________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ચર્મચક્ષુ અને જ્ઞાનચક્ષુ
લેખક–સાહિત્યચંદ્ર શ્રી બાલચંદ હીરાચંદ
આપણે આપણી આંખેથી જોઈએ છીએ અગર બજારમાં ખરીદી કરવા જતા હોઈએ. આપણી એટલે જોવાનું સાધન આપણી આંખ જ છે એ સ્વયં- આંખમાં તે તે વસ્તુઓનું પ્રતિબિંબ પડેલું નહિ જ સિદ્ધ છે. જેને જન્મથી જ આંખે નથી તેવા કોઈ હોય એમ તે ન જ બનેલું હોય, આપણી આંખો તે પણ જઈ શક્તા નથી. તે માટે આપણે તેમની તરફ સાફ ઉધાડી હેય, આપણે જોતા હોઈએ, છતાં આપણે વ્યા અને કરુણાની લાગણીથી જોઈએ છીએ. અને નિશ્ચયપૂર્વક તેને જવાબ હકારમાં કે નકારમાં આપી આપણને આંખો મળી છે તેથી આપણે પિતાને શકતા નથી. એનું કારણ શું ? આપણે કાનમાં, ભાગ્યશાળી માનીએ છીએ. એક જન્માંધને પૂછવામાં ઑફિસમાં કે બજારમાં કામે વળગેલા હોઈએ અગર આવ્યું કે ભાઈ, તને સ્વમ આવે છે ? ત્યારે તેણે રમતની જગ્યા ઉપર રમતમાં વળગેલા હોઈએ ત્યારે કહ્યું હા ભાઇ, મને તો રેજ સ્વમો આવ્યા જ કરે આપણી પાસે કોઈ કાંઈ ઉપાડી જાય છતાં આપણને છે. અને તેમાં હું અનેક ઘટનાઓ જોઉં છું. મહેલ તેનું સ્મરણ સરખું પણ હેતું નથી. એનું કારણ જોઉં છું અને ઝુંપડીઓ પણ જોઉં છું. નદી જોઉં છું શું કહેવું પડશે કે, કોઈ વસ્તુ તરફ જોવા માટે તેમ પર્વતે પણ જોઉં છું, ઘરેણા જોઉં છું તેમ જેમ આંખે કામ કરતી હોય છે તેવી જ રીતે મને ફાટેલા કપડા પણ જોઉં છું. લાલરંગ જોઉં છું તેમ પણ જોડાએલું હોવું જોઈએ એ બન્ને વસ્તુઓ એટલે પીળા રંગ પણ મને જણાય છે. અંધારું જણાય છેઆંખ અને મન સાથે જોડાએલું હોય ત્યારે જ એલી તેમ અજવાળાનો પણ મને અનુભવ થાય છે. એ વસ્તુ આપણે ધ્યાનમાં રાખી શકીએ છીએ. મન ઠેકાણે ક્ષણજીવી હોય છે એ વાત સાચી છે, પણ મારી ન હોય તે આપણી આંખો બંધ જેવી જ રહે છે. અંતરંગ દષ્ટિ તે જાગ્રત જ હોય છે. એ વસ્તુનો
અવધિજ્ઞાન જે મહાત્માને પ્રાપ્ત થયેલું હોય છે તે આપણે વિચાર કરીએ.
અમુક હદ સુધી જે સામાન્ય માણસે જઈ શક્તા મુંબઈ, કલકત્તા કે દિલ્હી જેવા મોટા શહેરમાં નથી તેવી વસ્તુઓ અને ઘટનાઓ સુખેથી જોઈ આપણે રહેતા હોઈએ ત્યારે રસ્તે ચાલતા હજારો શકે છે. આ વાત ઘણાને ગળે ઉતરતી નથી. એઓ માણસે આપણી નજર સામે આવી જાય છે. ડા- માને છે કે, આપણી દષ્ટિની જેટલી મર્યાદા છે તેટલી દેડ ચાલેલી હોય છે. મોટા અને વિવિધ વાહનની જ બધા એની હોઈ શકે. તેથી વધુ દૃષ્ટિમર્યાદા અવરજવરમાંથી આપણે આપણે ભાગે હેજે કાપીએ હાવી અશક્ય છે. પ્રાણીશાસ્ત્રના વિજ્ઞાનવાદીઓએ છીએ. અનંત દાના પ્રતિબિંબ આપણી આંખમાં એવું સિદ્ધ કરી બતાવેલું છે કે, ભધુમક્ષિકા કે મધપડી જાય છે. ત્યારે કોઈ આપણને આવી છે કે, ભાખને પાંચ છ આંખ હોય છે. અને આપણે જેવા અમુક રંગની મોટર આ રસ્તે ગઈ છે ? અગર માણસે સામાન્ય આંખે જે જોઈ શક્તા નથી એવી અમક માશુસ આ રસ્તે જતો તમારા જોવામાં આવ્યો અનેક ખાધ વસ્તુ એ હેજે જોઈ શકે છે. આટાના કે? એને જવાબ આપણે શું આપીએ ? આ પણે મેટા ઢગલામાંથી એકાદ નાને કણ એ જોઈ લે છે. તે ઓફિસમાં કે દુકાને જવાની ઉતાવળમાં હોઈએ, તેમજ તેની ઘાણંદ્રિય એટલી તી હોય છે કે બે
For Private And Personal Use Only
