધિનું મહાનપવ છે.
વિચાર
ગાંધી એવી આ જિંદગીનું મૂલ્ય આ ભવમાં જ છે. મનુષ્ય એ બુદ્ધિજીવી પ્રાણી છે. ભીન્ન પ્રાણીએ કરતાં તેનામાં તર્કશક્તિ શક્તિ અને ચિંતન-મનનરાતિ આ ત્રણેને ત્રિવેણીસંગમ જેવા સુમેળ છે. અને એ દ્વારા પેાતાના હિતાહિતના નિર્ણય કરી શકે છે. છેવટે તેને સત્ય લાધે જ છે. તે સમજે ઇં કે ધર્મ એ માનવજીવનના હિતમાં છે અને અધર્મ તેના અહિતમાં છે. પણ આજે આવા વિચાર કરવાની ફુરસદ માનવી કાં કાર્ય જ છે ? આપણે જોએ છીએ કે વૈજ્ઞાનિક અને અણુયુગમાં વસતાં માનવી ધર્મવિહેણાં બનતાં જાય છે તે આછા દુઃખની વાત નથી. ભૂતકાળમાં દષ્ટિપાત કરશું તેા દેખાય છે કે કાપણ વ્યકિત કે સમાજ ધર્મની સાથે સંકળાએલા જ જોવા મળશે. સમાજ ધર્મથી જુદે નથી તેમ ધર્મસમાજથી જુદા નથી. એ એક સિક્કાની બે બાજુ જેવી વસ્તુ છે. માટે જેટલી સમાજની અગત્ય અને તેનુ મૂલ્ય છે તેટલી જ નહિ પણ તેથી વધુ ધ ની અગત્ય અને તેનું મૂલ્ય છે ગમે તેવા રાષ્ટ્ર ઉપર, દેશ ઉપર કે વ્યકિત ઉપર આક્રમણા આવ્યા ત્યારે તેનું રક્ષણ કરવા રાષ્ટ્ર કે પ્રજાએ ધર્માંતે જ યાદ કર્યાં છે. અને પ્રાના-પૂજા તપ ત્યાગ દ્વારા પ્રજાએ અમલમાં પણ મૂકયા છે એમ આપણા ઋતિહાસ જણાવે છે. કહેવાના આશય એ છે કે જીવનમાં ધર્માંનુ અવસ્ય સ્થાન છે જ,
લે. ભાનુમતીબેન દલાલ
મનુષ્ય-હાય. પેાતાથી સામાન્ય સ્થિતિવાળા ભા—ખેને પ્રત્યે તેઓની રહેમ દૃષ્ટિ હાય, અસત્યની જગ્યાએ સત્ય હાય, ક્રોધની જગ્યાએ ક્ષના હાય લાભની જગ્યાએ સ ંતાપ હાય અને માનની જગ્યાએ નમ્રતા હોય. એ બધાં ધર્મ કહેવાય છે. પ્રભુપૂજન કરવું, મંદિરમાં જવું, વ્રત નિયમે કરવા, સામાયિક · પ્રતિક્રમણ કરવું, ધ્યાન ધરવું કે ભકિત કરવી આ બધાં સાધન ધર્મો છે. સાધક આ બધાં સાધનધન વડે પેાતાના સાધ્યને જરૂર સિદ્ધ કરે છે પણ તે કયારે? કે જ્યારે તે સાધનધર્મોની ક્રિયા પરલક્ષી નહિ પણ આત્મલક્ષી અને તેાજ. અપિ બાહ્ય સાધતે યાતા બાક્રિયા પણ જીવનની પ્રગતિને સાથ આપે છે પણ ફકત સાધન એજ ધર્મ છે અથવા બાહ્યક્રિયા એજ સાધર્મની ક્રિયા છે એમ માનીને તે પેાતાના આત્મલક્ષી ધ્યેયને ભૂલી ય છે તેા પછી સાધક ગમે તેટલી ક્રિયા, ત, નિયમે કરશે પણ તેથી તેની પ્રગતિ નહીં સધાય. લક્ષ્ય વિનાની કાઇ ક્રિયા ધ્યેયને પાર નથી પાડી શકતી. જ્યારે આપણૢ મન કે આત્મા દરેક ક્રિયાની પાછળ ક્ષણે ક્ષણે જાગૃત હાય તે! જ સાધનધર્મ સફળ થાય જેમકે-ક્રેાધનો પ્રસંગ આવે ત્યારે તે પેાતાના ક્રેાધને સમાવી લે અને ક્ષમા ભાવને ધારણુ કરે, માનદશા આવે ત્યારે તે માની ગળી જતે નમ્ર અને, માયા કપટનાં પ્રસંગમાં સત્ય માર્ગે ચાલે અને લેાભના પ્રસગમાં સતેવૃત્તિ રાખે તેા બાહ્યક્રિયા આત્મિક લાભનું કારણુ બની જાય. દરેક પ્રત્યે પ્રેમભાવ અને મૈત્રિ ભાવ રાખવેા, દયા, શાંતિ કરુણા, નમ્રતા અને વિનયભાવ આ બધાં આત્માના મૂળ ધર્મ છે.
ધર્મ એટલે, માનવતાના મૂલ્યે। જ્યાં અંકાતા હાય, પ્રાણીમાત્ર પ્રત્યે અહિંસા અને દયાની ભાવના
પર્યુષણ પર્વ એ આત્મશુદ્ધિનુ મહાપર્વ છે
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
For Private And Personal Use Only
૧૮૧
