________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મતભેદ પ્રગટે ત્યારે
મતભેદ દેખાય કે જુદા પડવાનું રણ જે આપણને જોવા મળે છે તેને ઉચ્ચ સિદ્ધાંતો સાથે સ્વીકારીએ તે આ જગતમાં રહેવું અશક્ય થઈ પડે. કેઈ સંબંધ છે ? જાહેર સંસ્થામાં કે સામાજિક આ સૃષ્ટિમાં કોઈ બે વસ્તુ બાહ્યરૂપે પણ એકસરખી સંબંધમાં જયાં મન ખાટાં થઈ ગયાં હોય ત્યાં નથી. વૃક્ષનાં પાંદડાં ને ઘાસનાં તણખલાંઓ વચ્ચે સિદ્ધાંતને જ સવાલ કારણભૂત હોય છે ખરો? પણ તફાવત છે. કરોડો માનવીઓમાં સરખી આકૃતિ ઘણીવાર નિરર્થક ચર્ચામાં પણ મતભેદ ઊભો થતાં મળવી દુર્લભ છે, તે એકસરખી પ્રકૃતિ તે મળે જ આપણે રોષે ભરાઈએ છીએ અને એકબીજા માટે ક્યાંથી ? માણસમાં રવતંત્ર રીતે વિચારવાની શકિત હીણું બોલવા લાગીએ છીએ, ત્યાં સિદ્ધાંતનું નામ આવે છે કે મતભેદ દેખાય. જીવનમાં હજાર પ્રશ્નો પણ લઈ શકાય એવું હોય છે? દુનિયામાં જે પ્રેમની વિચારવાના હોય છે, એ બધામાં એકસરખું દષ્ટિબિંદુ, મીઠાશ પ્રસરાવવી હોય અને સહકારની ભાવના નિકટના સાથીઓનું પણ ન હોય. આપણે આ વિસ્તારવી હોય તે નજીવા મતભેદે અને સિદ્ધાંતના સમજીએ ને બીજાના સ્વતંત્ર મતને આદર કરીએ સવાલે વચ્ચેનો ભેદ આપણે સમજવો જ જોઈ; તો નિત્ય વનના ઘણા વિખવાદે ઓછા થઈ જાય પહેલામાં આ પશે ઉદારતા કેળવવી જોઈએ અને
સિદ્ધાંતને પ્રશ્ન હોય ત્યાં ગમે તેવા પ્રિયજનથી બીજામાં નમ્રતા સાથેની દઢતા. આ ભેદ આપણે જુદા હતાં પણ ન અચકાવું જોઈએ. દુનિયામાં નહિ સમજીએ ને મતભેદ થતાં દૂર ખસવાની પ્રકૃતિ સત્યને ભેગે કોઈ પણ સંબંધ જળવાય હોઈ રાખીશું તો આપણું સામાજિક જીવન છિન્નભિન્ન શકે નહિ; પરંતુ એવા પ્રસંગે કેટલા આવે ! અને થઈ જશે અને કોઈ મોટા કામ માટે સહકાર કરવાની સત્યના એવા આગ્રહી આપણે હાઇએ તે તેની આપણુ શક્તિ જ નહિ રહે. અસર સામી વ્યકિત ઉપર થયા વિના પણ રહે નહિ. નજીવા મતભેદમાં પણ જલદ બની જવાના સત્યનો આગ્રહી ગુમાન કે ઘમંડ રાખી શકે નહિ. આપણા સ્વભાવની પાછળ ઘણું કરીને અહમવૃત્તિ એ તે નમ્રતાથી પોતાનું દ"દુ બીજાને સમજાવે કામ કરતી હોય છે. બીજાને જુદો મત સહન ન અને બીજાના વિચાર સમજવા ખુલે દીલે પ્રયત્ન કરી શકનારના મનમાં વય, જ્ઞાન, શાણપણ કે કરે. બંને બાજુ પૂર્વગ્રહથી મુક્ત અને નમ્રતાયુક્ત મેટાઈનું અભિમાન પડેલું હોય છે અને તે નકાર સત્યને આગ્રહ હોય તે જુદા પડવા છતાં હૃદયના સાંળતાં જ ઘવાય છે. આ સ્થિતિ સારી નથી. સંબંધ તો નહિ, ભિન્ન માર્ગે પ્રયાણ થાય તો ચે
મિયાણ થાય તો એ દરેક સમજદાર વ્યક્તિને સ્વતંત્ર રીતે વિચારવાને
. આમ, અશ્વિને સ્વતંત્ર રીતે વિચા હૃદયને સાથે કાયમ રહે અને જયારે પણ ભૂલ અને એ ક્કસ અભિપ્રાય ધરાવવાને હકક છે એમ સમય ત્યારે તે સ્વીકારતા ને માર્ગ બદલતાં તે આપણે સ્વીકારી લેવું જોઈએ. મતભેદ દેખાતાં અચકાય નહિ.
જે આપણે આગ્રહી ન બનીએ, ઉશ્કેરાઈએ નહિ પણ આવા દાખલા બહુ જૂજ બને છે, આપણાં તે સામા માણસ ઉપર સારી જ અસર થાય છે. ધરમાં પતિ-પત્ની, પિતા, પુત્ર, ભાઈ ભાઈ કે આપણામાં પ્રેમ, નમ્રતા ને સહાનુભૂતિ દેખાય તો કુટુંબના બીજા સભ્ય સાથે જે મતલોદ દરરોજ સામે પણ તેનું પ્રતિબિંબ ઊઠે છે. આવી સ્થિતિમાં
For Private And Personal Use Only
